آثار تهمت

الف ) معنای تهمت
تهمت عبارتست از اینکه انسان در حق غیر به چیزی که راضی نیست دروغ بگوید به عبارت دیگر چیزی را به دروغ به دیگری نسبت دهد و شخصی که مرتکب گناه و عمل زشتی نشده به انجام آن متهم کند و یا عیب و نقصی را که در او نیست به او بچسباند و فرقی نیست که این نسبت دروغ در حضور او باشد یا در غیاب. بهتان و تهمت از گناهان کبیره است و در قرآن مجید به شدت از آن نهی، و عذاب شدیدی برای آن ذکر گردیده که به آن اشاره خواهد شد.
ب ) آثار تهمت
آثار بهتان و تهمت به انسان‌ها تبعاتی دارد که در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌شود:
1. گناه آشکار: از نظر قرآن دادن هر گونه نسبت ناروا در هر شکل و قالبی بویژه بهتان یک گناه آشکار است. (نساء، آیه 20)
2. ارتکاب حرام: از آنجا که نسبت ناروا گناه است، از نظر شرعی حرام بوده و مرتکب آن نیز مرتکب حرام شده است. (نحل، آیه 116).
3. دروغ: چنین نسبت‌های ناروا حتی اگر از نظر گوینده آن درست باشد، به دلیل آنکه اثبات نشده، از مصادیق دروغ بوده و آثار دروغ بر آن بار می‌شود.
4. ظلم: از نظر قرآن، نسبت ناروا دادن به ویژه به پیامبر(ص) موجب قرار گرفتن در زمره ستمگران و ظالمان است. (یونس، آیات 38 و 39)
5. بدفرجامی: کسی که نسبت ناروایی می‌زند باید بداند که به سرانجام بدی دچار می‌شود و بدفرجامی پاداش آن است. (یونس، آیات 38 و 39)
6. عذاب اخروی: نسبت دهنده ناروا گرفتار عذاب اخروی خواهد شد. (نحل، آیات 24 و 27؛ نور، آیه 23)
7. توبیخ: کسی که به دیگری بویژه همسرش نسبتی ناروا می‌دهد از سوی خداوند مورد توبیخ قرار می‌گیرد. (نساء، آیه 20)
8. لعن و نفرین: خداوند کسانی را که نسبت ناروا می‌دهند لعن و نفرین می‌کند. (نور، ایات 6 و 7) در این آیات بیان می‌شود که این لعن و نفرین الهی دامنگیر تهمت زنان در دنیا و آخرت خواهد شد.
9. جرم و اجرای حدود: برخی از نسبت‌های ناروا از نظر حقوقی جرم تلقی می‌شود و بر نسبت دهنده به عنوان مجرم کیفرهای مشخص شده در قانون از جمله حدودجاری می‌شود. خداوند در آیه 4 سوریه نور می‌فرماید که افترا به زن عفیف بدون داشتن شاهد، سبب محکوم شدن به هشتاد تازیانه است.
10. عدم قبولی گواهی: افترا به زنان عفیف، در پی دارنده عدم پذیرش گواهی و شهادت شخص افترا زننده در محاکم خواهد شد. (نور، آیه 4)
11. فسق: افترا به زنان عفیف بدون داشتن شاهد، سبب فسق شخص افترا زننده می‌شود و احکام فاسق بر وی بار می‌گردد. (نور، آیه 4) پیامبر(ص) نیز می‌فرماید: و اما علامه الفاسق فاربعه: اللهو، و للغو، و العدوان، و البهتان؛ فاسق چهار نشانه دارد: (اشتغال به) لهو، لغو، دشمنی و بهتان. (بحارالانوار، ج 1، ص 120)
12. ذوب شدن ایمان: هر گونه نسبت ناروایی به دیگری به ویژه مؤمنان موجب ذوب شدن ایمان و از دست رفتن آن می‌شود. امام صادق(ع) می‌فرماید: هرگاه مؤمن به برادر ]دینی[ خود تهمت بزند، ایمان در قلب او از میان می‌رود، همچنانکه نمک در آب، ذوب می‌شود. (کافی، ط،الاسلامیه، ج 2، ص 361، ح 1)
13. سنگین‌ترین گناه: امام صادق(ع) از حکیمی چنین نقل می‌کند: «البهتان علی البری اثقل من جبال راسیات؛ تهمت زدن به بی‌گناه از کوههای عظیم نیز سنگین‌تر است!»(میزان الحکمه؛ ج 2؛ ص 632)
14. حرمت شکنی: حریم‌ها با مراعات حقوق یکدیگر در جامعه حفظ می‌شود. کسی که نسبت ناروا می‌زند حریم‌ها و حرمت‌ها را می‌شکند و احترامی برای خود و دیگری نمی‌گذارد. امام صادق(ع) می‌فرماید: «من اتهم اخاه فی دینه فلا حرمهًْ بینهما، هر کس به برادر دینی خود تهمت زند حرمتی میان آن دو به جا نمی‌ماند». (الکافی، ج 2، ص 361)
15. در تلی از آتش: کسی که نسبت ناروا می‌زند باید خود را آماده کند تا در دوزخ بر تلی از آتش بایستد و بسوزد. پیامبر اسلام فرموده است: کسی که به مرد یا زن با ایمان تهمت بزند و یا درباره او چیزی بگوید که در او نیست، خداوند در روز قیامت او را بر تلی از آتش قرار می‌دهد تا از مسئولیت آنچه گفته است درآید. (عیون الاخبار الرضا- ج2، ص 33؛ بحارالانوار، ج 75، ص 194).
16. بدترین مردمان: پیغمبر اکرم یک وقت در حضور اصحاب فرمود: آیا به شما خبر ندهم که بدترین مردم کیست؟ گفتند: بلی یا رسول‌الله. فرمود: بدترین مردم آن کسی است که خیر خودش را از دیگران منع می‌کند و هر چه دارد تنها برای خودش می‌خواهد. حاضران گمان کردند با این مقدمه دیگر بدتر از این افراد کسی نیست. حضرت فرمود: آیامی‌خواهید به شما بگویم از این بدتر کیست؟ صنف دیگری را ذکر فرمود. اصحاب گفتند: خیال کردیم بدتر از این گروه دوم دیگر کسی نیست. بعد فرمود: آیا می‌خواهید از آن بدتر را به شما بگویم کیست؟ گفتند از این بدتر هم مگر هست؟ آنگاه صنف سوم را فرمود: بدتر از این افراد، مردمان بدزبان فحاش تهمت زن و آبروبرند. اینجا دیگر حضرت توقف کرد، یعنی بدتر از اینها دیگر وجود ندارد. (همان)
17. بی‌شرمی: امام علی(ع) می‌فرماید: «لاقحهًْ کالبهت؛ هیچ بی‌شرمی و وقاحتی چون بهتان زدن نیست». (غرر الحکم، ح 4438)
18. بزرگ‌تر و سنگین‌ترین جرم: امیرمؤمنان امام علی(ع) می‌فرماید: «البهتان علی البری اعظم من السماء؛ بهتان زدن به آدم بی‌گناه بزرگتر از آسمان است». (بحارالانوار، ج 78، ص 31)
19. ابتلا به بدتر از آن: امام سجاد(ع) می‌فرماید: «من رمی الناس بما فیهم رموه بما لیس فیه؛ هر کس به مردم عیبی را نسبت دهد که دارند، مردم به او عیبی را که ندارد نسبت دهند». (بحار الانوار، ج 78، ص 160)
20. بدترین همنشین: پیامبر خدا(ص) می‌فرماید: «اولی الناس بالتهمهًْ من جالس اهل التهمهًْ؛ سزاوارترین مردم به تهمت کسی است که با متهمان و افراد مظنون همنشینی کند». (امالی شیخ صدوق، ص 28)
21. گرفتار چرک‌های دوزخیان: امام صادق(ع) فرموده است: هرکس به مرد یا زن مؤمن بهتان زند خداوند در روز رستاخیز او رادر طینت خبال نگه دارد تا حرف خود را پس گیرد. (ابن ابی یعفور می‌گوید) عرض کردم: طینت خبال چیست؟ حضرت فرمود: چرک و زردابه‌ای است که از شرمگاه زنان فاحشه بیرون می‌آید. (معانی الاخبار، ص 164).
22. نشانه بی‌ایمانی: برای هر چیزی نشانه‌ای است، امور باطنی نشانه‌هایی دارد، نشانه ایمان ترک تهمت و نشانه بی‌ایمانی گرفتاری به تهمت است. امام علی(ع) فرموده است: المؤمن لا یغش اخاه، و لا یخونه، و لا یخذله، و لا یتهمه؛ مؤمن با برادر مؤمنش فریبکاری نمی‌کند و به او خیانت نمی‌ورزد و او را خوار نمی‌سازد و به او تهمت نمی‌زند. (الخصال، ج 2، ص 622؛ بحار الانوار، ج 2، ص 143).
مصادیقی از افتراها در قرآن
در آیات قرآن مصادیقی از افتراهای حیرت‌انگیز بیان شده است. از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. انتساب فرزند نامشروع به شوهر: انتساب فرزندان نامشروع یا مشکوک به شوهر، از جانب زن، افترایی حیرت‌آور است که باید زنان از آن اجتناب کنند. (ممتحنه، آیه 12)
2. انتساب گناه خود به دیگری: انتساب گناهان خود به دیگران از افتراهای دیگر است که در آیاتی از جمله 112 سوره نساء به آن اشاره شده است.
3. انتساب گناه ناکرده به مؤمن: اذیت و آزار افراد با ایمان با انتساب گناهان ناکرده به آنان، از افتراهای شگفت‌انگیز است. (احزاب، آیه 58)
4. نسبت بی‌عفتی به زنان: نسبت بی‌عفتی به زنان به هدف تصاحب مهریه آنها، از افتراهای بهت‌آور است. (نساء، آیه 20) نسبت بی‌عفتی به حضرت مریم(س) که زنی پاکدامن بود از مصادیق چنین افتراهایی است. (نساء، آیه 156) چنانکه نسبت بی‌عفتی به همسران پیامبر(ص) در آیات 11 و 16 سوره نور به عنوان افتراهای تعجب‌برانگیز مطرح شده است.