اعدام امام خمینی(ره)

پاسخ کوتاه:
رژیم پهلوی تصمیم گرفت همان کاری که روشنفکران و غرب‌زدگان در عصر مشروطه با شیخ فضل‌الله نوری انجام داد با امام راحل(ره) انجام دهد و ایشان را اعدام و روحانیت را منزوی کنند بنابراین حکم اعدام امام راحل را صادر کرد. هر چند ترس از خیزش عظیم مردمی و پیامدهای آن و همچنین اجماع مراجع و علما سبب شد که آنها نتوانند امام را اعدام کنند.

امام راحل در قیام 15 خرداد مظالم و جنایات شاه را مطرح کردند پس از این صحبت بلافاصله ساواک نیمه شب امام راحل را دستگیر کرد، ابتدا ایشان را به زندان پادگان بی‌سیم در خیابان شمیران شریعتی و پس از آن به زندان قصر انتقال دادند، پس‌از 19 روز دهم به پادگان عشرت‌آباد آوردند. در پادگان عشرت‌آباد یک شب تا صبح کسی را در کنار سلول امام شکنجه دادند که ایشان را تهدید کرده و دچار ترس کنند اما کاری از پیش نبردند، تصمیم گرفتند همان کاری که روشنفکران و غرب‌زدگان در عصر مشروطه با شیخ فضل‌الله نوری انجام دادند با امام راحل انجام دهند و ایشان را اعدام و روحانیت را منزوی کنند بنابراین حکم اعدام امام راحل را صادر کردند.
ویلیام شوکراس نیز به نقل از جعفر بهبهانیان متصدی امور مالی شاه مسئول اصلی کشتار قیام 15 خرداد را اسدالله علم می‌داند و می‌نویسد: «جعفر بهبهانیان متصدی امور مالی شاه به هنگام اغتشاشات 1963 در کنار علم بود بعدها تعریف کرد که شاه به علم گفته بود مردم را نکشد. علم پاسخ داده بود شما شاه هستید و من نخست‌وزیرم. من مسئول امنیت هستم و به هر طریقی که بتوانم مردم را ساکت خواهم کرد. اگر موفق شدم شما همچنان شاه خواهید بود. اگر شکست بخورم می‌توانید مرا به دار بزنید و باز همچنان شاه خواهید بود.»(ویلیام شوکراس، آخرین سفر شاه، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی، چاپ دوم، تهران، نشر البرز، 1369، ص 134.)
حتی گفته می‌شد اسدالله علم به شاه توصیه کرده بود که جهت انتقام کشی سخت از روحانیون اجازه دهد آیت‌الله امام خمینی رهبر قیام 15 خرداد را نیز بلافاصله پس از دستگیری اعدام کند
به دنبال این تصمیم تمام علما و مراجع از تهران، یزد، اصفهان، خوزستان، مشهد و سایر شهرها اعتراض و در تهران مجتمع شدند که ایشان مرجع تقلید بوده و طبق قانون اساسی مصونیت، امنیت و حرمت دارد، هیچکس حق محاکمه ایشان را ندارد و باید آزاد شود، این اجماع مراجع و علما کارساز شد، به خصوص وقتی که آیت‌الله سید محمدهادی میلانی از مشهد حرکت کرد ساواک از ترس هواپیمای ایشان را برگرداندند که به تهران نرسد، اما آیت‌الله میلانی از راه زمینی و مخفیانه خود را به تهران رساندند، به این شکل اجماع مراجع و علما سبب شد که آنها نتوانند امام را اعدام کنند.(farsnews.ir/news/14010315000135)
همچنین در تحلیل موضوع فوق می بایست شرایط حساس دهه 40 را مورد توجه قرار داد. اساسا در آن بازه تاریخی، شاه به پشتوانه آمریکایی ها درصدد پیاده سازی برنامه هایی بود و طبیعتا اصلا تمایل نداشت در آن شرایط، برای سیستم هزینه تراشی کند. علاوه بر این، اعدام یک مرجع تقلید در سطح و جایگاه امام خمینی در آن برهه هرگز امکان پذیر نبود. همانطور که می دانید، بعد از رحلت آیت الله بروجردی، نام امام خمینی در صدر مراجع آن دوره دیده می شد. پیش از آن نیز امام به عنوان مرجع شناخته شده حوزه قم شاگردانی داشت و در نیمه دوم دهه 30 بیش از هزار نفر در درس خارج امام شرکت می کردند. ایشان یک مرجع سرشناس و نماینده آیت الله بروجردی محسوب می شد. بعد از 15 خرداد شاه چگونه می توانست چنین مجتهد تراز اولی را که در حوزه و اجتماع دارای جایگاه ویژه است اعدام کند؟
از دیگر سو شاه از بروز یک قیام عمومی و خیزش مردمی می ترسید. از این رو کم هزینه ترین کاری که رژیم پهلوی می توانست انجام دهد این بود که امام را محصور کند. چرا که رژیم تمایل نداشت با اقداماتی، رویارویی هایی ایجاد کند که به ضررش تمام شود. از این جهت، چون مسئله اعدام امام منتفی است، موضوع پادرمیانی پاکروان هم منتفی خواهد بود.(دکتر رضا قریبی معاون پژوهشکده تاریخ معاصر و محقق و پژوهشگر تاریخ، پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی)