منظور از مصادیق السابقون والسابقون

درباره مصادیق سابقون اختلاف‌ نظر وجود دارد. اغلب مفسران پیشینیان (الاولین) را امت‌های پیش از اسلام و متأخران را امت اسلام معنا کرده‌اند.در روایتی، به مصادیق السابقون به طور خاص اشاره شده، از جمله در روایت ابن عباس آمده که از پیامبراکرم راجع به معنای «السابقون السابقون» پرسش کرده و آن حضرت فرموده که جبرئیل گفته است آنها علی(ع) و شیعیان او هستند که به بهشت سبقت می‌گیرند.[1]
ابن مردویه اصفهانی [2]در تفسیر آیۀ ۱۰ سورۀ واقعه از ابن عباس نقل می‌کند که آیۀ «السابقون السابقون» دربارۀ حزقیل (مؤمن آل فرعون) و حبیب نجار (که داستانش در سوره یس آمده) و علی بن ابی طالب(ع) نازل شده است، که هر یک در میان امت خویش پیشگام هستند و علی(ع) افضل آنهاست.[3]
در روایات شیعه، علاوه بر انبیا و امام علی(ع) وامام حسن(ع) و امام حسین(ع) ، برخی صحابۀ بزرگ مانند خدیجه، سمیه و پسرش عمار یاسر، سلمان فارسی، مقداد، ابوذر و بلال و برخی از اصحاب ائمه علیهم السلام همچون زرارة بن اعین، ابوبصیر مرادی، محمد بن مسلم و برید بن معاویه عجلی) از مصادیق سابقون دانسته شده‌اند.[4]
در روایتی نیز، به نقل از محمد بن سنان از داوود بن کثیر رقی از امام صادق(ع)، آیۀ ۱۰ سوره واقعه به خلقت ازلی مخلوقات تفسیر، و گفته شده است که پیامبر (ص) و ائمه نخستین کسانی بودند که وارد آتشی شدند که برای آزمایش بندگی خدا مهیا شده بود و سپس شیعیان آنان وارد آتش شدند و از این رو آنان سابقونند.[5]
پی‌نوشت:
1. مفید، ص۲۹۸؛ طوسی، امالی، ص۷۲؛ حاکم حسکانی، ج۲، ص۲۹۵
2. ابن مردویه اصفهانی، ص۳۳۰
3. نک: سیوطی؛ شوکانی؛ آلوسی، ذیل آیه
4. نک: طبرسی، ذیل فاطر/۳۲؛ حویزی، ذیل توبه/۱۰۰، واقعه/۱۰
5. نعمانی، ص۹۱؛ حسن بن سلیمان حلّی، ص۱۷۵-۱۷۶؛ قس د. اسلام، ذیل مدخل، که تمامی مقالۀ خود را بر این اساس سامان داده و آن را با عقاید صوفیان و فرقۀ بابیه مقایسه کرده است.