امامت غیر موروثی

پاسخ کوتاه:
امامت امری انتصابی از جانب خدای متعال است . پیامبر خدا صلی الله علیه و آله یا ائمه هدی علیهم السلام هیچ نقشی در تعیین امام علیه السلام ندارند . حکمت و ملاک تعیین امام علیه السلام توسط خدای متعال ارتباطی با نسبت خانوادگی معصومین علیهم السلام نداشته و ندارد . کما اینکه مدعیانی در بین این خاندان نیز بود و سرافکنده شدند . امامت و خلافت موروثی نیست تا از خلیفه یا پیامبر قبل به فرزندش به ارث برسد،(گو اینکه حضرت امیر علیه السلام فرزند پیامبر نبود تا این اشکال بر ایشان وارد شود .

امامت امری انتصابی از جانب خدای متعال است . پیامبر خدا صلی الله علیه و آله یا ائمه هدی علیهم السلام هیچ نقشی در تعیین امام علیه السلام ندارند . حکمت و ملاک تعیین امام علیه السلام توسط خدای متعال ارتباطی با نسبت خانوادگی معصومین علیهم السلام نداشته و ندارد . کما اینکه مدعیانی در بین این خاندان نیز بود و سرافکنده شدند . امامت و خلافت موروثی نیست تا از خلیفه یا پیامبر قبل به فرزندش به ارث برسد،(گو اینکه حضرت امیر علیه السلام فرزند پیامبر نبود تا این اشکال بر ایشان وارد شود).
1ـ شیعه امامیه بر این مطلب اجماع دارد که تنها راه تعیین امام، نصّ از جانب خداوند متعال و معرّفی از جانب رسول خدا صلی الله علیه و آله و امامان معصوم علیهم السلام است . از همین رو، آن بزرگوار بر امامت یکایک اهل بیت علیهم السلام تصریح کرده است. (این مطلب به تواتر در کتب اهل سنت به نقل از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله ذکر شده است).
2ـ با مروری بر ادله امامت و ولایت علی بن ابی طالب و سایر ائمه علیهم السلام از قبیل حدیث غدیر، ثقلین و دیگر ادلّه پی می بریم که خداوند متعال و رسولش ابلاغ اکید بر نصب امام علی علیه السلام و سایر اهل بیت علیهم السلام بر امامت و ولایت داشته اند. باید تفاوت بین «واقع» و «حقّ» را قبول نماییم نه آنچه را که واقع شده ، حقّ بدانیم . اهل سنت چون واقع خارجی را با انتخاب ابوبکر می بینند، حقّ را هم از این دید می بیند و می گویند او بر حقّ بوده است. ما باید تابع حقّ باشیم؛ حقّ همان چیزی است که در کتاب و سنت آمده و عقل نیز مؤیّد آن است و کتاب، سنت و عقل بر غیر اهل بیت معصوم علیهم السلام تطبیق نمی کند.
3ـ امامت نزد شیعه امری موروثی نیست . با وجود محمّد بن حنفیه برادر امام حسین علیه السلام ، امامت به امام علی بن الحسین علیه السلام منتقل شد؟ این نیست مگر این که شیعه امامیه برای مقام امامت، لیاقت ذاتی قائل است و آن را در محمد ابن حنفیه نمی بیند ولی در امام زین العابدین علیه السلام شناخته است . البته از این موارد در میان فرزندان ائمه اطهار به وفور دیده می شود.
4ـ مراد از وراثت در امامت چیست؟ اگر مقصود آن است که امامت باید در یک قبیله خاص باشد که این را خود رسول خدا صلی الله علیه و آله ، بنابر نصوص متواتر، در مصادر فریقین به آن اشاره کرده است.جابر بن سمره می گوید: «با پدرم محضر رسول خدا رسیدیم، شنیدیم که فرمود: این امر ـ دنیا ـ تمام نمی شود تا آن که دوازده خلیفه بر آنان حکومت کنند. آن گاه سخنی فرمود که بر من مخفی شد، به پدرم عرض کردم: رسول خدا صلی الله علیه و آله چه فرمود؟ پدرم در جواب گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: همه آنان از قریشند.»( صحیح مسلم، ج 2، ص 3، کتاب الاماره، باب: «الناس تبع لقریش و الخلافة لقریش».)امامت و خلافت تنها در قریش چه معنایی دارد؟ طبعاً هیچ جوابی نیست جز این که بگوییم امامت و خلافت به قابلیت هاست و این قابلیت ها را خداوند در قریش قرار داده است. همین توجیه را ما درباره اهل بیت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بیان می کنیم. اگر مراد از وراثت آن است که بگوییم به صرف این که این ها اولاد پیامبرند و امام علی علیه السلام داماد او است، باید امام باشد ولو قابلیت این مقام را نداشته باشد، قطعاً شیعه امامیه به این معنا معتقد نیست.
5ـ با مراجعه به کتاب های کلامی شیعه امامیه، در مبحث امامت، پی می بریم که آنان برای امام چندین شرط از جمله: عصمت، افضل بودن، علم لدنّی و… قائلند. حال اگر امامت نزد آنان موروثی است دیگر بیان این شرط ها چه معنایی دارد؟ این شرط ها چیزی جز بیان لیاقت ها نیست، که به استناد روایات و تاریخ، در غیر اهل بیت علیهم السلام وجود ندارد.
6ـ اگر حکومتِ موروثی شعار حکومت های مادّی است و انبیا باید از آن منزه باشند، چه فرق است بین پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و دیگر پیامبران و بین حکومت دائمی و موقت؟ با آنکه حکومت وراثتی را، با در نظر گرفتن قابلیّت ها در انبیاء گذشته مشاهده می کنیم:خداوند متعال می فرماید: (أمْ یَحْسُدُونَ النّاسَ عَلى ما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدْ آتَیْنا آلَ إبْراهیمَ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ آتَیْناهُمْ مُلْکاً عَظیماً)؛( نساء (4)، آیه 54) «یا حسد می ورزند با مردم چون آنها را خدا به فضل خود بهره مند نمود که البته ما بر آل ابراهیم کتاب و حکمت فرستادیم و به آنها فرمانروایی بزرگ عطا کردیم.»از سوی دیگر می بینیم که برخی از انبیاء، امامت یا نبوت را برای ذریه خود می خواستند که این، در حقیقت با دادن شایستگی به آنان از جانب خداوند متعال است.درباره حضرت ابراهیم علیه السلام می خوانیم: (وَ إذِ ابْتَلى إبْراهیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَأتَمَّهُنَّ قالَ إنّى جاعِلُکَ لِلنّاسِ إماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتى قالَ لا یَنالُ عَهْدى الظّالِمینَ)؛( بقره (2)، آیه 124.)«[بیاد آر] هنگامی که خداوند ابراهیم علیه السلام را به اموری چند امتحان فرمود و همه را به جای آورد خدا بدو گفت من تو را به پیشوایی خلق برگزیدم عرض کرد این پیشوایی را به فرزندان من نیز عطا خواهی کرد؟ فرمود: [آری اگر شایسته آن باشند] عهد من هرگز به ستمکاران نمی رسد.»در این آیه خداوند حکومت را از خصوص ستمگران ذریه حضرت ابراهیم علیه السلام نفی نموده است. از این رو معلوم می شود که ذریه و نسل حضرت ابراهیم علیه السلام و هر پیامبر دیگری در صورتی که ظالم نباشند، چه ظلم به خدا، چه ظلم به خلق و چه ظلم به نفس، نداشته باشند می توانند مقام امامت و رهبری جامعه را به عهده گیرند.و نیز حضرت موسی از خداوند می خواهد که از اهلش کسی را به عنوان وزیر خود قرار دهد. متعال از قول حضرت موسی می فرماید: (وَ اجْعَلْ لى وَزیرًا مِنْ أهْلى هارُونَ أخى).( طه، 30.) چون بدون ظرف تربیتی نمیتوان شایستگی را در این عالم اسباب تدارک دید .
7ـ شاید علت این که امامت، خلافت و یا نبوّت در نسل پیامبر سابق قرار می گیرد با ضمیمه لیاقت های لازم این باشد که پیامبر صلی الله علیه و آله با ثبوت نبوت و کمالاتش، در قلب ها جا گرفته و در میان مردم محبوبیّت خاصی پیدا می کند. مردم نیز در صورتی که کسی را دوست بدارند وابستگان صالحِ او را نیز دوست می دارند و هر کسی که مورد محبت قرار گرفت در صدد اطاعت از فرامین او بر می آیند، از همین رو بهترین افراد برای امامت و جانشینی و یا نبوت، ذریّه و نسل آن پیامبراند، هر چند آن را مطلق نمی دانیم، بلکه قیدها و شرط هایی را که از جمله عدالت ، علم ، عصمت و افضل بودن و… است نیز در امام معتبر می دانیم.