احکام شرعی
شوهر خواهر پرسش ۱. گاهی در مجالس خانوادگی مشاهده می شود حتی خانم یا دختری که مقید به دستورات دینی و شرعی است، تنها به صرف این که «شوهر خواهر یا پسرعمه است و از فامیل محسوب می شود و ما می شناسیم شان و مرد مؤمنی است» بسیاری از ضوابط اخلاقی و شرعی رعایت نمی گردد و شوخی می کنند و مسایل خصوصی خانوادگی را به همدیگر می گویند. برای هم درد دل و دلسوزی می کنند. آیا این ها مشکل درست نمی کند؟!
دخترهای جوان باید بدانند که تأهل یا سن بالا یا حتی کوچک تر بودن مرد از نظر فاصله سنی هیچ کدام مانع ایجاد وابستگی و ارتباط نادرست بین زن و مرد نمی شود و در هر صورت باید حریم ها بین زن و مرد رعایت شود.
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) در ضمن آخرین خطبه ای که برای مردم خواند، چنین فرمود:
«مَنْ فَاکَهَ امْرَأَةً لَا یَمْلِکُهَا حُبِسَ بِکُلِّ کَلِمَةٍ کَلَّمَهَا فِی الدُّنْیَا أَلْفَ عَامٍ وَ الْمَرْأَةُ إِذَا طَاوَعَتِ الرَّجُلَ فَالْتَزَمَهَا حَرَاماً… أَوْ فَاکَهَهَا … فَعَلَیْهَا مِنَ الْوِزْرِ مَا عَلَی الرَّجُل »[1]؛ «کسی که با زنی نامحرم شوخی کند، به خاطر هر کلمه ای که در دنیا با او سخن گفته است، هزار سال در دوزخ زندانی می شود و اگر زن هم از آن مرد پیروی و با او همراهی کند… و با او شوخی کند… همانند گناه مرد بر او نیز خواهد بود».
این که شوهر خواهر یا مرد دیگری، چون زن دارد پس لازم نیست که ضوابط برخورد با نامحرم با وی رعایت گردد، برداشت های سطحی ما است و مشکلاتی را پدید می آورد که بعد از آسیب زدگی با ناراحتی از خداوند طلبکار می شویم! در حالی که مقصر اصلی فقط خودمان هستیم. متأسفانه این دیدگاه نادرست باعث شده تا زندگی خانوادگی زنان و مردان متأهل زیادی به خطر بیفتد.
در هر صورت، از نظر شرعی؛ شوهر خواهر، پسرعمو و پسرخاله، نامحرم هستند و رعایت حجاب در برابر آنان واجب است.
غسل احتیاطی
پرسش 2. اگر دختر مجردی غسل جنابت را بعضی مواقع احتیاطی انجام دهد گناه کرده است؟ آیا حرام است؟
مقام معظم رهبری در پاسخ استفتاء در مورد احتلام زنان فرموده اند: اگر زن به اوج لذت جنسی برسد و در آن حال مایعی از او خارج شود جنابت محقق شده و غسل بر او واجب میشود و اگر شک کند که به این مرحله رسیده یا نه و یا شک در خروج مایع داشته باشد غسل واجب نیست.[2] با شک در جنابت حکم جنابت مترتب نمیشود[3].
بنابراین اگر کسی شک داشته باشد که جنب شده است یا نه، غسل جنابت بر او واجب نیست و غسل جنابت احتیاطی نیز در این هنگام معنا ندارد و به آن دستور داده نشده است. اما اگر غسل جنابت را احتیاطاً انجام دهد گناهی مرتکب نشده است؛ زیرا انسان فقط در صورت ارتکاب محرمات و ترک واجبات گناهکار محسوب میشود، غسل جنابت احتیاطی فعلی است که نه عنوان ترک واجب دارد و نه در زمره محرمات قرار می گیرد.
با توجه به آن چه که بیان شد رعایت نکات زیر ضروری است:
– غسل جنابت احتیاطی کفایت از وضو نمیکند و نماز با آن صحیح نیست، بلکه باید قبل یا بعد از غسل برای نماز وضو بگیرید.
– در صورتی که یقین به جنب بودن خود ندارید غسل جنابت احتیاطی انجام ندهید زیرا مکلّف به انجام آن نیستید و در صورت انجام این کار آب را هدر داده اید.
– در مسائلی که ذکر شد فرقی بین دختر باکره و غیرباکره وجود ندارد.
آرایش دخترانه
پرسش 3. دختری 20 ساله هستم که دوستم بسیار اصرار دارد هنگام بیرون رفتن کمی آرایش کنم. (ایشان حتی مرا قسم میدهند!) چگونه می توانم مرتکب گناه نشده و عذاب وجدان نگیرم؟
پرسش 4. سؤال دیگر: تبرجی که در قرآن آمده و از آن به تبرج جاهلیت یاد شده چیست؟
آرایش، افزودن چیزی به صورت برای زیبا ساختن آن است که نمایاندن آن به نامحرم اشکال شرعی دارد. آرایشهای ملایم و به اصطلاح «ته آرایش» گویا به چشم نمیآیند، در حالی که ممنوعیّت استفاده از آن نیز، بنا بر نظر مشهور مراجع بزرگوار تقلید در شرع مقدس از بین نرفته است.
«تبرج» از مصدر «بروج» به معنای ظهور و بروز است. این کلمه از واژه «برج» گرفته شده یعنی همانگونه که برج و باروی یک شهر از دور توجه هر رهگذری را جلب میکند فرد به گونه ای لباس بپوشد، آرایش و رفتار نماید، که توجه دیگران را به خود جلب کند. ازاین رو میتوان این واژه را «جلب توجه» یا «خودنمایی» معنا نمود. و به عبارتی «تبرّج»، جلوهگری و دلبری کردن برای دیگری است. زنانی که به هر وسیله می کوشند تا خود را در جامعه نشان دهند «متبرج» نامیده می شوند.
قرآن در آیات مختلف میفرماید:
(((وَلاَ تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِیَّةً الْأُولَی)))[4]؛
«ای زنان (در برابر نامحرم) خودنمایی نکنید؛ مانند خودنمایی دوران جاهلیت نخستین».
(((غَیْرَ مُتَبَرِجاتٍ بِزینَهٍ)))[5]؛
«زنان، (در برابر نامحرمان) با زینت ها و آرایش هایشان خودنمایی نکنند».
جهت خویشتن داری و حفظ شخصیت خود، اشاره به نکات زیر شایان توجه است:
– بدانیم زیبایی طبیعی، جذابیت طبیعی و واقعی دارد.
– امتیازات تحصیلی، شخصیتی، خانوادگی خود را تقویت کنید به طوری که احساس کمبود و نیاز به نگاه دیگران نداشته باشید.
– با دوستان تحصیل کرده و خوب همراه و هم نشین شوید.
– بدانید حفظ پاکی زمینه زندگی مشترک پاک و سالم را برای شما فراهم می آورد.
– با خویشتن داری، لطف خدا در دنیا و آخرت شامل شما می شود.
سقط جنین
پرسش 5. من جنین دوماهه را سقط کردم حالا با عذاب وجدانم چه کار کنم؟
حق دارید عذاب وجدان داشته باشید زیرا جنینی که میتوانسته بنده ای از بندگان خدا باشد را، از زندگی محروم کرده اید. توجّه به هدف از فرزندآوری و تأکیداتی که به این امر در دین مبین اسلام شده است، اهمیت حفاظت و حراست از جنینی که قرار است در آینده به دنیا بپیوندد را برای شما مشخص میکند. این عذاب وجدان عموماً دامنگیر تمام مادرانی که جنین خود را سقط میکنند خواهد شد. در اسلام به شدت از سقط جنین نهی شده است. با توبه به درگاه خداوند و طلب مغفرت از او، خود را از این عذاب نجات دهید و ادامه زندگی خویش را با امید به رحمت الهی زیبا سپری کنید که او تواب (بسیار توبه پذیر) است.
این از افتخارات اسلام است که برای انسان حتی در موقعیت نطفه نیز ارزش ویژه قائل است و اجازه نمی دهد حرمت و کرامت انسانی شکسته شود، و در صورتی که در دوران نامزدی بارداری اتفاق افتاده و نگران آبروی خانوادگی هستید، بهترین راه تلاش برای فراهم کردن سریع تر شرایط ازدواج است و با دوری از سقط جنین، جلو اشتباه بزرگ تر را باید گرفت.
در پایان حکم شرعی سقط جنین را به اطلاع می رسانیم:
بنا بر نظر همه مراجع؛ سقط جنین پس از انعقاد نطفه، در هر ماهی که باشد، جایز نیست.[6]همه مراجع: دیه برای نطفه، 20 مثقال شرعی طلای سکه دار ؛ برای علقه (خون بسته شده)، 40 مثقال و برای مضغه (پاره گوشت)، 60مثقال است. اگر استخوان داشته و بدون گوشت باشد، 80 مثقال و اگر گوشت آن را پوشانده و خلقت کامل شده باشد، 100 مثقال است. اگر روح در آن دمیده شده؛ چنانچه پسر باشد، 1000 مثقال و اگر دختر باشد، 500 مثقال شرعی طلای سکه دار دیه دارد.
گفتنی است روح در حدود چهار ماهگی، در جنین دمیده می شود[7].
پی نوشت ها
کتابنامه
قرآن کریم.
آشنانی، محمدعلی، حجاب و ادیان الهی: یاقوت، قم، 1378هـ.ش.
آیت اللهی، زهرا، مهارت های زندگی خانوادگی در آیات و روایات: معارف، تهران، 1389هـ.ش.
ابن شعبه حرانی، حسن، تحف العقول: جامعه مدرسین، قم، 1404هـ.ق
احمدی، علی اصغر، تحلیلی بر روابط دختر و پسر: انجمن اولیاء و مربیان جمهوری اسلامی ایران، تهران، 1381هـ.ش.
احمدی، محمدرضا (با همکاری جمعی از محققان)، روابط دختر و پسر، معارف، قم، 1386هـ.ش.
ایمانی، محسن، انتخاب با خانواده همسر: پیام رسان، قم، 1377هـ.ش.
بانکی پورفرد، امیرحسین، مطلع مهر: حدیث راه عشق، اصفهان، 1389هـ.ش.
براون، اشتایدر، پوشاک اقوام مختلف: ترجمه یوسف کیوان شکوهی، کارگاه هنر، تهران، 1361هـ.ش.
برتراند راسل، زناشویی و اخلاق: ترجمه ابراهیم یونسی، اندیشه، قم، 1347هـ.ش.
بنی هاشمی خمینی، محمدحسن، توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چ دوم، قم، 1384هـ..ش.
بهزاد، محمود، تفاوت های زن و مرد از نظر فیزیولوژیکی: علمی و فرهنگی، تهران، 1372هـ.ش.
پاینده، ابوالقاسم، ترجمه نهج الفصاحه، جاویدان، تهران، 1382هـ.ش.
تقی زاده، محمداحسان، اکرم حسین زاده، وصال مهرورزان: حدیث راه عشق، 1389هـ.ش.
ثابت، حافظ، تربیت جنسی در اسلام: مؤسسه آموزشی امام خمینی(ره)، قم: 1386هـ.ش.
جوادی آملی، عبدالله، زن در آیینه جلال و جمال: اسرا، قم، 1381هـ.ش.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، مفاتیح الحیات: اسرا، قم، 1391هـ.ش.
حرعاملی، محمد بن حسن، وسایل الشیعه، مؤسسه آل البیت، قم، 1409هـ.ق.
حسن پور، سیده بتول، گذر از پیچ و خم های خواستگاری: ضروری ترین مهارت ها در آستانه ازدواج، آهنگ قلم، مشهد، 1387هـ.ش.
حکیم الهی، زن و آزادی: چ4، بوستان کتاب، قم، 1392هـ.ش.
دشتی، محمد، ترجمه نهجالبلاغه، مؤسسه تحقیقاتی امیرالمؤمنین، قم، 1384هـ.ش.
دهنوی، حسین، گلبرگ زندگی: خادم الرضا، قم: 1387هـ.ش.
دیانت مقدم، مصطفی، آرامش طوفانی: مؤسسه آموزشی امام خمینی(ره)، قم، 1388هـ.ش.
سامی، علی، تمدن ساسانی: ج1، سمت، تهران، 1389هـ.ش.
سپهر کاشانی، محمدتقی، ناسخ التواریخ: اساطیر، تهران، 1377هـ.ش.
شهزادی، رستم، مؤبد موبدان: دین و دانش انجمن زرتشتیان، تهران، 1357هـ.ش.
شیلت، وندی، فمینیسم در آمریکا تا سال 2003؛ بازگشت به عفاف: ترجمه سمانه مدنی، معارف، قم، 1383هـ.ش.
ضیاءپور، جلیل، پوشاک باستانی ایرانیان: وزارت فرهنگ و هنر، تهران، 1378هـ.ش.
طباطبایی، سید محمدحسین، زن در قرآن: دفتر تنظیم و نشر آثار علامه طباطبایی(ره)، تهران، 1383هـ.ش.
عبدالحمید بن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه: کتابخانه آیتالله مرعشی، قم، 1404هـ.ق.
علی بن برهان الدین الحلبی، السیره الحلبیه فی سیره الامین المامون انسان العیون: دارالمعرفه، بیروت، بی تا.
قائمی امیری، علی، نظام حیات خانواده در اسلام: انجمن اولیاء و مربیان، تهران، 1368هـ.ش.
غلامی، یوسف، اخلاق و رفتارهای جنسی: معارف، قم، 1384هـ.ش.
فرهت قائم مقامی، ابوالقاسم، آزادی یا اسارت زن، جاویدان، تهران، 1356هـ.ش.
فقیهی، علی نقی، تربیت جنسی: مبانی، اصول و روش ها از منظر قرآن و حدیث، مؤسسه علمی- فرهنگی دارالحدیث، قم، 1387هـ.ش.
فیض الاسلام، علی نقی، ترجمه صحیفه سجادیه، فقیه، تهران، 1376هـ..ش.
قائمی، علی، دنیای بلوغ: انجمن اولیاء و مربیان، تهران، چ ششم، 1368هـ.ش.
کاشفی، محمدرضا، پرسش ها و پاسخ ها: اسرا، قم، 1385هـ.ش.
کلوشانی، محمد، روابط شیشه ای: بیت الاحزان، قم، 1388هـ.ش.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی: دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1407هـ.ق.
ماجراجو، محسن، روابط غیراخلاقی دختران و پسران: پارسایان، قم، 1387هـ..ش.
مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، داراحیاء التراث العربی، بیروت، 1403هـ.ق.
محدث، جلال الدین، شرح غررالحکم و دررالحکم تمیمی آمدی: دانشگاه تهران، 1366-1373 ، هـ.ش.
الغزّالی، محمدبن محمد، احیاء علوم الدین: قاهره، مطبعة العثمانیة المصریة، 1325هـ.ق.
محمدبن یعقوب کلینی، فروع کافی: دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1407هـ.ق.
عبدالحمید، محمد محی الدین، سنن ابی داوود سلیمان بن اشعث ازدی: داراحیاء السنته النبویه، بیروت، بیروت، 1412هـ.ق.
مطهری، مرتضی، مسئله حجاب: صدرا، چ نهم، تهران، 1387هـ.ش.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، نظام حقوق زن در اسلام: صدرا، تهران، 1381هـ.ش.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ،حقوق زن در اسلام: صدرا، قم، 1378هـ.ش.
میثاقی، ابراهیم، ارتباط سبز: پژواک کیوان، تهران، 1388هـ.ش.
میرخلف زاده، علی، حریم ریحانه: مؤسسه پرتو نگار، مشهد، 1376هـ.ش.
ــــــــــــــــــــــــــــــــ، داستان هایی از چشم و نگاه: مؤسسه پرتو نگار، مشهد، 1385هـ.ش.
نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل: مؤسسه آل البیت، 1408هـ.ق.
ویل دورانت، تاریخ تمدن: ترجمه احمد آرام و همکاران، علمی و فرهنگی، تهران، 1390هـ.ش.
پی نوشت ها
[1]. اعلام الدین فی صفات المؤمنین، حسن بن محمد دیلمی، ص414.
[2]. محمدحسن، بنی هاشمی خمینی و همکاران، توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید، ج اول، مسئله171، ص 228.
[3]. همان، مسئله 174.
[4]. احزاب، آیه ۳۳.
[5]. نور، آیه۶۰.
[6]. بهجت، استفتاءات پزشکى، سقط جنین، ص 43؛ خامنه اى، اجوبة الاستفتاءات، س 1263؛ مکارم، استفتاءات، ج 1، س 1498؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 1752؛ صافى، جامع الاحکام، ج1، س1408؛ نورى، استفتاءات، ج 2، س 876؛ تبریزى، استفتاءات، س 2099؛ امام، استفتاءات، ج3، سقط جنین، س12؛ دفتر: وحید.
[7]. وحید، منهاج الصالحین، ج 3، م 379؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 1946؛ امام، تحریرالوسیله، ج2، دیة الجنین و دفتر: همه مراجع.
احکام شرعی