خطاهای بزرگ ابراهیم بن مالک اشتر

محمدحسین رجبی دوانی استاد تاریخ اسلام در دانشگاه طی گفتگویی با خبرنگاری در این خصوص جواب مناسبی ارائه کرده که همان را اینجا بازگو می‌کنیم : در رابطه با علل عدم همراهی ابراهیم بن مالک اشتر با مختار ثفقی تا پایان قیامش گفت: مشکل ابراهیم قطعا بی بصیرتی و عدم شناخت نسبت به امام زمان خود و ولایتمدار نبودن وی بود. اسم ابراهیم نه جزو کسانی است که امام حسین (ع) را به کوفه دعوت کردند، نه کسانی که با مسلم همراه بودند، گفت: ابراهیم مالک اشتر، رئیس قبیله نخع و فرزند مالک اشتر بود، به سبب این جایگاه خاص اگر حرکتی در جهت و یا خلاف جهت امام (ع) داشت حتما ثبت و ضبط می شد؛ چرا که او فرد ناشناسی نبود که نادیده گرفته شود.
مثلا ابن حر در مجلس تفقد ابن زیاد به سرشناس بودن خود استناد کرده و برای اثبات عدم حضور خود در کربلا گفته است: «من فردی سرشناس هستم اگر در کربلا بودم چه با امام حسین (ع) و چه با سپاه کوفه قطعا دهن به دهن می گشت و مطرح می شد، در حالی که هیچ کس چنین چیزی نگفته.»
حرکات افراد سرشناس مطرح می شده و چنین نیست که نادیده گرفته شود؛ مثلا اگر ابراهیم بن مالک جزو مکاتبه کنندگان با امام بود اسمش قطعا ثبت می شد و یا اگر همراه مسلم بود قطعا یکی از فرماندهان مسلم می گردید؛ چون فردی بسیار شجاع و دلاور بود و با وجود او، مسلم بن عقیل پیرمردی به سن و سال مسلم بن اوسجع را فرمانده نمی کرد.
اشتباهات ابراهیم به عدم همراهی با مسلم، فرستاده امام حسین (ع) و امام زمان خود ختم نشد؛ ابراهیم در ماجرای قیام مختار هم کوتاهی، و به وی خیانت کرد و در مدت چهار ماهی که مختار محاصره بود به کمک او نیامد و بدتر از آن اینکه بعد از شهادت مختار به قاتل مختار پیوست.
ابراهیم بن مالک پس از شهادت مختار جای مهلب را در سپاه مصعب بن زبیر پر کرد و سردار سپاه زبیریان شد، گفت: اگر ابراهیم بن مالک اشتر ولایتمدار بود و با انگیزه قصاص قاتلان امام حسین (ع) به مختار و قیام او پیوسته بود، حتی اگر به سبب عذری نمی توانست خود را به مختار برساند، توقع می رفت به عنوان یک شیعه قدرتمند، از امام زمان خویش کسب تکلیف کند.
ابراهیم در مسائل پیش آمده از امام سجاد (ع) هم کسب تکلیف نکرد، در تاریخ آمده است، وقتی نامه دعوت به همکاری عبدالملک مروان و مصعب بن زبیر به دست ابراهیم رسید، بی میل نبود که به عبدالملک مروان بپیوندد و گفت اگر عبیدالله بن زیاد و عده زیادی از بزرگان شام را نکشته بودم حتما به عبدالملک می پیوستم.
در حقیقت ابراهیم بن مالک مردد بود که به عبدالملک بپیوندد و یا زبیریان، حال آن که هر دو باطل بودند.
جالب اینجاست که مصعب در نامه دعوت خطاب به ابراهیم می نویسد: «این مختار، کافر و بد دین و کذاب کشته شد؛ من دعوت می کنم به ما بپیوندی و دعوت امیرالمومنین عبدالله بن زبیر را بپذیری؛ چرا که اگر به ما بپیوندی همه مناطقی که در اختیار توست از جانب ما در اختیار تو خواهد بود.»
بهرحال رفتار ابراهیم بن مالک جای دفاع ندارد، متاسفانه ابراهیم پسر مالک اشتر با پیوستن به مصعب بن زبیر، در کنار باقیمانده جنایتکاران کربلا قرار گرفت؛ در حقیقت کسی که توفیق کشتن عبدالله بن زیاد را داشت در کنار شبث و برخی دیگر از قاتلان نوه پیامبر(ص) قرار گرفت.