همسران و فرزندان پیامبر
زوجات پیامبرچهارده تن بودندخدیجه کبری وسوده وسوده وهنده بنت امیه مخزرمی ملقب به ام سلمه وعایشه بنت ابی بکرونمیه ملقب به حمیراباعتبتارسرخی لب وحفضه بنت عمروزینت واسدیه ملقب به ام حبیت وزینب بنت عمیس وصریریه وصفیه خوله بنت حکیم وام هانی خواهرعلی اولادانجناب عبدالاه وقاسم وزینب که قبل ازبعثت ابی العاص ابن ربیع اوراتزویج کرده بودورقیه که ثعلبه پسرابی لهب اوراتزویج کرده بود ثعلبه قبل ازدخول اوراازراه عداوت مطلقه ساخت بعداورابه عثمان دادکه اورابه ظلم شهیدکردوام کلثوم که اوراعتیق پسردیگرابی لهب خواست وقبل ازدخول طلاق دادواورانیزبعدازرقیه به عثمان داد ششم فاطمه زهراواین شش تن ازبطن خدیجه بودند هفتم ابراهیم که ازماریه قبطیه بود پسران اوهمگی قبل ازهجرت فوت نمودند ایاصیحیح است جواب رابدهید متشکر
حضرت خدیجه(س)۱ـ حضرت خدیجه دختر خویلد، قریشی و از خاندان بنیاسد و اولین همسر و اول مسلمان زن و مادر زهرای مرضیه و دیگر فرزندان رسول گرامی ـ صلیاللهعلیهوآلهوسلم ـ (غیر از جناب ابراهیم که مادرش ماریه قبطیه بود) و سیده زنان بهشت است.
سوده
۲ـ سوده دختر زمعه قریشی و از خاندان بنیاسد، دومین همسر نبی گرامی و اولین زنی که بعد از وفات حضرت خدیجه به عقد و به همسری نبی مکرم درآمد. و او تنها زنی است که بعد از رحلت خدیجه در سرزمین مکه به خانه پیامبر اکرم آمده بود؛ زیرا بقیه همسران در مدینه به خانه پیامبر آمده بودند. [۱۷]عایشه
۳ـ عایشه دختر ابیبکر خلیفه اول و از خاندان تیمیها، سومین همسر که به خانه پیامبر آمد. اولین همسر ایشان در مدینه بعد از هجرت و جوان ترین و تنها دختر باکرهای که پیامبر با او ازدواج نمودند. [۱۸] [۱۹]زینب
۴ـ زینب دختر خُزیمه مشهور به امالمساکین، که همسر قبلی او شهید شده بود و او چهارمین همسر و دومین همسر در مدینه برای نبی مکرم میباشند؛ ظاهراً در سال دوم هجری به عقد رسول ـ صلیاللهعلیهوآلهوسلم ـ درآمد. [۲۰] [۲۱]حفصه
۵ـ حفصه دختر عمر خلیفه دوم از خاندان عدی، ایشان وقتی شوهرشان فوت کرد، پدرش خلیفه دوم از خلیفه اول و سوم تقاضای ازدواج با حضور را نمود؛ لکن آنها نپذیرفتند و لذا از روی ناراحتی خدمت نبی مکرم ـ صلیاللهعلیهوآلهوسلم ـ رفت؛ اینجا بود که حضرت او را به همسر ی انتخاب کرد. [۲۲] [۲۳]← هند
۶ـ هند دختر أبیاُمیه مشهور به اُمسلمه از قبیله مخزومی و از اندک زنان مهاجر به حبشه بود؛ آنگاه به مکه برگشتند؛ ولی وقتی مواجه با مهاجرت نبی مکرم ـ صلیاللهعلیهوآلهوسلم ـ به مدینه شده بودند، آنها نیز به مدینه هجرت نمودند تا اینکه همسر ایشان شهید شدند؛ آنگاه در سال چهارم به عقد پیامبر اکرم ـ صلیاللهعلیهوآلهوسلم ـ درآمد. [۲۴] [۲۵] [۲۶]زینب
۷ـ زینب دختر جحش از خاندان نوفل دختر عمه رسول اکرم ـ صلیاللهعلیهوآلهوسلم ـ و شوهر اول او زید بن حارثه پسر خوانده رسول گرامی بود بعد از طلاق و جدایی به همسری پیامبر درآمد که داستان آن در قرآن کریم نیز آمده است. [۲۷] [۲۸]اُمحبیه
۸ـ اُمحبیه (رمله) دختر ابوسفیان و خواهر معاویه و از خاندان بنیامیه، او برخلاف خانوادهاش در همان مکه اسلام آورد و جزء زنان مهاجر به حبشه، قبل از هجرت پیامبر اکرم است؛ لکن شوهر ایشان در سال ششم هجری در حبشه رحلت نمود؛ در همین زمان پیامبر توسط پیکی از او خواستگاری و او را عقد نمود و در سال هفتم هجری او به مدینه برگشت و به خانه پیامبر ـ صلیاللهعلیهوآلهوسلم ـ آمد. [۲۹] [۳۰] [۳۱]جویریه
۹ـ جویریه دختر حارث از رؤسای یهود بنیمصطلق و همسر یک مرد یهود بود که در جنگ مسلمین با بنیمصطلق شوهرش کشته و خود اسیر شد و به کنیزی یکی از سپاهیان اسلام درآمد؛ ولی پیامبر بهای او را پرداخت و آزادش نمود در ازای ازدواج با او، و جویریه این شرط را پذیرفت و به خانه پیامبر آمد. [۳۲] [۳۳]میمونه
۱۰ـ میمونه دختر حارث هلالیه در سال هفتم هجری وقتی شوهرش فوت نمود، به خانه پیامبر اکرم ـ صلیاللهعلیهوآلهوسلم ـ و به عقد ایشان درآمدند. [۳۴] [۳۵]صفیه
۱۱ـ آخرین همسر نبی مکرم یک دختر یهودی از قوم بنینظیر است که قبل از اسارتش در جنگ مسلمین خواب پیامبر را دیده بود و شدیداً ارادتمند به حضرت بود؛ او صفیه دختر حی از بزرگان بنینظیر بود؛ البته ایشان نیز شوهر یهودی داشت که در جنگ مسلمین کشته شده بود. [۳۶] [۳۷]اما آنچه مشهور است پیامبر اکرم (ص) 9 همسر داشتند که از حضرت خدیجه (س)، پنج فرزند به اسامی: فاطمه زهرا (س)، زینب ، رقیه ، ام کلثوم ، طاهر و قاسم را داشت و از ماریه قبطیه که مصری و کنیز او بود جناب ابراهیم را داشت. طاهر و قاسم و ابراهیم در سن طفولیت از دنیا رفتند.
دلیل تعدد همسران پیامبر
برخی نویسندگان تعدد همسران پیامبر را ناشی از هوا و هوس دانسته و کوشیدهاند تا با طرح این موضوع شخصیت پیامبر را زیر سوال برند. عالمان و متکلمان مسلمان به این شبهه پاسخهای متعددی داده و دلایلی برای ازدواجهای پیامبر ذکر کردهاند از جمله:
جلب پشتیبانی قبایل و طوایف بزرگ عرب و تقویت نفوذ سیاسی و اجتماعی خود از راه پیوند سببی با آنان؛ مانند پیوند با عایشه.
اجرای حکم الهی و زدودن افکار غلط جاهلی؛ مانند ازدواج با زینب دختر جحش.
تقویت جایگاه اجتماعی زنان آسیب دیده، همچون زنان بیوه و اسیر (همه همسران پیامبر جز عایشه بیوه بودند).
دلجویی از زنان، به دلیل آسیبهایی که به خاطر پذیرش اسلام، متحمل شده بودند؛ مانند ازدواج با ام حبیبه.
محافظت و تأمین زندگی بیوهزنان فقیر و یتیمان به جای مانده؛ مانند ازدواج با ام سلمه و زینب دختر خزیمه.
نشان دادن عظمت، شکوه و قدرتمندی اسلام و مسلمین؛ مانند ازدواج با صفیه.
حفظ آنان از خطرات جانی؛ مانند ازدواج با سوده.
آزادسازی اسیران و بردگان؛ مانند ازدواج با جویریه[۱۰]در عصر بعثت پیامبر اکرم(ص) تعدد زوجات و ارتباط جنسی با زنان بسیار بیقید و نابسامان و نامحدود بود. پیامبر اکرم(ص) شمار همسران را محدود کرد و با این کار گام مهمی در احقاق حقوق زنان در آن دوره برداشته شد.
گذشته از آن، باید در زمینه تعدد همسران پیامبر، توجه داشت که:
اولا: با وجود رسم چندهمسری در جامعه عرب، پیامبر تا سن ۵۰ سالگی، تنها با خدیجه زندگی زناشویی داشت و ازدواجهای دیگر همگی مربوط به بعد از وفات خدیجه است.
ثانیا: این ازدواجها غالبا پس از هجرت پیامبر به مدینه بود و پیامبر در این دوره مشغول گسترش دعوت اسلامی و پایهگذاری حکومت اسلامی بود و افزون بر آن، جنگهای متعددی برای او پیش آمد. چنین شخصیتی فرصت برای سرگرم شدن به زنان نخواهد داشت.
ثالثا: غیر از عایشه که مجرد بودند به عقد پیامبر درآمد، دیگر همسران پیامبر بیوه بودند.
از دیدگاه برخی از دانشمندان نمی توان قاطعانه گفت که آن حضرت هفت فرزند واقعی داشت بلکه برخی از این فرزندان ممکن است فرزند واقعی آن حضرت نباشد بلکه فرزند خوانده آن حضرت بوده اند و عرب فرزند خوانده را هم فرزند می نامد. درباره زینب، رقیه و ام کلثوم، این احتمال داده شده است که این دختران، دختر خوانده پیامبر اسلام بوده اند. به عنوان مثال در کتاب الانوار و البدع آمده است که رقیه و زینب دختران هاله بودند و هاله خواهر خدیجه بود و بعضی ها گفته اند رقیه و زینب متعلق به جحش بودند فرزند خوانده پیامبر اسلام بودند. (بحار 22 ص191 ح5 به نقل از مناقب) در مورد دختر خوانده بودن زینب، ام کلثوم، و رقیه به کتاب «الصحیح» نوشته سید جعفر مرتضی عاملی ج1 ص121 به بعد مراجعه شود.
از فضیلت هایی که برای عثمان بن عفان نقل کرده اند ، ازدواج با دو دختر نبی مکرم اسلام صلی الله علیه وآله وسلم به نام های رقیه و ام کلثوم است . در این باره نظریات مختلفی وجود دارد ، اهل سنت با قاطعیت تمام بر آن پافشاری می کنند ؛ اما از طرف دیگر برخی از محققین شیعه بر این اعتقاد هستند که همسران عثمان هیچ کدامشان دختر پیامبر نبودند ؛ بلکه ربیبه آن حضرت و دختران خواهر حضرت خدیجه بوده اند و برای این احتمال دلایلی نیز ذکر کرده اند که ما بدون هیچگونه اظهار نظر این دلایل را به صورت مختصر نقل و قضاوت به عهده خوانندگان گرامی وا می گذاریم .
دوستان عزیزی که مایل به تحقیق بیشتر در این باره هستند می توانند به این کتاب ها مراجعه بفرمایند : ازواج النبی و بناته ، تألیف الشیخ نجاح الطائی و الصحیح من سیرة النبی الأعظم نوشته سید جعفر مرتضی و… .
اما دلایلی که در این باره آورده شده است :
1 . عدم وجود رابطه صمیمانه بین پیامبر و دیگر دختران آن حضرت :
با رجوع به سیره نبی مکرم اسلام و دقت در آن ، در می یابیم که روایات بسیاری از رابطه بسیار صمیمانه نبی مکرم اسلام و دختر بزرگوارش صدیقه طاهره سلام الله علیها حکایت می کند ؛ تا جایی هر زمانی پیامبر اسلام به سفر می رفت ، آخرین کسی که با او خدا حافظی می کرد ، فاطمه زهرا بود و وقتی از سفر بر می گشت ، قبل از هر کاری به دیدار فاطمه می رفت و در خانه او را می زد . روایات فراوانی در کتاب های شیعه و سنی این رابطه بسیار صمیمانه را ثابت می کند ؛ از جمله بسیاری از علمای شیعه و سنی یکی از القاب آن حضرت را « ام أبیها » نقل کرده اند . ابن حجر عسقلانی در تهذیب و الإصابه ، ذهبی در سیر اعلام النبلاء و الکاشف خود نوشته اند :
فاطمة الزهراء … کانت تکنی أم أبیها .
الإصابة – ابن حجر – ج 8 – ص 262 و سیر أعلام النبلاء – الذهبی – ج 2 – ص 118 – 119 و الکاشف فی معرفة من له روایة فی کتب الستة – الذهبی – ج 2 – ص 514 و تهذیب الکمال – المزی – ج 35 – ص 247 و أسد الغابة – ابن الأثیر – ج 5 – ص 520 و الاستیعاب – ابن عبد البر – ج 4 – ص 1899 .
اما هیچ روایتی ؛ حتی یک روایت ضعیف نیز در کتاب های شیعه و سنی نقل نشده است که پیامبر اسلام حتی یکبار درِ خانه رقیه و ام کلثوم را زده باشد . چرا پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله وسلم این رابطه بسیار صمیمانه را با دیگر دختران خود نداشته است ؛ نه در مدینه و نه حتی در مکه ؟ مگر نه این که به ادعای اهل سنت آن ها نیز یادگار خدیجه بودند ؟
هر چند که فاطمه زهرا از هر نظر از تمامی زنان عالم متمایز بوده است ؛ ولی اگر پیامبر دختری غیر از فاطمه داشت ، شایسته بود که این رابطه صمیمانه بین آن ها نیز وجود داشته باشد .
و یا در زمانی که کفار قریش پیامبر اسلام را آزار و اذیت می کردند ، دیگر دختران رسول خدا کجا بودند که از پدر حمایت کنند.
قسمت اخیر برگرفته از مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر (عج)
همسران و فرزندان پیامبر