امام مظهر علم خدا

پاسخ کوتاه:
گستره علم امامان علیه السلام از مهترین مطالب اعتقادی شیعیان است . امام معصوم علیه السلام مُظهِرِ همه صفات و اسمای الهی، از جمله علم لایتناهی آن ذات بی همتاست. امام زمان علیه السلام نیز هرچه را بخواهد و اراده کند که بداند، میداند. عرض مینماییم: «السلام علیک یا عین الله فى خلقه»؛ سلام بر تو ای چشم خدا در خلقش. بر کل هستى و همه جوامع انسانى، اشراف و نظارت کامل دارد.

جناب سدیر شاگرد امام صادق علیه السلام ازیشان مطلبی را پرسید و حضرت به او فرمودند: آیا این آیه را در قرآن دیده اى که خداوند مى فرماید:« قَالَ الَّذِی عِندَهُ عِلْمٌ مِّنَ الْکِتَابِ أَنَا آتِیکَ بهِ قَبْلَ أَن یَرْتَدَّ إِلَیْکَ طَرْفُکَ… : «اما کسى که ( آصف برخیا وزیر مسلمان ) دانشى از کتاب ( آسمانى ) داشت ( به سلیمان ) گفت : من آن ( تخت بلقیس ) را پیش از آنکه چشم به هم زنى نزد تو خواهم آورد» (نمل – 40). عرض کردم : آرى این آیه را در قرآن خوانده ام . امام صادق علیه السلام فرمود: « آیا آن مرد (آصف ) را شناختى که در نزد او چه اندازه از علم کتاب بود؟ »گفتم : شما به من خبر دهید.فرمود: «به اندازه یک قطره آب نسبت به دریاى اخضر». پرسیدم : چقدر علم اندک داشت .آنگاه امام صادق علیه السلام فرمود: اى سدیر! آیا این آیه را در قرآن خوانده اى که خداوند مى فرماید:«قل کفى بالله شهیدا بینى و بینکم و من عنده علم الکتاب »؛ «بگو اى محمد! گواه بودن خدا و کسى که در نزد او علم کتاب است ، بین من و شما کافى است » (رعد – 43). گفتم : آرى خوانده ام . فرمود: آیا کسى که علم همه کتاب در نزد او است داناتر است تا کسى که قسمتى از علم کتاب در نزد او است ؟ گفتم : البته آن کسى که همه علم کتاب ، نزد او است داناتر است . در این هنگام امام صادق علیه السلام به سینه خود اشاره کرد و دوبار فرمود:« سوگند به خدا ، تمام علم کتاب در نزد ما است »(الکافی، کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق ، محقق / مصحح: غفارى، على اکبر، آخوندى، محمد، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1407 قمری، چاپ: چهارم، ج 1، باب نادرفیه ، ذکر الغیب ، حدیث 2، ص 257، ص 1). ابوبصیر مى گوید: به محضر امام صادق علیه السلام رفتم (و بین من و او درباره وسعت دامنه علم امامان علیهم السلام، چنین سخن به میان آمد: . . . ابوبصیر: قربانت گردم ؛ شیعیان روایت مى کنند که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم هزار باب از علم را به على علیه السلام آموخت ، که از هر باب آن ، هزار باب علم دیگر به روى على گشوده شد .امام صادق علیه السلام : آرى همچنین است .ابوبصیر: به خدا سوگند که علم حقیقى و کامل همین است .امام صادق (پس از اندکى تامل ): آن ، علم است ولى علم کامل نیست ، همانا«جامعه » در نزد ما است ، و مردم چه مى دانند که «جامعه » چیست ؟ ابوبصیر گفت: « جامعه » چیست ؟
امام صادق علیه السلام فرمود : جامعه طوماری با املاء پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و خط على علیه السلام نوشته شده است ، همه حلال و حرام ، و همه مسائل موردنیاز مردم ، حتى جریمه خراش رساندن به بدن کسى ، در آن ذکر شده است .
ابوبصیر گفت: آنگاه امام دست بر بدن من زد و فرمود: «آیا به من اجازه مى دهى ؟».
عرض کردم : «من در اختیار شما هستم ، هر چه خواهى انجام بده ». . . عرض کردم : به خدا علم کامل همین است .
امام صادق علیه السلام : این نیز علم است ، ولى باز هم کامل نیست و پس از ساعتى سکوت فرمود:
همانا «جفر» در نزد ما است ، مردم چه مى دانند «جفر» چیست ؟
ابوبصیر گفت: جفر، چیست ؟ امام صادق علیه السلام فرمود : جفر مخزنى از چرم است که علم پیامبران و اوصیاء آنها، و دانش دانشمندان گذشته بنى اسرائیل در آن ثبت شده است .
ابوبصیر گفت: علم کامل همین است . امام صادق علیه السلام فرمود: این نیز علم است ، ولى علم کامل نیست، باز پس از ساعتى سکوت ، فرمود:«مصحف فاطمه » در نزد ما است ، مردم چه مى دانند که مصحف فاطمه سلام الله علیها چیست ؟
ابوبصیر عرضه داشت: مصحف فاطمه سلام الله علیها چیست ؟ امام صادق علیه السلام فرمودند : ورقهاى نوشته شده اى است که حجم آن سه برابر قرآن هائى است که در دست شما است ، ولى به خدا حتى یک حرف قرآن هم در آن نیست (الفاظ قرآن و تفسیرهاى ظاهرى آیات قرآن در آن نیست ، ولى روح و معانى عمیق قرآن در آن است ).
ابوبصیر گفت: به خدا، علم کامل ، همین است . امام صادق علیه السلام فرمودند: «این هم ، علم است ، ولى علم کامل نیست »، و پس از ساعتى سکوت فرمود: علم گذشته و آینده تا روز قیامت در نزد ما است .
ابوبصیر گفت: به خدا علم کامل همین است . امام صادق علیه السلام فرمودند: این نیز علم است ، ولى علم کامل نیست .
ابوبصیرعرضه داشت: فدایت شوم ، پس علم کامل چیست ؟ امام صادق :«ما یحدث بالیل و النهار، الامر بعد الامر، و الشیى ء بعد الشیى ء الى یوم القیامة »؛ «علم کامل آن است که در هر شب و روز در مورد هر امر و چیزى پس از امر و چیز دیگر پدید آید» (همان، باب فیه ذکر الصیحفة و الجفر الجامه ، حدیث 1، ص 239، ج 1).
بنابراین بر اساس منابع دینی، امام زمان و انبیا و امامان معصوم علیهم السلام از اعمال بندگان مطلع می شوند ؛ این جزء عقاید شیعه است و خاستگاه قرآنی دارد . پیروان مکتب اهل بیت علیهم السلام ، با توجه به اخبار فراوانی که از امامان رسیده، ، عقیده‌شان این است که پیامبر و امامان علیهم السلام از اعمال همه امت آگاه می‌شوند. یعنی، خداوند از طریق خاصی اعمال امت را بر آنان عرضه می‌دارد. گواه و شاهد بودن پیامبر و امامان معصوم بر رفتارهاى مردم، در آیاتى از قرآن کریم بیان شده است ؛ از جمله: «فَکَیْفَ إِذا جِئْنا مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِیدٍ وَ جِئْنا بِکَ عَلى هؤُلاءِ شَهِیداً» (نساء (4)، آیه 41)؛ «حال آنان چگونه است، در روزى که از هر امتى شاهد و گواهى (بر اعمالشان) مى آوریم و تو را نیز بر آنان گواه خواهیم آورد». افزون بر فرشتگان (نویسندگان رفتارها)، اعضا و جوارح انسان، زمان و مکان، پیامبران و معصومین نیز از جمله گواهان یاد شده در آیه شریفه مى باشند( طبرسى، مجمع البیان، ج 3، ص 89).
مراد از «شهادت و گواهى» یاد شده در آیه، آگاهى از حقایق و ژرفاى رفتارهاى مردم در دنیا، از جهت نیل به نیک بختى یا تیره روزى، پذیرفته شدن یا رد شدن در پیشگاه الهى، امتحان فرمانبرى یا سرپیچى از احکام الهى و سپس گواهى دادن بر آن در روز قیامت است. آن گاه که خداوند از بسیارى – از جمله پیامبر و معصومین علیهم السلام – گواهى می طلبد(علامه طباطبائى، المیزان، ج 1، ص 321).
مراد از گواه بودن امام زمان بر رفتارهاى ما، آگاهى از اعمال ما است و منظور از دیدن اعمال، دیدن با «چشم دل» است، نه چشم سر ؛ همچنان که خداوند ناظر و آگاه بر اعمال است، بدون اینکه چشم مادى داشته باشد.
امام زمان علیه السلام چشم خدا در میان انسان ها است: «و عینک الناظرة باذنک»؛ [سلام بر] چشم نظاره گر تو که به اذن تو می بیند(مفاتیح الجنان، ص 106 و 992) ؛ «السلام علیک یا عین الله فى خلقه»؛ سلام بر تو ای چشم خدا در خلقش(مفاتیح الجنان، ص 106 و 992). او بر کل هستى و همه جوامع انسانى، اشراف و نظارت کامل دارد.