راه ندادن کودک به مسجد
سلام آیا میتوان بچه ها را به مسجد راه نداد؟
پرسشگر گرامی ، مسجد به عنوان مهمترین پایگاه دینی مسلمانان پذیرای اقشار گوناگون مردم در هر رتبه و جایگاه و سن و سالی است. با این حال یکی از سوالات پر اهمیت این است که آیا اسلام عزیز محدودیت سنی برای ورود کودکان به مسجد در نظر گرفته است و اگر چنین محدودیتی وجود دارد آیا شامل تمامی کودکان می شود یا اینکه قید و بند و تبصره ای در این مورد وجود دارد؟
پاسخ اجمالی به این سوال این است که برخی از فقها بر اساس روایتی از پیامبر (صلی الله علیه و آله) و امام صادق (علیه السلام)، آوردن کودکان به مسجد را مکروه دانسته اند اما در کنار چنین فتوایی، تعدادی از فقیهان شیعه این کراهت را مخصوص گروه خاصی از کودکان دانسته و آوردن دیگر کودکان را نه تنها مکروه نمی دانند، بلکه دارای اولویت و یا استحباب و گاه واجب معرفی کرده اند.
الف ) سیره پیامبر(ص) در برخورد با کودکان در مسجد
ابن عمر درباره پیامبر(ص) چنین می گوید: «پیامبر(ص) را دیدم که در منبر برای مردم سخنرانی می فرمود. ناگهان حسن(ع)در خروج از مسجد پایش لغزید و به زمین افتاد، حضرت سراسیمه از منبر پایین آمد، مردم او را گرفته به حضرتش دادند، فرمود: خدا بکشد شیطان را، واقعاً فرزند موجب آزمایش است، به خدا قسم هیچ متوجه پایین آمدن از منبر نشدم تا این که او را به من رساندند.»
« پیامبر(ص) مردم را به نماز فراخواند. حسن(ع)کودک خردسالی بود و با آن حضرت بود. پیامبر(ص) وی را پهلوی خود نشاند و به نماز ایستاد. حضرت یکی از سجده های نماز را طولانی کرد. راوی می گوید: من سر از سجده برداشتم و دیدم حسن(ع)از جای خود برخاسته و روی کتف پیامبر(ص) نشسته است. وقتی نماز تمام شد، نمازگزاران گفتند: «ای رسول خدا! چنین سجده ای از شما ندیده بودیم. گمان کردیم وحی بر شما رسیده است.»فرمود: وحی نرسیده بود. فرزندم حسن در حال سجده بر دوشم سوار شد. نخواستم تعجیل کنم و کودک را به زمین بگذارم. آن قدر صبر کردم تا طفل، خود از کتفم پایین آمد.»
این عمل پیامبر(ص) نسبت به نوه بزرگوار خویش در حضور مردم، نمونه بارزی از روش آن حضرت در تکریم کودک است، پیامبر(ص) با طول دادن سجده، حداکثر احترام را درباره فرزند خود، معمول داشت.
پیامبر(ص) گاهی برای احترام به کودکی، سجده نماز را طولانی می کند و گاهی هم به احترام کودک، نماز را به سرعت خاتمه می دهد.
امام صادق(ع)درباره سیره پیامبر(ص) درباره محبّت به کودکان و رعایت حال آنها، حتّی در نماز جماعت، می فرماید: « پیامبر(ص) هنگام خواندن نماز جماعت، صدای گریه طفلی را شنید که مادرش او را با خود به مسجد آورده بود. آن حضرت نماز را کوتاه کرد تا مبادا نگرانی در مادرش پیدا شود.»
در روایت دیگری آمده است: روزی پیامبر(ص) نماز صبح را با کوتاهترین سوره خواند. اصحاب پرسیدند، ای پیامبر(ص)! چه اتّفاقی افتاده که نماز را سریع تمام کردید. حضرت(ص) در پاسخ فرمود: «من صدای گریه طفلی را در صف زنان شنیدم.»
پیامبر(ص) علاوه بر عطوفت و مهربانی به کودکانی مسجدی، آنان را به انحاء مختلف تشویق و ترغیب می فرمودند.
امام حسن(ع)می فرماید: نماز ظهر یا عصر را در محضر پیامبر(ص) خواندم؛ همین که حضرت نماز را سلام دادند، به ما فرمودند: بر جایتان بمانید و آنگاه برای تقسیم ظرف حلوایی در میان نمازگزاران از جا برخاستند و به هر کدام مقداری حلوا میخوراندند تا اینکه به من رسیدند؛ من کودک بودم، آن حضرت قدری حلوا به من خوراندند، سپس فرمودند باز هم بدهم؟ عرض کردم آری، آن حضرت به خاطر خردسال بودنم باز هم مقداری به من خورانیدند و بدین حال بودند تا آنکه به همگان حلوا خوراندند.
با مطالعه در سیره نورانی پیامبر(ص)، درس های مهمّی درباره چگونگی برخورد درست با کودکان و نوجوانان می توان آموخت. آن حضرت، نه تنها مهرورزی و محبّت به کودکان را در محور رفتار خود با ایشان قرار داده بود، بلکه شخصیت انسانی و قابل احترامی را برای آنان قائل بود، و این در سیره نظری و عملی آن بزرگوار مشهود است .
ب ) فتاوای مراجع معاصر
مراجعه به فتاوای مراجع معاصر نشان می دهد برخی از فقها به صورت کلی فتوای به کراهت داده اند و هیچ قیدی برای آن بیان نکرده اند. برخی دیگر فتوای کراهت را مقید به گروه خاصی از کودکان (نظیر آنها که احتمال رود مسجد را نجس کنند و یا آداب مسجد را مراعات نکنند) می دانند. برخی هم در کنار چنین قیدهایی فتوا داده اند که آوردن دیگر کودکان مستحب و گاه واجب است.
تقریبا همه مراجع در رساله خود آورده اند: «راه دادن بچه و دیوانه به مسجد مکروه است» (مساله ٩١٥ رساله امام ره)
اما بعد از بیان این مساله برخی از فقها اضافاتی دارند که بیان می شود:
آیت الله بهجت استحباب جلوگیری از ورود کودکان به مسجد را مخصوص کودکان غیر ممیزی می داند که مراعات آداب مسجد را نمی کنند.
آیت الله سیستانی کراهت ورود کودکان به مسجد را تنها در مورد کودکانی می دانند که موجب زحمت نمازگزاران شوند و یا احتمال رود مسجد را نجس کنند. در غیر این صورت مانعی ندارد بلکه اولویت دارد. (مساله ٩٠١)
آیت الله فاضل لنکرانی ورود کودکان به مسجد را به شرط آنکه مزاحمتی ایجاد نکنند و باعث علاقه مندی آنها به نماز شود، مستحب می دانند.
آیت الله مکارم شیرازی نیز ورود کودکان به مسجد را با همان دو شرط یعنی مزاحمتی ایجاد نکنند و باعث علاقه مندی آنها به نماز شود، مستحب بلکه گاه واجب معرفی می کنند. (آیت الله مکارم ٨٣٩)
راه ندادن کودک به مسجد