تعبیر خواب

پاسخ کوتاه:
از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده که فرمود: «الرُّؤْیَا عَلَى ثَلَاثَةِ وُجُوهٍ بِشَارَةٍ مِنَ اللَّهِ لِلْمُؤْمِنِ وَ تَحْذِیرٍ مِنَ الشَّیْطَانِ وَ أَضْغَاثِ أَحْلَامٍ» (۱) در روایتی امام صادق (علیه‌السلام) به کسی که خواب ترسناک و ناخوشایندی دیده بود فرمودند هرگاه خواب ناخوشایندی دیدی این آیه از قرآن را بخوان: «إِنَّمَا النَّجْوَی مِنَ الشَّیْطَانِ لِیَحْزُنَ الَّذِینَ آمَنُوا وَلَیْسَ بِضَارِّهِمْ شَیْئًا إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَعَلَی اللَّهِ فَلْیَتَوَکلِ الْمُؤْمِنُونَ» (۳) امام صادق (علیه‌السلام) از رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) نقل می کنند که ایشان فرمودند: «الرُّؤْیَا لَاتُقَصُّ إِلَّا عَلى مُؤْمِنٍ خَلَا مِنَ الْحَسَدِ وَ الْبَغْی » (۷) در مرحلة سوم در نظر داشته باشیم که اگر رؤیای ما تعبیر به خیر و سعادت شد که ان شاء الله خیر است، ولی اگر تعبیر به شر و رسیدن بدی به ما شد، نترسیم و با دعا کردن و صدقه دادن و کمک به مساکین و ایتام و کارهای خیر آن شرور را که ممکن است اتفاق بیفتد از خود ردّ کنیم، البته باید بدانیم همان طور که امام صادق (علیه‌السلام) فرموند: «الدُّعَاءُ یَرُدُّ الْقَضَاءَ بَعْدَ مَا أُبْرِمَ إِبْرَاماً» عصر پیامبر (صلی الله علیه و آله) بود، زنى شوهرش به سفر رفت، او در غیاب شوهر، خوابى دید و به حضور رسول خدا آمد و گفت: در خواب دیدم تنه درخت خرما در خانه ام شکسته شد بار دیگر شوهر او به سفر رفت، و او همان خواب را دید و نزد پیامبر رفت و خواب خود را گفت، پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمودند: شوهرت سالم باز مى گردد این خبر به پیامبر صلی الله علیه و اله رسید، پیامبر فرمودند: آیا او نمى توانست خواب آن زن را تعبیر نیک کند پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: کسى که خواب دیده، خواب او بر فراز او به صورت پرنده است تا آن هنگام که تعبیر نشده است، اما هنگام که تعبیر شد، آن پرنده سقوط مى کند

از ارتباط و حُسن اعتماد شما با «مجموعه پرسمان» صمیمانه تشکر می‌کنیم. باید توجه داشت بسیاری از خواب های که انسان می بیند اصلاً تعبیری ندارد و جز خواب های آشفته قلمداد می گردد و نباید دنبال تعبیر آن باشید. اگر هم تعبیر داشت به معنای وقوع حتمی آن نیست، بلکه راهکارهایی وجود دارد که می توان اثر سوء و بد احتمالی آن را خنثی کرد. کتاب هایی که در مورد تعبیر خواب نوشته شد بسیار کلی است و بر هرخوابی منطبق نیست، چون شرایط افراد، شرایط زمانی و مکانی در تعبیر خواب تأثیر دارد.
برای روشن شدن مطلب مطالبی را در خصوص خواب و خواب‌دیدن‌ها ذکر می‌کنیم تا شاید از لابه‌لای مطالب عرض شده به حل مشکل خویش برسید.
انواع خواب
خواب اقسام گوناگونی دارد، بعضی رؤیاها صادقه‌اند و بعضی کاذبه لذا نمی توان به هر خوابی اعتماد و اعتنا کرد؛ از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده که فرمود: «الرُّؤْیَا عَلَى ثَلَاثَةِ وُجُوهٍ بِشَارَةٍ مِنَ اللَّهِ لِلْمُؤْمِنِ وَ تَحْذِیرٍ مِنَ الشَّیْطَانِ وَ أَضْغَاثِ أَحْلَامٍ» (1)؛ «رؤیا و خواب سه دسته است:
1. بشارت و مژده ای از ناحیه خدا برای مؤمن
2. ترساندن شخص از جانب شیطان
3. خواب‌های آشفته و پریشان».
قسم اول از اقسام سه گانه خواب بشارت‌های الهی برای مؤمن در عالم دنیاست؛ از این روی گاهی رسول گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) صبح‌ها رو به اصحاب می‌کردند و می فرموند: «هَلْ مِنْ مُبَشِّرَاتٍ یَعْنِی بِهِ الرُّؤْیَا» (2)؛ «آیا بشارت‌های هست، یعنی کسی هست که خواب‌های خوشحال کننده و مبشر دیده باشد».
دسته دیگری از خواب‌ها منشأ شیطانی دارند و البته باید با پناه بردن به خدا و در سایة ایمان به او، به این خواب‌ها و امثال آن بی‌اعتنایی کرد. در روایتی امام صادق (علیه‌السلام) به کسی که خواب ترسناک و ناخوشایندی دیده بود فرمودند هرگاه خواب ناخوشایندی دیدی این آیه از قرآن را بخوان: «إِنَّمَا النَّجْوَی مِنَ الشَّیْطَانِ لِیَحْزُنَ الَّذِینَ آمَنُوا وَلَیْسَ بِضَارِّهِمْ شَیْئًا إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَعَلَی اللَّهِ فَلْیَتَوَکلِ الْمُؤْمِنُونَ» (3)؛ «نجوی تنها از جانب شیطان است تا اهل ایمان را ناراحت سازد و اصلاً نمی تواند به مؤمنین ضرر برساند جز آن چه خدا خواهد».
امّا در باب قسم سوم یعنی «أضغاث أحلام» و خواب‌های پریشان در روایات اسلامی داریم که وقتی شخص می خوابد روح او حرکت ممتدّ و کشیده‌ای به سوی آسمان دارد، پس هر چه را که مؤمن در ملکوت آسمان در موضع تقدیرات الهی و تدبیر الهی می‌بیند حق است و بر عکس هر چه را در مرحلة زمین در حین برگشت و نزول از آسمان می بیند همان خواب‌های پریشان و «أضغاث أحلام» است. به خاطر همین گاهی مؤمن خوابى را که دیده همان طور واقع می‌شود و گاهی خوابى بیند و اثرى نداشته باشد و اصلاً واقع نمی‌شود. (4)
نحوة مواجهه و برخورد با خواب
مسئلة بعدی که بسیار مهم است نحوة برخورد ما با خوابی است که دیده ایم. به عنوان اصل اوّل باید گفت وقتی خواب ناخوشایندی دیدیم مهم‌ترین گام و اولین قدم آن است که هیچ گامی ننهیم یعنی هیچ تعبیری از آن نکنیم چرا که «رؤیا همچون پرنده ای است که بر فراز انسان در پرواز است مادامی که تعبیری از آن نشود، وقتی که تعبیر شد بر سر آنان می آید». (5)
این مرحله در حقیقت همان بی‌اعتنایی ما به خواب و اهمیت به منابع اصیل دین و عقلانیت و مشورت است.
قدم دوم آن است که اگر نیاز به تعبیر هم پیدا شد و خواستیم معنای خواب‌مان را دریابیم، فقط پیش انسان‌های دلسوز و عاقل و عالم باید برویم. چرا که در روایات آمده است: «فَلَا تُحَدِّثَنَّ بِهَا إِلَّا حَبِیباً أَوْ لَبِیبا» (6)؛ «پس خوابت را نگو مگر با دوست با محبت یا انسانی عاقل».
امام صادق (علیه‌السلام) از رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) نقل می کنند که ایشان فرمودند: «الرُّؤْیَا لَاتُقَصُّ إِلَّا عَلى مُؤْمِنٍ خَلَا مِنَ الْحَسَدِ وَ الْبَغْی » (7)؛ «رؤیا نباید حکایت شود مگر برای مؤمنی که خالی از حسادت و ظلم و ستم باشد».
در مرحلة سوم در نظر داشته باشیم که اگر رؤیای ما تعبیر به خیر و سعادت شد که ان شاء الله خیر است، ولی اگر تعبیر به شر و رسیدن بدی به ما شد، نترسیم و با دعا کردن و صدقه دادن و کمک به مساکین و ایتام و کارهای خیر آن شرور را که ممکن است اتفاق بیفتد از خود ردّ کنیم، البته باید بدانیم همان طور که امام صادق (علیه‌السلام) فرموند: «الدُّعَاءُ یَرُدُّ الْقَضَاءَ بَعْدَ مَا أُبْرِمَ إِبْرَاماً»؛ (8)؛ «دعا قضای الهی را بر می گرداند هر چند هم محکم و حتمی شده باشد». همچنین نقل شده که فرزندی که در شب عروسی‌اش مرگش قطعی شده بود و پدرش هم خواب او را دیده بود، با اطعامی که فرزند قبل از انجام مراسم داده بود، حادثه برطرف شد و خداوند عمر او را طولانی کرد. (9)
در واقع آن چه در این بخش مهم است آن است که قدرت خدا در تغییر سرنوشت‌ها و هم چنین علم او به حال خودمان را فراموش نکنیم و بدانیم او هم می داند و هم می تواند که چیزی را تعویض و تبدیل کند.
با این اوصاف، توصیه می شود که نسبت به خوابی که دیده اید، بی اعتنا باشید و با دادن صدقه و دعا اثر سوء احتمالی آن را خنثی کنید.
نکته بعدی این است که خواب های خود را برای هرکسی تعریف نکنید!
عصر پیامبر (صلی الله علیه و آله) بود، زنى شوهرش به سفر رفت، او در غیاب شوهر، خوابى دید و به حضور رسول خدا آمد و گفت: در خواب دیدم تنه درخت خرما در خانه ام شکسته شد.
پیامبر به او فرمودند: شوهرت با سلامتى باز مى گردد؛ پس از مدتى شوهرش، با سلامتى بازگشت.
بار دیگر شوهر او به سفر رفت، و او همان خواب را دید و نزد پیامبر رفت و خواب خود را گفت، پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمودند: شوهرت سالم باز مى گردد.
پس از مدتى شوهرش با سلامتى بازگشت.
بار سوم شوهر او سفر کرد، آن زن همان خواب را دید، وقتى که بیدار شد این بار خدمت پیامبر نرفت، دوستی داشت، خواب خود را براى او نقل کرد، در جواب به او گفت: واى! شوهرت میمیرد!
این خبر به پیامبر صلی الله علیه و اله رسید، پیامبر فرمودند:
آیا او نمى توانست خواب آن زن را تعبیر نیک کند؟ (چرا تعبیر نیک نکرد؟)
بر طبق روایات خواب آن گونه که تعبیر می شود، اتفاق می افتد. پس هرگاه یکی از شما خوابی را دید آن را به جز نزد عالم و یا ناصحی بازگو ننماید.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند:
کسى که خواب دیده، خواب او بر فراز او به صورت پرنده است تا آن هنگام که تعبیر نشده است، اما هنگام که تعبیر شد، آن پرنده سقوط مى کند. (هرگونه که تعبیر شد ممکن است همان گونه اتفاق بیفتد)؛ بنابراین خواب خود را براى هر کسی نقل نکنید.
و در جای دیگر فرمودند:
خواب خود را براى هیچکس جز مؤمنى که دور از حسادت است، نقل نکنید.
مثلا تعبیر خواب حضرت یوسف (که در خواب دید یازده ستاره و ماه و خورشید او را سجده مى کنند ) بعد از چهل سال، آشکار شد.(10)
همواره موفق و کامروا باشید.
پی‌نوشت‌ها:
1. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحارالأنوار، بیروت : دار إحیاء التراث العربی، 1403ق، ج58، ص180.
2. همان، ج58، ص177.
3. مجادله (58)، آیه10.
4. بحارالأنوار، ج58، ص32.
5. کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، کافی، قم : دار الکتب الإسلامیة، 1407ق، ج8، ص91.
6. کلینی، محمد بن یعقوب، مجمع البحرین، ج1، ص169.
7. کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، کافی، قم : دار الحدیث، 1429ق، ج15، ص747.
8. طبرسى، حسن بن فضل، مکارم الأخلاق ، قم : شریف رضى ، 1412ق، ص388.
9. کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، کافی، قم : دار الحدیث، 1429ق، ج2، ص470.
10. ر.ک: فرازهای برجسته از سیره امامان شیعه (علیه السلام) اثر محمدتقی عبدوس و محمد محمدی اشتهاردی.