چیستی مرگ طبیعی

مرگ به معنای مردن است و مرگ طبیعی مرگیست که موجود زنده بر اساس اقتضاء سرشت و ذات خود زندگی کند و از دنیا برود.
1 – معنای مرگ و طبیعت
“مرگ” به معنای مردن است. لسان العرب آن را به “ضد حیات” معنا می‌کند.[1]برخی مرگ را به معنای “سکون” گرفته‌اند.[2]التحقیق درباره معنای موت می‌گوید: مرگ نفی شدن حیات است و حیات در هر چیز به مقتضای خصوصیات وجودیش است، پس مرگ هر چیز هم به مقتضای آن است.[3]کلمه طبیعت نیز به خوی انسانی[4][5]یا خلقیاتی که انسان بر اساس آنها خلق شده است[6]یا همان سرشت آدمی که از جهت نفس اوست یا از جهت خلقت یا از جهت عادت، اطلاق می‌شود.[7]2 – منظور از مرگ طبیعی
خداوند برای انسان دو نوع مرگ قرار داده است که در قرآن از آنها به اجل یاد می‌شود؛ اول اجل بدون قید که به معنای وقت و عمر غیر حتمی است و دیگری اجل همراه با قید مسمی که به معنای مدت و عمر حتمی است،[8]بنابراین منظور از تعبیر “اجل مسمی” مرگ طبیعی است و با توجه به معنای طبیعی اینگونه معنا می‌شود: «انسان با مرگی بمیرد که سرشت و ذات انسان اقتضاء می‌کند.»
توضیح اینکه؛ بسیاری از موجودات از نظر ساختمان طبیعی و ذاتی استعداد و قابلیت بقاء برای مدتی طولانی دارند، ولی در اثناء این مدت ممکن است موانعی ایجاد شود که آنها را از رسیدن به حد اکثر عمر طبیعی باز دارد، در مورد یک انسان نیز چنین است اگر تمام شرائط برای بقای او جمع گردد و موانع بر طرف شود ساختمان و استعداد او ایجاب می کند که مدتی طولانی عمر کند، که اگر چنین شد و سپس مرگ او را فرا گرفت به این مرگ، مرگ طبیعی می‌گویند.[9]3 – مرگ طبیعی در قرآن
چنانچه اشاره شد در قرآن کریم دو اجل برای انسان شمرده شده است که در تفسیر این دو اجل منظور از یکی را “مرگ ناگهانی” و دیگری را “مرگ طبیعی” دانسته‌اند، این تفسیر را از ابن عباس نیز نقل کرده‌اند؛[10]البته این یکی از الفاظی است که خداوند برای بیان این معنا استفاده کرده است و با یک تتبع در آیات می‌توان عباراتی دیگر نیز برای افاده این معنا در آیات قرآن کریم پیدا کرد مثلا در آیه‌ای از قرآن کریم خداوند می‌فرماید:
«وَ الَّذینَ هاجَرُوا فی سَبیلِ اللَّهِ ثُمَّ قُتِلُوا أَوْ ماتُوا»[11]«و کسانی که در راه خدا هجرت کردند، سپس کشته شدند یا به مرگ طبیعی از دنیا رفتند.»
که بسیاری از مفسران این دو مرگ را به معنای مرگ طبیعی و غیر طبیعی دانسته‌اند،[12]آیات دیگری نیز وجود دارد که در آنها از ماده موت و قتل در کنار هم استفاده شده است که مفسران آن را به معنای مرگ غیر طبیعی و طبیعی گرفته‌اند مانند: آیات[13][14] و[15][16].
برخی از مفسرین کلمات دیگری نیز برای مرگ طبیعی در قرآن کریم ذکر کرده‌اند مانند ماده فوت. [17]3.1 – بهره ظریف قرآن از مرگ طبیعی
قرآن کریم در مطالب خود از مرگ طبیعی بهره ظریفی برده است:
«أَیْنَما تَکُونُوا یُدْرِکْکُمُ الْمَوْتُ وَ لَوْ کُنْتُمْ فی بُرُوجٍ مُشَیَّدَةٍ»[18]«هر جا باشید، مرگ شما را درمی یابد هر چند در برجهای محکم باشید!»
ماده “موت” که برای مرگ طبیعی به کار می‌رود، برای انذار افراد استفاده شده است و نکته آن این است که انسان شاید بتواند با تلاش بسیار و برج‌های محکم، سدی در برابر مرگ‌های غیر طبیعی بسازد؛ اما مرگ طبیعی که منشأ آن درون انسان است قابل فرار نمی‌باشد؛[19]بنابراین مرگ طبیعی بسیار سزاوارتر است به اینکه به یاد آن باشیم و خداوند بسیار زیبا از این مرگ در این معنا استفاده برده است.
4 – مرگ طبیعت
در قرآن کریم علاوه بر مرگی که برای انسان فرض شده است مرگی نیز برای دیگر موجودات در نظر گرفته شده است آنچه از آیات قرآن کریم به دست می‌آید این است که تمامی موجودات مانند زمین، خورشید و غیره از قانون مرگ استثناء نیستند و بعد از اتمام ذخائرشان به مرگ می‌رسند.[20]آیات در این باره[21][22][23][24][25]5 – پانویس

1. ↑ لسان العرب‌، بیروت‌، ج‌2، ص91.
2. ↑ مجمع البحرین، ج‌1، ص115.
3. ↑ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم ، ج 11، ص196.
4. ↑ کتاب العین ، ج 2، ص22.
5. ↑ فرهنگ ابجدی عربی- فارسی ، بی تا، بی جا،ص576.
6. ↑ لسان العرب، ج‌8، ص232.
7. ↑ المفردات فی غریب القرآن ، ص515.
8. ↑ برگزیده تفسیر نمونه، ج 1، ص575.
9. ↑ تفسیر نمونه‌، ج‌5، ص150.
10. ↑ ترجمه وتحقیق مفردات الفاظ قرآن ، ج 1، ص154.
11. ↑ الحج/سوره22، آیه58.
12. ↑ ترجمه تفسیر المیزان‌، ج‌14، ص565.
13. ↑ آل‌عمران/سوره3، آیه156.
14. ↑ ترجمه المیزان، ج‌4، ص85.
15. ↑ الأحزاب/سوره33، آیه16.
16. ↑ ترجمه تفسیر جوامع الجامع، ج 5، ص108.
17. ↑ فرهنگ ابجدی عربی فارسی، بی جا، بی تا، ج 2، ص254.
18. ↑ النساء/سوره4، آیه78.
19. ↑ تفسیر نمونه، ج‌4، ص19.
20. ↑ قاموس قرآن ، ج 4، ص69.
21. ↑ لقمان/سوره31، آیه29.
22. ↑ روم/سوره30، آیه8.
23. ↑ احقاف/سوره46، آیه3.
24. ↑ زمر/سوره39، آیه5.
25. ↑ فاطر/سوره35، آیه13.
6 – منبع
دانشنامه موضوعی قرآن.
سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «مرگ طبیعی».