بشارت ماه ربیع الاول
سلام
این متن عربی من بشّرنی بخروج صفر بشّرته بالجنّة».
برخی برای اثبات نحوست ماه صفر یا بشارت به ماه ربیع الاول به حدیث «مَنْ بَشَّرَنِی بِخُرُوجِ آذَارَ فَلَهُ الْجَنَّة» استناد کرده اند. که چنین روایتی در منابع حدیثی ذکر نشده و در برخی منابع متأخر که از این حدیث یادشده، بدون ذکر سند می باشد.
در برخی از منابع از جمله کتاب علل الشرایع شیخ صدوق، روایتی به نقل از وجود مبارک رسول اعظم (صل الله علیه و آله) با این متن ذکر شده است: «من بشرنی بخروج آذار فله الجنة»(1) حدیث بالا با واژه «آزار» در برخی منابع حدیثی شیعه نقل شده است؛ (2) اما این روایت در قالب ماجرایی بیان شده که این جمله «مَنْ بَشَّرَنِی بِخُرُوجِ آذَارَ فَلَهُ الْجَنَّة» بخشی از آن است و هیچ ارتباطی به ماه صفر و نحوست آن نیز ندارد. شیخ صدوق متن کامل حدیث به همراه ماجرایی که اتفاق افتاده است را چنین ذکر میکند: ابن عبّاس میگوید: روزى پیغمبر صلى اللَّه علیه و آله با اصحاب خود در مسجد قبا نشسته بود و به آنان فرمود: «نخستین شخصى که اکنون بر شما وارد میشود از اهل بهشت است»، برخی افراد چون این سخن را شنیدند، برخاسته و بیرون رفتند و هر یک از آنان قصد داشت که سریعتر برگردند و به سبب این خبر از بهشتیان باشند. پیامبر صلى اللَّه علیه و آله متوجه شد و به آنان که باقی مانده بودند فرمود: «اکنون چند نفر بر شما وارد مى شوند که هر یک از دیگری سبقت می جوید؛ از میان آنها، هر کسی به من خبر دهد که ماه آذار، تمام می شود اهل بهشت است». پس آنان که بیرون رفته بودند بازگشتند و أبو ذر نیز همراهشان بود، حضرت به آنها فرمود: «ما اکنون در کدام یک از ماههاى رومى هستیم؟» ابوذر پاسخ داد: یا رسول اللَّه «آذار» به پایان رسیده است. پیامبر صلى اللَّه علیه و آله فرمود: «اى أبوذر این را مى دانستم، اما دوست داشتم که امتم بدانند تو از اهل بهشت هستی … .»(3) همان گونه که از متن کامل حدیث مشخص است، هیچ ارتباطی به نحوست ماه صفر یا بشارت ماه ربیع الاول ندارد و اساسا «آذار» ماه قمری نیست. علاوه بر آنکه مقصود اصلی رسول الله صلی الله علیه و آله بیان جایگاه بهشتی ابوذر بود نه مشخص کردن ابتدا یا انتهای ماه یا بشارت به شروع ماه دیگری.
ماه آزار در حقیقت یک ماه رومی است و تقریبا معادل فروردین ماه شمسی است. آذار هم به معنای بادها و توفان های بهاری و برق (آذرخش) می باشد.(4)
همانگونه که در مطالب بالا بیان شده است در خصوص این روایت، در مورد مژده بهشت دادن پیامبر به کسی که بشارت ماه ربیع را بدهد، در منابع شیعی حدیثی در این باره یافت نشد. فقط روایتی در تفسیر روح البیان آن هم بدون ذکر سند بیان شده که البته در جوامع معتبر روایی یافت نشده است و علمای شیعه از جمله مرحوم میرزا جواد ملکی تبریزی نیز در المراقبات آن را بیان نموده است، ولی سندی بر این آن ذکر نکرده اند و به همین دلیل نمی توان مورد استناد قطعی قرار گیرد.(5)
بنابر این، اولاً؛ هیچ دلیل روایی بر نحوست ماه صفر وجود ندارد. ممکن است اعتقاد به شوم و نحس بودن صفر به سبب ارتباط دادن برخی حوادث پیش آمده در این ماه باشد در حالی که هیچ ارتباطی بین آنها وجود ندارد و رخدادهای ماه صفر را نمیتوان دلیل بر نحس بودن آن دانست و سپس آن را به کل ماه سرایت داد.
ثانیاً؛ حدیث «من بشرنی بخروج الصفر بشرته بالجنه» به لحاظ سندی فاقد سند است و حدیث دیگر یعنی حدیث «مَنْ بَشَّرَنِی بِخُرُوجِ آذَارَ فَلَهُ الْجَنَّة» هم دلالتی بر نحوست ماه صفر و بشارت ماه ربیع الاول ندارد.
البته، صدقه دادن چه در این ماه و چه در ماههای دیگر امر بسیار پسندیده و مورد سفارش دین اسلام میباشد. پی نوشت:
(1) علل الشرایع، ج1، ص 176.
(2) همان.
(3) متن کامل عربی حدیث در کتاب علل الشرایع، باب 140، حدیث اول چنین است:
«حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ السِّنَانِیُّ وَ أَحْمَدُ بْنُ الْحَسَنِ الْقَطَّانُ وَ الْحُسَیْنُ بْنُ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ هِشَامٍ الْمُؤَدِّبُ وَ عَلِیُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الوَرَّاقُ وَ عَلِیُّ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الدَّقَّاقُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ قَالُوا حَدَّثَنَا أَبُو الْعَبَّاسِ أَحْمَدُ بْنُ یَحْیَى بْنِ زَکَرِیَّا الْقَطَّانُ قَالَ حَدَّثَنَا بَکْرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَبِیبٍ عَنْ تَمِیمِ بْنِ بُهْلُولٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْعَبْدِیِّ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ سَعِیدِ بْنِ جُبَیْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ:
کَانَ النَّبِیُّ ص ذَاتَ یَوْمٍ فِی مَسْجِدِ قُبَا وَ عِنْدَهُ نَفَرٌ مِنْ أَصْحَابِهِ فَقَالَ أَوَّلُ مَنْ یَدْخُلُ عَلَیْکُمُ السَّاعَةَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ فَلَمَّا سَمِعُوا ذَلِکَ قَامَ نَفَرٌ مِنْهُمْ فَخَرَجُوا وَ کُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ یُحِبُّ أَنْ یَعُودَ لِیَکُونَ هُوَ أَوَّلَ دَاخِلٍ فَیَسْتَوْجِبَ الْجَنَّةَ فَعَلِمَ النَّبِیُّ ص ذَلِکَ مِنْهُمْ فَقَالَ لِمَنْ بَقِیَ عِنْدَهُ مِنْ أَصْحَابِهِ سَیَدْخُلُ عَلَیْکُمْ جَمَاعَةٌ یَسْتَبِقُونَ فَمَنْ بَشَّرَنِی بِخُرُوجِ آذَارَ فَلَهُ الْجَنَّةُ فَعَادَ الْقَوْمُ وَ دَخَلُوا وَ مَعَهُمْ أَبُو ذَرٍّ رَحِمَهُ اللَّهُ فَقَالَ لَهُمْ فِی أَیِّ شَهْرٍ نَحْنُ مِنَ الشُّهُورِ الرُّومِیَّة فَقَالَ أَبُو ذَرٍّ قَدْ خَرَجَ آذَارَ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ ص قَدْ عَلِمْتُ ذَلِکَ یَا أَبَا ذَرٍّ وَ لَکِنْ أَحْبَبْتُ أَنْ یَعْلَمَ قَوْمِی أَنَّکَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَ کَیْفَ لَا تَکُونُ کَذَلِکَ وَ أَنْتَ الْمَطْرُودُ مِنْ حَرَمِی بَعْدِی لِمَحَبَّتِکَ لِأَهْلِ بَیْتِی فَتَعِیشُ وَحْدَکَ وَ تَمُوتُ وَحْدَکَ وَ یَسْعَدُ بِکَ قَوْمٌ یَتَوَلَّوْنَ تَجْهِیزَکَ وَ دَفْنَکَ أُولَئِکَ رُفَقَائِی فِی الْجَنَّةِ الْخُلْدِ الَّتِی وُعِدَ الْمُتَّقُونَ.» ( علل الشرائع، ج 1، ص: 176)
(4) رجوع کنید به بنیاد حیات اعلی، تقویم جامع جهانی.
(5) ملکی تبریزی، میرزا جواد، المراقبات، تحقیق: محمد الموسوی، سیدعبدالکریم، قم: مهر، 1416ق، ص37.
بشارت ماه ربیع الاول