فضیلت سوره علق

پاسخ کوتاه:
هر چند بر اساس آیات متعددی از قرآن کریم، (۱) آیات و کلمات آن برای مؤمنین برکت، فضیلت، نور، شفاء و رحمت می باشند و توصیه های فراوانی به تلاوت و قرائت قرآن در آیات (۲) و روایت شده است؛ ولی به نظر می رسد اشاره سوال به روایت زیر باشد:عن ابی عبدالله (علیه السلام):«مَنْ قَرَأَ فِی یَوْمِهِ أَوْ لَیْلَتِهِ اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ ثُمَ مَاتَ فِی یَوْمِهِ أَوْ لَیْلَتِهِ مَاتَ شَهِیداً وَ بَعَثَهُ اللَّهُ شَهِیداً وَ أَحْیَاهُ شَهِیداً وَ کَانَ کَمَنْ ضَرَبَ بِسَیْفِهِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله).»(۳)

هر چند بر اساس آیات متعددی از قرآن کریم، (1) آیات و کلمات آن برای مؤمنین برکت، فضیلت، نور، شفاء و رحمت می باشند و توصیه های فراوانی به تلاوت و قرائت قرآن در آیات (2) و روایت شده است؛ ولی به نظر می رسد اشاره سوال به روایت زیر باشد:عن ابی عبدالله (علیه السلام):«مَنْ قَرَأَ فِی یَوْمِهِ أَوْ لَیْلَتِهِ اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ ثُمَ مَاتَ فِی یَوْمِهِ أَوْ لَیْلَتِهِ مَاتَ شَهِیداً وَ بَعَثَهُ اللَّهُ شَهِیداً وَ أَحْیَاهُ شَهِیداً وَ کَانَ کَمَنْ ضَرَبَ بِسَیْفِهِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله).»(3)
(هرکه در روز و یا شب خود سوره ی اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ را بخواند، سپس در آن روز یا در آن شب جان سپارد، شهید جان داده و خداوند او را شهید بر می انگیزد و شهید زنده اش می کند، و همانند کسی است که به همراه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در راه خدا شمشیر زده است.)
روایت یادشده در برخی منابع حدیثی از جمله کتاب ثواب الاعمال و عقاب الاعمال برای آن از طریق شیخ صدوق (علیه الرحمه) سند نقل شده است.

بنا بر این، اگر چه در چنین مواردی حسب قاعده فقهی « تسامح در ادله سُنن» نیاز به سند نمی باشد ولی روایت مورد اشاره به لحاظ سندی، دارای سند بوده و عمل به آن برای مؤمنین اشکالی ندارد. چرا که از ثواب قرائت و تلاوت قرآن بهره مند خواهند شد.
و به لحاظ مدلولی نیز محتوا و مفهوم این حدیث مخالف با آیات قرآن کریم و روایت معتبر نمی باشد.
مقامات فراوانی در بهشت و آخرت وجود دارد که بالاتر از مقام شهادت می باشند و وقتی قرآن کریم دارای آن همه عظمت، نور و شفاء است می توان با قرائت برخی سوره های قرآن از جمله سوره علق، به فضیلت و مقام شهید در آخرت رسید. البته، این مقام، با مقامی که خداوند متعال به شهید حقیقی و مؤمن که در معرکه جنگ علیه کفر به شهادت رسیده است؛ نیست ولی خداوند به برخی مؤمنین در قیامت و بهشت جایگاه شهید را عطا می کند.

پی نوشت:
(1) مانند آیه « یَا أَیُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءَتْکُم مَّوْعِظَةٌ مِّن رَّبِّکُمْ وَشِفَاءٌ لِّمَا فِی الصُّدُورِ وَهُدًى وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِینَ» یونس/57.
ای مردم! اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است؛ و درمانی برای آنچه در سینه‌هاست؛ (درمانی برای دل های شما؛) و هدایت و رحمتی است برای مؤمنان!
یا آیه کریمه 82 سوره اسراء: «وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِینَ ۙ وَلَا یَزِیدُ الظَّالِمِینَ إِلَّا خَسَارًا» و از قرآن، آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان، نازل می‌کنیم؛ و ستمگران را جز خسران (و زیان) نمی‌افزاید.
(2) «…فَاقْرَءُوا مَا تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ…» مزمل/20. (نچه برای شما میسّر است قرآن بخوانید…) در همین آیه دو بار تأکید بر قرائت و تلاوت قرآن شده است. «…فَاقْرَءُوا مَا تَیَسَّرَ مِنْهُ…» مزمل/20. (… پس به اندازه‌ای که برای شما ممکن است از آن تلاوت کنید…)
(3) ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ج1 ص124، وسائل الشیعة ج6 ص258، تفسیر البرهان ج5 ص695 و برخی منابع تفسیر روایی.