دین و اندیشه
طبرستان و حمله مسلمانان
آیا زمان خلیفه سوم عثمان طبرستان با صلح فنج شد یا جنگ و کشتار کردند لشکریان اسلامی به فرماندهی سعدبن عاص ؟تشکراز شما
به نوشته برخی از مورخین، ساکنان اولیه طبرستان، قوم تاپور یا تپور بوده و به همین مناسبت این منطقه تپورستان نام گرفته و به تدریج به طبرستان تبدیل شده است. برخی دیگر معتقدند طبر در زبان محلی به معنای کوه است و طبرستان یعنی کوهستان. تاریخنویسان دیگری هم نوشتهاند که به دلیل وجود جنگلهای انبوه و حیوانات وحشی، استفاده از تبر در میان مردم فراوان بوده و به همین مناسبت منطقه خود را تبرستان یا طبرستان نامیدهاند.[۱]
ویژگیهای جغرافیایی
محدوده
طبرستان یا تبرستان، بخشی از سرزمینهای میان کوههای البرز و دریای خزر است که تمام استان مازندران امروزی، بخشهایی از استان گلستان، شرق و شمال استان تهران و شمال استان سمنان را دربرمیگرفته است.[۲] موانع طبیعی
کوههای سختگذر، رودهای متعدد، جنگلها و باتلاقهای بسیار در طبرستان، موانعی جدی در برابر نفوذ از خارج به داخل آن بود. علاوه بر این، تنها دو راه، طبرستان را به خارج وصل میکرد که یکی از آمل تا گرگان و دیگری از آمل تا ری بود. این راهها به دلیل کوهستانی بودن، برای عبور کاروانهای تجاری و مخصوصا دستههای نظامی بسیار دشوار بود.[۳] همین موانع طبیعی سبب شد تلاشهای بسیاری از حکومتهای بزرگ عراق و شام برای به زانو درآوردن اهالی طبرستان به شکست بینجامد.[۴]
طبرستان تا سالها پس از فتح ایران به دست مسلمانان، همچنان ناحیهای مستقل ماند و هیچکدام از سپاهیان مسلمان نتوانستند به طور کامل آن را فتح کنند. در دورههایی هم که سپاه مسلمانان، سپاهیان طبرستان را شکست میدادند و بر آن چیره میشدند، همچنان حاکمان بومی بر سر جای خود بودند و تنها خراج میپرداختند.[۵] در سال ۲۹ ق، سپاه مسلمانان به فرماندهی نعیم بن مقرن، با هدف دستیابی به طبرستان، سپاه ایرانیان را در جایی بین همدان و قزوین به نام واجرود شکست دادند و موثا فرمانده سپاه دیلمیان هم کشته شد[۶]، اما با این حال طبرستان به دست مسلمانان نیفتاد.
در سال ۳۰ ق، در زمان خلافت عثمان، سعید بن عاص که امیر کوفه بود، از شرق خزر به طبرستان حمله کرد و تمیشه در منتهی الیه شرقی گرگان را تصرف کرد. این منطقه اما پس از مرگ عثمان دوباره مستقل شد.[۷]
محدوده
طبرستان یا تبرستان، بخشی از سرزمینهای میان کوههای البرز و دریای خزر است که تمام استان مازندران امروزی، بخشهایی از استان گلستان، شرق و شمال استان تهران و شمال استان سمنان را دربرمیگرفته است.[۲] موانع طبیعی
کوههای سختگذر، رودهای متعدد، جنگلها و باتلاقهای بسیار در طبرستان، موانعی جدی در برابر نفوذ از خارج به داخل آن بود. علاوه بر این، تنها دو راه، طبرستان را به خارج وصل میکرد که یکی از آمل تا گرگان و دیگری از آمل تا ری بود. این راهها به دلیل کوهستانی بودن، برای عبور کاروانهای تجاری و مخصوصا دستههای نظامی بسیار دشوار بود.[۳] همین موانع طبیعی سبب شد تلاشهای بسیاری از حکومتهای بزرگ عراق و شام برای به زانو درآوردن اهالی طبرستان به شکست بینجامد.[۴]
طبرستان تا سالها پس از فتح ایران به دست مسلمانان، همچنان ناحیهای مستقل ماند و هیچکدام از سپاهیان مسلمان نتوانستند به طور کامل آن را فتح کنند. در دورههایی هم که سپاه مسلمانان، سپاهیان طبرستان را شکست میدادند و بر آن چیره میشدند، همچنان حاکمان بومی بر سر جای خود بودند و تنها خراج میپرداختند.[۵] در سال ۲۹ ق، سپاه مسلمانان به فرماندهی نعیم بن مقرن، با هدف دستیابی به طبرستان، سپاه ایرانیان را در جایی بین همدان و قزوین به نام واجرود شکست دادند و موثا فرمانده سپاه دیلمیان هم کشته شد[۶]، اما با این حال طبرستان به دست مسلمانان نیفتاد.
در سال ۳۰ ق، در زمان خلافت عثمان، سعید بن عاص که امیر کوفه بود، از شرق خزر به طبرستان حمله کرد و تمیشه در منتهی الیه شرقی گرگان را تصرف کرد. این منطقه اما پس از مرگ عثمان دوباره مستقل شد.[۷]
۴۸ ق: مصقلة بن هبیرة الشیبانی در زمان حکومت معاویه در شام، مدعی شد که با سپاهی ۴ هزار نفری میتواند طبرستان را به قلمرو اسلامی اضافه کند. او در سال ۴۸ ق جنگ با سپاه طبرستان را آغاز کرد و با اینکه پیروزیهایی به دست آورد، اما سرانجام کاری از پیش نبرد و سپاهیان او در سال ۵۰ ق به تمامی کشته شدند.[۸] [۹]به نقل از پایگاه ویکی شیعه
پی نوشت:
1. پیشینه تاریخی استان مازندران
2. مازندران یا تبرستان یا تپورستان یا تپوران
3. محمد شورمیج، ص ۶۵.
4. محمد شورمیج، ص ۶۷.
5. پیشینه مذهبی استان مازندران
6. لغتنامه دهخدا، ج ۱۵، ص ۲۳۰۳۴.
7. پیشینه تاریخی استان مازندران
8. پیشینه مذهبی استان مازندران
9. پیشینه تاریخی استان مازندران
طبرستان و حمله مسلمانان