مراتب و مراحل امر به معروف
مراتب و مراحل امر به معروف و نهی از منکر چیست؟
همه مراجع: امر به معروف و نهی از منکر دارای سه مرتبه است که هر مرتبه نیز مراحلی دارد: [ امام، توضیح المسائل، م 2804 تا 2824 و تحریرالوسیله، امر به معروف، گفتار در مراتب امر به معروف؛ سیستانی، توضیح المسائل، ج1، م 2212 و 2213؛ فاضل، توضیح المسائل، م 2129 تا 2144 و استفتاءات، ج1، س 930؛ بهجت، توضیح المسائل، م 1610 و استفتاءات، امر به معروف، س 449 و 451؛ نوری، توضیح المسائل، م 2795 تا 2811؛ صافی، توضیح المسائل، م 2863 تا 2870؛ مکارم، توضیح المسائل، م 2419؛ دفتر مراجع.]
مراتب امر به معروف و نهی از منکر:
مرتبه اول : اظهار انزجار قلبی و ناراحتی درونی.
مرتبه دوم : امر به معروف و نهی از منکر زبانی.
مرتبه سوم : انکار عملی و به کارگیری دست.
مراحل مرتبه اول :
– چشم خود را ببندد.
– چهره خود را عبوس کرده خود را گرفته خاطر نشان دهد.
– صورت و یا همه بدن خود را از او بگرداند.
– با او قهر کند و با او مراوده و معاشرت نکند.
مراحل مرتبه دوم :
– ارشاد و موعظه با کلام و بیان نرم و روی گشاده.
– با تحکم (ولی بدون خشونت) او را امر به معروف و نهی از منکر کند.
– با سخن درشت و شدت و تهدید بر مخالفت امر و نهی کند.
مراحل مرتبه سوم:
– ایجاد حائل و فاصله بین شخص و وسیله منکر.
– ضرب (کتک زدن) و سخت گرفتن
– جرح و قتل.
تبصره 1. اگر موعظه و ارشاد با بیان نرم و روی گشاده مؤثر و یا محتمل التأثیر است و کمتر از اعراض و قهر کردن و امثال آن طرف را آزار میدهد، باید موعظه و نصیحت کند و نباید از اعراض و قهر کردن استفاده کند، چون اشخاص از نظر اخلاق و احوال بسیار مختلفند، بسیاری هستند که اعراض و قهر کردنشان طرف را بیشتر آزار میدهد و برای او سنگین تر واهانت آمیزتر است تا امر به معروف و نهی از منکر زبانی، بنابراین بر امر کننده و نهی کننده لازم است رعایت مراتب و اشخاص را بنماید و وظیفه خود را به مناسبترین و آسانترین راه انجام دهد.
تبصره 2. در زمان حاکمیت و اقتدار حکومت اسلامی وظیفه عموم مردم اکتفا کردن به امر و نهی زبانی است و انجام مرتبه سوم و مراحل آن وظیفه مسئولین ذیربط در نیروی انتظامی و قوه قضائیه است.
تبصره 3. در انجام مراحل واجب است از آسانترین و نرمترین آغاز کند و درجهای را انتخاب کند که اذیّت و توهین آن کمتر و تأثیر آن بیشتر است و اگر نتیجه نگرفت با احتمال تأثیر و حصول سایر شرایط میتوان وارد درجه بالاتر شد.
تبصره 4. سزاوار آن است که آمر به معروف و ناهی از منکر در امر و نهیش و مراتب انکارش چون طبیبی باشد که با مهربانی بیمار خود را معالجه میکند و چون پدری مشفق باشد که همواره مصلحت فرزند را رعایت میکند، و اینکه نیت خود را برای رضای خدای عزوجل خالص کند این عمل خود را از شوائب هواها و از اظهار علو پاک بدارد.
مراتب و مراحل امر به معروف