آیا خرید قبر خوب و مستحب است { خرید قبر در روایات }

آیا خریدن قبر برای خود مستحب است؟

آیت الله مکارم شیرازی : دلیلی بر استحباب این کار وجود ندارد.

مرحوم آیت الله سید محمد كاظم یزدی ره در عروه الوثقی می نویسد: شایسته است مومن قبری برای خود تهیه كند و … اما در استحباب این عمل بحث است و روایت صریحی در این زمینه دیده نشده است از این رو برخی گفته اند استحباب آن معلوم نیست و بعضی از فحوای پاره ای روایات استحباب آن را فهمیده اند. در هر حال تهیه قبر جایز است. اگر انسان با خریدن و نگاه به آن مكان  به یاد مرگ و معاد بیفتد. ( كه غالبا همین طور است )كار شایسته ای است و پرداخت خمس هم یك وظیفه شرعی است و هیچ اشكالی ندارد. (یزدی، سید محمد كاظم طباطبائی، العروه الوثقی، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ج 1، ص 455.)

آیا در روایات توصیه به خرید قبر شده؟ مستحب است؟

در خصوص مستحب بودن خریدن قبر[1] قبل از مرگ، روایتی را که چنین سفارشی در آن وجود داشته باشد نیافتیم،[2] اما در مورد خرید کفن روایاتی وجود دارد. با توجه به این‌که یکی از فواید خرید کفن قبل از مرگ آن است که انسان‌ها از غفلت خارج شوند،[3] می‌توان گفت که خرید قبر نیز از همین نگاه می‌تواند دارای اجر و پاداش باشد و از جهت عقلی، امری پسندیده ارزیابی شود.[4] از این رو گروهی از فقیهان گفته‌اند که سزاوار است مؤمن در حال حیات، مکانى را براى قبر خود تهیّه کند و در آن قرآن بخواند.[5] و برخی از فقها این را شیوه انسان‌های صالح و نیکوکار می‌دانند.[6] ولی به هر حال؛ استحباب شرعی آن (به عنوان یکی از احکام پنج‌گانه) تکلیفی معلوم نیست.[7]اما دلیل این‌که مسئله خرید قبر در روایات نیامده است، شاید آن باشد که زمان‌های گذشته، کفن ارزش‌مند بود، اما در بیشتر موارد، زمین قبر، چیز ارزش‌مندی نبود که هزینه‌ای برای فرد و یا بستگانش داشته و خرید و فروش آن رایج شود، بلکه مردم به صورت رایگان، مردگان را در یکی از گورستان‌ها، باغات و دیگر مناطق پیرامونی محل زندگی خود دفن می‌کردند، مگر این‌که شخصی تصمیم داشته باشد که با خرید زمینی، گورستانی را ایجاد کرده و یا بر مساحت آن بیفزاید و یا آن‌که زمینی دارای قیمت را برای دفن خویش در نظر بگیرد:

1. حضرت ابراهیم(ع) از عفرون بن صوحار حیثی مکانی را به چهارصد درهم خرید و ساره را در آن‌جا دفن کرد.[8]
2. عثمان، منطقه «حشّ کوکب‏»[9] را خرید و بر بقیع اضافه کرد.[10]
3. عمر بن عبدالعزیز پیش از آن‌که بمیرد جاى قبر خود را به ده دینار خرید.[11]در نهایت باید به این نکته توجه داشت که خرید قبر – حتی با پرداخت قیمتی قابل توجه – زمانی پسندیده است که انسان را به یاد مرگ و معاد انداخته و در تهذیب نفس او تأثیرگذار باشد، و گرنه اگر تهیه قبر در منطقه‌ای خاص و یا در بارگاهی خانوادگی که نشانی از اشرافیت داشته و نوعی تظاهر به ثروت و جایگاه به شمار آید، نه تنها پسندیده نیست، بلکه گویا پرده غفلت را ضخیم‌تر می‌کند که در همین راستا و بر اساس یکی از تفسیرها، خداوند متعال در ابتدای سوره تکاثر، فخرفروشی در مورد قبرها و مردگان را مورد نکوهش قرار داده است. [12]

[1]. «خرید و فروش قبر»، 26631.
[2]. آملى، میرزا محمد تقى‌، مصباح الهدى فی شرح العروة الوثقى، ج ‌7، ص 50، تهران، مؤلف، چاپ اول‌، 1380ق.
[3]. «استحباب خریدن کفن»، 38285؛ «شرایط و آداب خرید کفن»، 30282.
[4]. اشتهاردی، على پناه‌، مدارک العروة، ج ‌9، ص 194، تهران، دار الأسوة للطباعة و النشر‌، چاپ اول‌، 1417ق.
[5]. ر. ک: طباطبایی یزدى، سید محمد کاظم، العروة الوثقى(المحشى)، ج ‌2، ص 141، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول‌، 1419ق؛ گلپایگانی، سید محمد رضا، مجمع المسائل، ج ‌4، ص 71، قم، دار القرآن الکریم‌، چاپ دوم‌، 1409ق.
[6]. ر. ک: مصباح الهدى فی شرح العروة الوثقى، ج ‌7، ص 50؛ سبزوارى، سید عبد الأعلى‌، مهذّب الأحکام، ج ‌4، ص 261، قم، مؤسسة المنار، چاپ چهارم‌، 1413ق.
[7]. طباطبایی یزدى، سید محمد کاظم، العروة الوثقى مع التعلیقات، ج ‌1، ص 364، قم، مدرسه امام على بن ابى طالب(ع)، چاپ اول‌، 1428ق.
[8]. یاقوت حموی، ابو عبدالله، معجم البلدان، ج 2، ص 387، بیروت، دار صادر، چاپ دوم، 1995م.
[9]. مکانی است در بیرون مدینه در طرف بقیع، و کوکب نام مردی از انصار بوده که بدان اضافه شده است. معجم‏ البلدان، ج ‏2، ص 262.
[10]. ابن اثیر جزری، علی بن محمد، اسد الغابة فی معرفة الصحابة، ج 3، ص 491، بیروت، دار الفکر، 1409ق؛ نووى، یحیى بن شرف‏، تهذیب الأسماء و اللغات‏، ص 230، دمشق، دار الرسالة العالمیة، چاپ اول، 1430ق‏.
[11]. کاتب واقدی، محمد بن سعد‏، الطبقات الکبری‏، ج 5، ص 316، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم، 1418ق؛ ابو الفرج اصفهانى، على بن حسین‏، الأغانی‏، ج 9، ص 183، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏، چاپ اول، 1415ق‏.
[12]. «شأن نزول سوره تکاثر»، 68550.