اهمیت اعتکاف

«وَ عَهِدْنا إِلى إِبْراهِیمَ وَ إِسْماعِیلَ أَنْ طَهِّرا بَیْتِیَ لِلطَّائِفِینَ وَ الْعاکِفِینَ وَ الرُّکَّعِ السُّجُودِ»؛ «و ما به ابراهیم و اسماعیل امر کردیم که خانه مرا براى طواف کنندگان و مجاوران و رکوع کنندگان و سجده کنندگان، پاک و پاکیزه کنید».بقره (2)، آیه 125. اعتکاف، در لغت به معناى توقف در جایى است و در اصطلاح فقه، عبارت است از: «ماندن حداقل سه روز در مسجد، به قصد عبادت خداوند، با شرایطى خاص». مراسم اعتکاف، به زمان حضرت ابراهیم علیه السلام بر مى گردد و بعد از او در بعضى از شریعت ها و در زندگى برخى از صالحان – از جمله حضرت مریم و زکریا – به چشم مى خورد. با ظهور دین اسلام این امر، شکل تازه اى به خود گرفت و در میان مسلمانان به عنوان یک عبادت مستحب با آداب و شرایط خاص، رایج شد.
اعتکاف عبادتى است که استحباب و فضیلت فراوان دارد و صفاى خاصى به روح و جان مى بخشد. پیامبراسلام صلى الله علیه وآله همه ساله در ماه رمضان – به ویژه دهه آخر آن – اعتکاف مى کرد و دستور مى داد رختخوابش را برچینند و چادرى در مسجد بر پا کنند و همیشه مى فرمود: «ده روز اعتکاف در ماه رمضان، برابر با دو حج و دو عمره است».«اِعْتِکافُ عَشْرٍ فى شَهْرِ رَمَضانَ یَعْدِلُ حَجَّتَیْنِ وَ عُمْرَتَیْنِ»: وسائل الشیعة، ج 10، ابواب الاعتکاف و اللمعة الدمشقیه، کتاب الاعتکاف.
اعتکاف حکمت ها و فواید فراوانى دارد که بخشى از آنها عبارت است از:
الف. ایجاد زمینه مناسب براى اندیشه و تفکر و خردورزى؛
ب. فراهم آمدن زمینه توبه و بازگشت؛
ج. فراهم شدن فرصت نیایش، نماز و تلاوت قرآن؛
د. به وجود آمدن دوره اى کوتاه براى محاسبه نفس و خودسازى که حداقل سه روز طول مى کشد و انسان را از حاکمیت غریزه ها، عادت ها و اشتغالات معمول زندگى آزاد مى سازد.
در زمینه اعتکاف توجّه به چند امر ضرورى مى نماید:
1. اصل اعتکاف مستحب است؛ ولى گاهى به واسطه نذر، عهد، قسم و مانند آن واجب مى شود.
2. اعتکاف باید در یکى از مساجد چهارگانه و یا در مسجد جامع شهر باشد و در غیر آن صحیح نیست.مسجد جامع مسجدى است که اقشار مختلف مردم در آن شرکت مى کنند و اختصاص به محله یا صنف خاصى ندارد. مساجد چهار گانه عبارت است از: مسجد الحرام، مسجد نبوى (مدینه)، مسجد کوفه و مسجد بصره.
3. حداقل اعتکاف سه روز است و کمتر از آن صحیح نیست؛ ولى بیش از آن اشکال ندارد.
4. این عبادت را مى توان به نیابت از مردگان انجام داد.
5. اعتکاف زمان خاصى ندارد و در هر زمان که روزه صحیح باشد، اعتکاف نیز صحیح است. بنابراین کسى که نمى تواند روزه بگیرد (مانند مسافر، مریض، حائض و کسى که به عمد روزه گیرد)؛ اعتکافش صحیح نیست. بهترین زمان براى انجام دادن آن، ماه رمضان و دهه آخر آن است.
6. اگر اعتکاف با حق شوهر منافات داشت، با اجازه او باشد.
7. اگر اعتکاف باعث اذیت و آزار پدر و مادر شود، با اجازه آن دو باشد.