حُسن معاشرت

پاسخ کوتاه:
» ارتباط بین زن و شوهر بدان حد مهم است که خداوند به بندگانش دستور می دهد که با همسرانشان حُسن معاشرت را داشته باشند زندگی مشترک مانند ساختمانی است که توسط زن و شوهر بنا می‌شود در صورتی از استحکام لازم برخوردار می‌شود که زن و شوهر به نحو احسن وظایف خود را انجام دهند یکی از این زمینه ها، انجام تکالیف و وظایف توسط زن و شوهر است اگر زن و شوهر به صورت دقیق به وظایف خود عمل کنند، خانواده‌ای اسلامی، سالم، خوشبخت و پرنشاط در انتظار آنها خواهد بود زن و شوهر باید با صفا و صمیمیت و وفاداری با هم زندگی کنند و از اشتراک مساعی دریغ نورزند و گذشت و فداکاری داشته باشند تا کانون خانواده را همیشه گرم و سعادتمند نگاه دارند اگر زن و شوهر همیشه بر سر حقوق و تکالیف قانونی خود نزاع کنند بی شک نمی توانند با خوشی و خوشبختی زندگی کنند و فرزندانی خوشبخت و شایسته به جامعه تحویل دهند

از ارتباط و حُسن اعتماد شما با «مجموعه پرسمان» صمیمانه تشکر می‌کنیم. آنچه در قانون مدنی مواد مواد 1103 و 1130 در خصوص حُسن معاشرت مردان با همسرانشان آمده است مبنای فقهی و حقوقی دارد و در آیات قرآن و روایات بدان اشاره شده است که مراتبی از آن واجب است و مراتب دیگری از آن در حوزه علم اخلاق قرار می گیرد و مطلوبیت دارد.
اساساً خداوند در قرآن کریم همسر را مایة آرامش انسان قرار داده است و می فرماید: «وَ مِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجاً لِتَسْکُنُوا إِلَیْها وَ جَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً إِنَّ فی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ» (13)؛ «و از نشانه هاى او این که همسرانى از جنس خودتان براى شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید، و در میانتان مودّت و رحمت قرار داد در این نشانه هایى است براى گروهى که تفکّر مى کنند.»
«هُوَ الَّذی خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وَ جَعَلَ مِنْها زَوْجَها لِیَسْکُنَ إِلَیْها» (14)؛ «اوست آن کس که شما را از نفس واحدى آفرید، و جفت وى را از آن پدید آورد تا بدان آرام گیرد.»
ارتباط بین زن و شوهر بدان حد مهم است که خداوند به بندگانش دستور می دهد که با همسرانشان حُسن معاشرت را داشته باشند.
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان در تفسیر آیه «وَ عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ» می فرماید: کلمه «معروف» به معناى هر امرى است که مردم در مجتمع خود آن را بشناسند، و آن را انکار نکنند، و بدان جاهل نباشند، و چون دستور به معاشرت کردن با زنان را مقید فرمود به قید (معروف) قهراً معناى امر به معاشرت با زنان معاشرتى است که در بین مامورین به این امر یعنى مسلمانان معروف باشد. (3)
علامه طبرسى نیز در تفسیر مجمع‌البیان در تفسیر این آیه می نویسد: اداء حقوق ایشان، اعم از انصاف در قسمت، نفقه و خوبى سخن و رفتار. گفته اند: معروف این است که او را نزند و سخن بد به او نگوید و با او گشاده رو باشد و گفته اند مقصود این است که هر طور او رفتار مى کند مرد هم همان‌طور رفتار کند. (4)
ازدواج پیمان مقدسی است که میان زن و مرد منعقد می‌شود که با اجرای صیغه عقد، تکالیف و حقوق تازه‌ای متوجه آنها می‌شود و از آن عدم تعهد و بی‌مسئولیتی دوران قبل از ازدواج خبری نیست. در این دوره زن و مرد با مسئولیت و وظایف جدیدی آشنا می‌شوند که برای رسیدن به خانواده صمیمی و باصفا و تحکیم روابط بین همسران هر دو باید به تکالیف خود عمل کرده و به حقوق طرف مقابل احترام بگذارد. حق و تکلیف حالت دو طرفه دارد. اگر کسی بر کس دیگری حقی دارد، برابر همان حق تکلیفی متوجه او می‌شود. به عنوان مثال اگر زن بر شوهر حقوقی دارد و شوهر موظف به انجام تکالیفی در برابر زن است، در قبال همان حق، تکالیف و وظایفی بر عهدة زن می‌آید. زندگی مشترک مانند ساختمانی است که توسط زن و شوهر بنا می‌شود. در صورتی از استحکام لازم برخوردار می‌شود که زن و شوهر به نحو احسن وظایف خود را انجام دهند. حفظ چنین بنایی که بر اساس محبت قلبی بنا شده است به راحتی امکان پذیر است. به شرط آنکه زمینه های آن را فراهم کنیم. یکی از این زمینه ها، انجام تکالیف و وظایف توسط زن و شوهر است. اگر زن و شوهر به صورت دقیق به وظایف خود عمل کنند، خانواده‌ای اسلامی، سالم، خوشبخت و پرنشاط در انتظار آنها خواهد بود. با در نظر گرفتن این مقدمه به بیان حقوق و وظایف همسران می‌پردازیم تا شما نیز با آشنایی با آنها و همچنین مؤظف نمودن خویش نسبت به انجام آنها به بهبود و تحکیم روابط بین خود و همسرتان مبادرت ورزید.
البته این را بدانید که احکام و حقوق فقهی و شرعی، به عنوان کف و حداقل مناسبات میان زوجین مطرح شده و بیش از آن را با توصیه‌ها و راهبرهای اخلاقی و تربیتی بالا برده و کامل کرده است؛ از این رو برای به دست آوردن نگرش اسلام به مسئلة مناسبات و روابط همسران باید، مجموعة احکام فقهی و آموزه‌های اخلاقی و تربیتی را باهم و یک جا ملاحظه کرد تا در دام برداشت‌های ناکامل و تفسیر به رأی نیفتیم. آنچه آیه شریفه در صدد بیان آن است تنها جنبة فقهی و شرعی قضیه نیست؛ بلکه به جنبة اخلاقی نیز توجه وافر دارد. جنبة فقهی و شرعی قضیه که تنها کف و حداقل مسئله را بیان می کند ناظر به پرداخت نفقه واجب، ارتباط جنسی هر چهارماه یکبار و پرهیز از آزار و اذیت و ظلم و ستم به همسر است، اما جنبة اخلاقی قضیه بسیار فراتر از این است. باید توجه داشت که مرد وظیفة مهمتر دیگری را نیز بر عهده دارد که آن فراتر از دستورات شرعی و فقهی است که در حوزه علم اخلاق قرار می‌گیرد که شایسته است مردان برای پی‌ریزی زندگی ایده‌آل و داشتن زندگی موفق و پایدار به آن نیز عمل نمایند.
این را بدانید که مسائل اخلاقی در دین اسلام کاری به حداقل‌ها ندارد و نمی‌گوید که حد مُجاز عمل تا کجاست؛ بلکه می‌گوید رضایت خالق در چیست، کدام عمل بهترین عمل و مرضیّ رضای الهی است و زودتر انسان را به مقصد می‌رساند تا آن را انجام دهیم. احکام شرعی و فقهی چون با عموم مردم سر و کار دارد به مسلمانان دستور می‌دهد تا نفقه همسر را در حد متعارف پرداخت کنند، یا مردان بیش از چهارماه از نزدیکی با همسرانشان خودداری نکنند و یا اگر مردی چند همسر دارد در بین آنها عدالت و قسمت شبها را رعایت کند، اما توصیه‌های اخلاقی بیشتر برای کسانی است که در مسیر سیر و سلوک هستند و نه عموم مردم؛ به همین دلیل سفارش و توصیه اکید می‌شود که مردان نهایت احترام و احسان و نیکی را در حق همسرشان داشته باشند و نیازهای مختلف وی را برآورده سازند و بدین وسیله به تکریم و گرامی‌داشت خاطر وی بپردازند تا زندگی آنها از صفا و صمیمیت بیشتری برخوردار گردد.
اساساً اسلام زن و مرد را به خوشرفتاری در خانواده نسبت به یکدیگر توصیه می کند. پیامبر اعظم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) می‌فرمایند:
«خَیرُکُم خَیرُکُم لأَِهلِهِ وَأَنَا خَیرُکُم لأَِهلى ما أَکرَمَ النِّساءَ إلاّ کَریمٌ وَلا أَهانَهُنَّ إلاّ لَئیمٌ» (5)؛ «بهترین شما کسى است که براى خانواده اش بهتر باشد، و من از همه شما براى خانواده ام بهترم، زنان را گرامى نمى دارد، مگر انسان بزرگوار و به آنان اهانت نمى کند مگر شخص پَست و بى مقدار».
آن حضرت در روایتی دیگر می فرمایند: «خَیرُ الرِّجالِ مِن اُمَّتىَ الَّذینَ لایَتَطاوَلُونَ عَلى أَهلیهِم وَیَحِنُّونَ عَلَیهِم وَلا یَظلِمُونَهُم» (6)؛ «بهترین مردان امّت من کسانى هستند که نسبت به خانواده خود خشن نباشند و اهانت نکنند و دلسوزشان باشند و به آنان ظلم نکنند».
امام سجاد(علیه‌السلام) می‌فرماید:
«وَ اَمّا حَقُّ الزَّوجَةِ فَاَنْ تَعْلَمَ اَنَّ اللّه َ عَزَّوَجَلَّ جَعَلَها لَکَ سَکَنا وَ اُنْسا فَتَعْلَمَ اَنَّ ذلِکَ نِعْمَةٌ مِنَ اللّه ِ عَلَیْکَ فَـتُـکْرِمَها وَ تَرْفُقَ بِها وَ اِنْ کانَ حَقُّکَ اَوجَبَ فَاِنَّ لَها عَلَیْکَ اَنْ تَرْحَمَها» (7)؛ «حق زن این است که بدانى خداوند عزوجل او را مایه آرامش و انس تو قرار داده و این نعمتى از جانب اوست، پس احترامش کن و با او مدارا نما، هر چند حق تو بر او واجب تر است اما این حق اوست که با او مهربان باشى».
آرامش و سعادت خانواده بیشتر با اخلاق تأمین می شود. زن و شوهر باید با صفا و صمیمیت و وفاداری با هم زندگی کنند و از اشتراک مساعی دریغ نورزند و گذشت و فداکاری داشته باشند تا کانون خانواده را همیشه گرم و سعادتمند نگاه دارند. اگر زن و شوهر همیشه بر سر حقوق و تکالیف قانونی خود نزاع کنند بی شک نمی توانند با خوشی و خوشبختی زندگی کنند و فرزندانی خوشبخت و شایسته به جامعه تحویل دهند. پس خانواده باید بیش از هر چیز پایبند اصول و مبانی اخلاقی باشد.
همواره موفق و کامروا باشید.
پی‌نوشت‌ها:
1. روم(30)، آیه 21.
2. اعراف(7)، آیه 189.
3. طباطبایى سید محمد حسین، المیزان فى تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه ى مدرسین حوزه علمیه قم، 1417ق، ج4، ص255.
4. طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو، 1372، ج3، ص40.
5. نهج الفصاحه، ح 1520.
6. طبرسى، حسن بن فضل، مکارم الأخلاق ، قم : شریف رضى ، 1412ق، ص 216.
7. من لایحضره الفقیه، ج 2، ص 621، ح 3214.