دین و اندیشه

پیش فرض رسیدن به نبوت و رسالت مقامی

پرسش و پاسخ

پیش شرط رسیدن به درجاتی از مقام رسالت چیست؟

پاسخ کوتاه:
لازمه نظام احسنِ بوجود آمده و کشیده شده از کمال تا به نقص این چنین است که موجود برتر در عین داشتن امتیاز برتری، بر پایین تر از خود ولایت می یابد و مامور اکمال و مسئول رسیدگی به نقصِ مادون است؛ و موجود پایین‌تر مامور تولی و تاسی از موجود کامل و مسئول رساندن خود به کمال مافوق است. از این رهگذر است که قضیه ولایت و تاسی بوجود می آید. بنابراین با دانستن ملاک تفاوت و برتری انبیا و رسل می توان تا حدی به مقام آنان نزدیک شد.ملاک عمده در رسیدن به مقام پیامبران و رسولان و امامان عبودیت و فرمانبرداری از دستورات حضرت حق است که از نقطه آغازین یعنی تقوای عام(انجام واجبات و ترک محرمات) شروع شده و با تقوای خاص و ورع(ترک مکروهات و داشتن نیت قرب در انجام مباحات) عجین می گردد و در نهایت به مراتب بالاتر عصمت و تقوا و ایمان مانند مقام رضا و تسلیم و درجه ای از نبوت مقامی و رسالت مقامی(شعبه ای از مقام ولایت) نزدیک می شود.پیامبران نیز عمین ملاک را تبعیت نموده و به نوعی همین مراحل(مراحل ولایت و عصمت و تقوا) را با اصطفا (گزینش الهی) را پیموده اند.؛ یعنی مقام نبوت و رسالت با امتحان پیشین قرین با توفیق و فضل الهی پسین به آنان اعطا شده است و به مقام نبوت و رسالت و امامت بر گزیده شده اند.


پرسش شما به دو منظور تلقی می گردد: یکی پیش شرط رسیدن رسولان الهی به مقام رسالت؛ و دیگری پیش فرض رسیدن سایرین به درجاتی از این مقام. مطابق هر دو منظور مشترکات پاسخ یکسان است که در ذیل اشاره می گردد.1. ابتدا دانستن این نکته لازم و مفید است که لازمه نظام احسنِ بوجود آمده و کشیده شده از کمال تا به نقص این چنین است که موجود برتر در عین داشتن امتیاز برتری، بر پایین تر از خود ولایت می یابد و مامور اکمال و مسئول رسیدگی به نقصِ مادون است؛ و موجود پایین‌تر مامور تولی و تاسی از موجود کامل و مسئول رساندن خود به کمال مافوق است. از این رهگذر است که قضیه ولایت و تاسی بوجود می آید. بنابراین با دانستن ملاک تفاوت و برتری انبیا و رسل می توان تا حدی به مقام آنان نزدیک شد.
ملاک عمده در رسیدن به مقام پیامبران و رسولان و امامان عبودیت و فرمانبرداری از دستورات حضرت حق است که از نقطه آغازین یعنی تقوای عام(انجام واجبات و ترک محرمات) شروع شده و با تقوای خاص و ورع(ترک مکروهات و داشتن نیت قرب در انجام مباحات) عجین می گردد و در نهایت به مراتب بالاتر عصمت و تقوا و ایمان مانند مقام رضا و تسلیم و درجه ای از نبوت مقامی و رسالت مقامی(شعبه ای از مقام ولایت) نزدیک می شود.
پیامبران نیز همین ملاک را تبعیت نموده و به نوعی همین مراحل(مراحل ولایت و عصمت و تقوا) را با اصطفا (گزینش الهی) را پیموده اند.؛ یعنی مقام نبوت و رسالت با امتحان پیشینِ قرین با توفیق و فضل الهیِ پسین به آنان اعطا شده است و به مقام نبوت و رسالت و امامت برگزیده شده اند.
2. قرآن کریم پیامبران را گاهى به نام نبى و گاهى به نام رسول مى خواند. «رسول» کسى است که داراى رسالتى است و از طرف کسى به سوى دیگرى فرستاده مى شود. بطور یقین عده اى از انبیا، از طرف خداوند رسالتى براى مردم داشتند که باید آن را به مردم ابلاغ مى کردند. «نبى» به معناى با خبر از چیزى که دیگران از آن خبر ندارند و در عرب متنبى را پیشگو مى گویند.
3. این نکته قابل توجه است که ما معمولاً براى معادل عربى رسول در زبان فارسى لفظ پیغمبر، پیامبر و پیمبر به کار مى بریم ولى لفظى که مترادف با نبى باشد نداریم و به ناچار لفظ پیامبر که هم معنى رسول است را به کار مى بریم و حال آنکه قرآن دو تعبیر به کار مى برد یکى رسول و دیگرى نبى، این گونه استعمال موجب شده میان اندیشمندان مسلمان بحث شود که آیا رسول و نبى باهم تفاوت دارند یا نه و اگر تفاوت ندارند پس علت استعمال دو لفظ نبى و رسول در قرآن خصوصا در احادیث چیست که در جای خود قابل بحث است.
4. مطلب مهم دیگر اینکه نبى از جهت مصداق، اعم از رسول است هر چند از نظر مفهوم متباینند یعنى همه پیامبران داراى مقام نبوت بوده اند، ولى مقام رسالت اختصاص به گروهى از ایشان داشته است و بطور طبیعى مقام آنان بالاتر از مقام سایر انبیا خواهد بود؛ چنان که خود رسولان هم از نظر مقام و فضیلت یکسان نبوده اند و بعضى از ایشان به مقام امامت نیز مفتخر شده اند.«تِلْکَ الرُّسُلُ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلى بَعْضٍ» «بقره 253». حضرت قبل از بعثت از کامل ترین دین یعنى دین اسلام(تسلیم در برابر خدا) پیروى مى کرد، امّا احکام اسلام و وظایف خود را نه به صورت وحى، بلکه به صورت هاى دیگر- مانند الهام هاى قلبى، تحدیث (سخن گفتن با فرشته) و رؤیاهاى صادق- دریافت مى کرد.امیر مؤمنان (ع) در این باره مى فرماید: از روزى که پیامبر از شیر گرفته شد، خدا او را با بزرگ ترین فرشته قرین و همراه ساخت تا به وسیله آن فرشته راه هایى را بپیماید و به نیکوترین اخلاق، آراسته گردد. «1»
بنابراین، حضرت قبل از بعثت، مراحلى از نبوّت را دارا بوده و با جهان غیب ارتباط داشته- همان گونه که حضرت یحیى و حضرت عیسى (ع) در دوران کودکى به مقام نبوت رسیده و با جهان غیب ارتباط داشته اند- «2» آن گاه در چهل سالگى براى ابلاغ و اظهار پیام خدا به مردم به مقام رسالت برانگیخته شده است. بر این اساس مقام نبوت و رسالت باهم تفاوت هایی دارد. روایات متعددى این دیدگاه را تأیید مى کند، از جمله اینکه حضرت مى فرماید:«کُنْتُ نَبِیّاً وَ آدَمُ بَیْنَ الماءِ وَ الطّین» «3»؛ من زمانى پیامبر بودم که آدم (ع) هنوز در میان آب و گل بود.
یهودى ها به رسول خدا (ص) عرض کردند: «آیا شما از اول پیغمبر نبودى؟» فرمود: «بلى.» گفتند: «پس چرا در گهواره سخن نگفتى و نطق نکردى همان گونه که عیسى (ع) چنان کرد؟» فرمود: «خداوند متعال، عیسى را بدون پدر آفرید و اگر او در گهواره سخن نمى گفت، عذرى براى مریم نبود تا سرزنش دیگران را پاسخ دهد، اما من از پدر و مادر متولّد شده ام.» «4»
حضرت امام باقر علیه السلام فرمود: خداوند بر همه پیامبران خود فرشتگان را گماشته است. مأموریت این فرشته ها محافظت از اعمال آنها و تبلیغ رسالت می باشد . خداوند از آن زمان که حضرت محمد از شیر گرفته شد، فرشته بزرگی را بر آن حضرت گماشت. این فرشته آن جناب را به سوی خیرات و اخلاق خوب هدایت می کرد و از بدیها و اخلاق بد باز می داشتند و همین فرشته بود که پیش از آنکه آن حضرت به درجه رسالت برسد او را با «السلام علیک یا رسول الله» صدا می کرد و پیامبر هنوز جوان بود که با این جمله صدا زده می شد. «5» عده اى از بزرگان، نسبت به دیدگاه اخیر ادعاى اجماع و اتفاق نظر شیعه را نموده اند.«6»
5. خوب است درباره این نکته که قبل از رسالت پیامبر نماز حضرت چگونه بوده است، بدانیم که شخص رسول خدا قبل از بعثت عبادت می کردند و نماز می خواندند ولی برای امت اسلامی در سال نهم بعثت بعد از اینکه از معراج برگشتند حکم نماز را آوردند که ابتدائا ده رکعت نماز واجب بود و بعد از هجرت به مدینه وقدرت پیدا کردن اسلام،واجبات دیگر یکی پس ازدیگری بر امت واجب شد نیز هفت رکعت به تعداد رکعات نماز افزوده شد که به شکل کنونی; یعنی، 17 رکعت نماز واجب و 34 رکعت نماز نافله درآمد. «7»
علامه شهیر مرحوم طباطبایی درذیل آیه أ رأیت الذی ینهى عبدا إذا صلى می فرمایند: بر این فرض اینکه سوره مورد بحث (علق)اولین سوره نازل شده از قرآن باشد، و نیز بنا بر اینکه از اول تا به آخر سوره یکباره نازل شده باشد، سیاق این آیات دلالت دارد بر اینکه رسول خدا (ص) قبل از نزول قرآن نماز مى خوانده، و همین معنا دلالت دارد بر اینکه آن جناب قبل از رسیدنش به مقام رسالت با نزول قرآن، یعنى قبل از حادثه بعثت از انبیا بوده است .
ولى بعضى گفته اند که: نماز قبل از بعثت آن جناب نماز واجب نبوده، و به طورى که از اخبار بر مى آید نمازهاى واجب در شب معراج واجب شده، و در سوره اسراء فرموده:«أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوکِ الشَّمْسِ إِلى غَسَقِ اللَّیْلِ وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ»؛ نماز را در هنگام ظهر تا تاریکى شب و هنگام فجر بپا بدار. سوره اسرى، آیه 78
اما این سخن درست نیست، براى اینکه آنچه از داستان شب معراج مسلم است، و روایات معراج بر آن دلالت دارد، تنها این است که نمازهاى پنجگانه یومیه در آن شب با شکل خاص خود یعنى دو رکعت دو رکعت واجب شد، و هیچ دلالتى ندارد بر اینکه قبل از آن شب به صورت دیگر تشریع نشده بود، بلکه در بسیارى از آیات سوره هاى مکى و از آن جمله سوره هایى که قبل از سوره اسراء نازل شده، نظیر سوره مدثر و مزمل و غیر آن دو سخن از نماز کرده، و به تعبیرهایى مختلف از آن یاد نموده، هر چند که کیفیت آن را ذکر نکرده، اما اینقدر مسلم هست که نمازهاى قبل از معراج مشتمل بر مقدارى تلاوت قرآن و نیز مشتمل بر سجده بوده و در بعضى از روایات هم آمده که رسول خدا (ص) در اوایل بعثت با خدیجه و على (علیهما السلام) نماز مى خواند، در این روایات هم نیامده که نماز آن روز به چه صورت بوده است. «8»
پای نوشت:
( 1). بحارالانوار، ج 18، ص 278. نهج البلاغه فیض الاسلام جز 4 خطبه 234 بند 61 ص 811 چاپ وزیری و صبحی صالح خطبه 192 ص 300
( 2). مریم( 19)، آیات 12- 13.
( 3). بحارالانوار، ج 18، ص 278.
( 4). همان، ص 200.
(5). شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج 13، ص 207 ، باب 238.
(6). محمد حسین مظفر، علم امام( ع)، ترجمه محمد آصفى( تبریز: بى نا، 1349)، ص 76.
(7). منتخب التواریخ ص 41 – المیزان ج 13 ص178
(8). ترجمه تفسیر المیزان ج 20 551

پیش فرض رسیدن به نبوت و رسالت مقامی

guest
0 نظرات
تازه‌ترین
قدیمی‌ترین بیشترین رأی
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها
دکمه بازگشت به بالا