دلیل ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر

جمهوری اسلامی ایران از آغاز تجاوز رژیم عراق، خواهان صلح بوده است اما صلحی حقیقی و شرافتمندانه. بدیهی است صلح از نظر حقوق بین الملل باید حاوی این مقدمات باشد:

1. دفع آتش تجاوز،

2. شناسایی متجاوز،

3. تعیین خسارات و تنبیه متجاوز،

4. تضمین صلح و بقای آن به کشور مورد تجاوز.

و حال آن که کلیه مواضع و بیانیه های شخصیت ها، رؤسای دولت ها و مجامع بین المللی که هیاهوی صلح و آتش بس بعد از فتح خرمشهر به راه انداختند، تماماً فاقد موارد فوق بودند؛ شورای امنیت سازمان ملل -که براساس منشور سازمان در این رابطه مسئول بوده است- در قطع نامه 514 و قطع نامه های بعدی به جای لفظ «منازعه» بین ایران و عراق از کلمه «وضعیت» استفاده می کرد، این دو واژه از نظر حقوق بین الملل تعریف خاص خود را دارند. در اعلان «وضعیت» هیچ مسئولیتی متوجه شورای امنیت سازمان نمی شود ولی اعلان «منازعه» برای شورای امنیت مسئولیت می شد، به همین دلیل از کاربرد واژه «منازعه» در صدور قطع نامه ها خودداری می کرد. بنابراین شورایی که دفع مخاصمه بین کشورها را به عهده دارد تا این اندازه از مسئولیتش طفره می رود. ایران به چه امیدی دست از دفاع مقدس خود می کشید؟

با ذکر این مقدمه؛ اکنون به این موضوع می پردازیم که آیا اساساً حضرت امام خمینی(رحمت الله علیه) پس از فتح خرمشهر خواهان خاتمه دادن به جنگ بود یا خیر؟

بررسی مواضع حضرت امام(رحمت الله علیه) در دفاع مقدس بیانگر این واقعیت است که ایشان همواره خواهان صلح و پایان دادن به جنگ بود. اما صلحی حقیقی و شرافتمندانه که متضمن حقوق ملت مظلوم ایران باشد، اما از این که پس از فتح خرمشهر مُصرّاً خواهان پایان بخشیدن به جنگ بود یا خیر، هیچ مدرک و سندی در دست نیست. وانگهی امام راحل(رحمت الله علیه) در هر کاری به نظر کارشناسان و متخصصان بسیار اهمیت می داد، تحقیقاً اگر نظر فرماندهان و کارشناسان جنگ مبتنی بر ادامه دفاع مقدس بود، امام همان نظر را می پذیرفتند، و از همه مهم تر محتوای رهنمودهای امام خمینی(رحمت الله علیه) به ویژه پس از فتح خرمشهر، گویای صلحی عادلانه بوده و از ارکان حقوقی صلح حکایت می کرد. برای مثال معظم له طی سخنانی در جمع گروهی از دانشجویان دانشکده افسری ارتش و مسئولین این دانشکده فرمودند:

«از اول هم صلح طلب بودیم و صلح یکی از اموری است که ما به تبع از اسلام قبول کردیم. صلح اسلامی، صلحی که برادر می شوند بعد از صلح و ما طالب این هستیم. اما صلحی که اصلاً اعتنا نکنند به این که جنایت کردند در این جا و اعتنا نکنند به این که غراماتی وارد شده است و باید جبران بکنند، خساراتی وارد شده است و باید جبران بکنند این اسمش صلح نیست، این اسمش را باید بگذاریم صلح صدامی.»[ روزنامه جمهوری اسلامی، تاریخ 12/7/1361 ؛ صحیفه امام، ج 17، صص 29-28.]

امام راحل همین منطق را تا پایان جنگ دنبال نمودند و حتی مفاد قطع نامه 598 را که پذیرفتند مُتضمّن صلح واقعی و عادلانه ندانستند، از این جهت پذیرش آن را چون نوشیدن جام زهر دانستند، بنابراین می توان در یک کلام گفت که امام امت، بر اساس حفظ مصلحت اسلام و مسلمین و نظرات کارشناسان متعهد تصمیم گیری می کرد.

در یک جمع بندی مهم ترین دلایل تداوم جنگ پس از فتح خرمشهر، از سوی کارشناسان که مورد پذیرش حضرت امام(رحمت الله علیه) قرار گرفت عبارت بود از:

1. هنوز 1000 کیلومتر مربع از خاک کشورمان که مناطق بسیار حساس و نفت خیزی بودند در اختیار عراق بود،

2. هیچ پیشنهاد صلح روشن و قابل اطمینانی وجود نداشت،

3. احتمال حمله مجدد صدام پس از بازسازی نیروها (چنان که سال67 پس از قبول قطع نامه از سوی ایران، صدام مجدداً حمله کرد)،

4. وارد آمدن خسارت فراوان به کشور و عدم پاسخ گویی مجامع جهانی،

5. نداشتن برگ برنده از طرف ایران برای وادار کردن صدام به یک صلح پایدار.[ جهت مطالعه بیشتر ر. ک:

– حسین اردستانی، جنگ تحمیلی، مجموعه مقالات، پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس، ص 51 و 232.

– علی اکبر ولایتی، تاریخ سیاسی جنگ تحمیلی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1376، ص 137.

– محمد درودیان، آغاز تا پایان، سیری در جنگ ایران و عراق، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه.

– پس از بحران، هاشمی رفسنجانی کارنامه و خاطرات، 1361.

– علیرضا لطف الله زادگان، پاسخ به ابهامات، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1379.

– اسماعیل منصوری لاریجانی، تاریخ دفاع مقدس، بنیاد حفظ آثار و ارزش های دفاع مقدس، 1380.

– مجموعه مصاحبه روزنامه کیهان با آقای هاشمی رفسنجانی، بهمن 1382.

– یحیی فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1385.]