احکام ورود به مسجد (مستحبات و مکروهات)
احکام مستحب ورود به مسجد
مورد اول: هنگام داخل شدن، پای راست را مقدم کند و با پای راست وارد مسجد شود. هنگام خروج از مسجد، پای چپ را مقدم کند و با پای چپ از مسجد خارج شود. بالعکس آنچه که برای ورود و خروج به سرویس بهداشتی بیان شده است. در آن جا با پای چپ وارد و با پای راست خارج شود.
علت این نوع از ورود و خروج به جهت شرافت و برتری پای راست بر پای چپ است. به عبارت دیگر، چون پای راست بر پای چپ شرافت دارد، بهتر آن است که در مسجد ابتدا داخل شود و در بیت الخلا، ابتدا بیرون گذاشته شود.
مورد دوم: مستحب است که شخص، کفش و آنچه که همراه او است (مثل عصا) را تعاهد کند. یعنی آن را بررسی کند که نجاستی به آن نچسبیده باشد و از نجاست مسجد جلو گیری کند. این کار به جهت احتیاط در طهارت انجام می‌شود.
مورد سوم: قرائت دعا منقول و غیر دعا منقول در هنگام ورود و خروج از مسجد.
مورد چهارم: مستحب است که پس از دخول در مسجد و قبل از نشستن، دو رکعت نماز تحیت مسجد، اقامه شود. حتی اگر شخص مکرر داخل در مسجد می‌شود، مستحب است که نماز تحیت مسجد نیز تکرار شود. مثل امام جماعت که سه بار وارد مسجد می‌شود، مستحب است که هر بار نماز تحیت مسجد را اقامه کند. البته اگر غیر از نماز تحیت، نماز مستحب دیگری دارد که اقامه کند، مثلا پیش از اذان ظهر داخل در مسجد شد و خواست که نافله نماز ظهر را اقامه کند و بعد از آن نماز ظهر را اقامه کند. استحباب نماز تحیت با اقامه آن نماز مستحبی دیگر، رعایت شده است و لازم نیست که نماز تحیت را اقامه کند. چون مقصود از نماز تحیت آن است که اشخاص، بی‌اعتنا به مسجد نباشد و مسجد را احترام کند. گویی اگر کسی وارد مسجد شود و هیچ نمازی را در آن جا اقامه نکند، گویی به منزله بی‌اعتنایی به مسجد است. اما اگر نافله ظهر را اقامه کرد، احترام مسجد حفظ شده است.
گرچه افضل آن است که نماز تحیت با نماز دیگر، تداخل نکند. یعنی هم نماز تحیت و هم نماز نافله ظهر را اقامه کند.
البته باید توجه داشت که این مسئله در صورتی است که هنگام ورود شخص به مسجد، امام جماعت در حال نماز نباشد. یا نماز نزدیک اقامه شدن، نباشد. به گونه‌ای که امکان اقامه نماز تحیت وجود نداشته باشد. در صورتی که نماز جماعت در حال برگزاری باشد یا نزدیک به برگزاری باشد، افضل آن است که به نماز جماعت پرداخته شود و از اقامه نماز تحیت صرف نظر کند.
دیگر احکام ورود به مسجد
ورود به مسجد و حضور و توقف در آن از نظر فقهی احکام تکلیفی مختلفی دارد.
کراهت تعطیل گذاشتن
تعطیل گذاشتن مسجد مکروه است و در حدیث آمده است که مسجد یکی از سه شکایت کننده‌ای است که روز قیامت به خداوند عزّ و جلّ شکایت می‌برند و دوتای دیگر عالمی است بین نادان‌ها و قرآنی است که گردوغبار روی آن را گرفته و خوانده نمی‌شود و در حدیث آمده است: «کسی که به‌سوی مسجدی از مساجد خدا برود برای او در برابر هر قدمی که برمی‌دارد تا هنگامی که به منزلش برگردد ده حسنه می‌باشد و از او ده سیئه محو می‌شود و ده درجه ترفیع می‌یابد.»
و «خواندن نماز در مساجد، مستحب است، بلکه بدون عذر – مانند باران – در مسجد حضور نیافتن مخصوصاً برای همسایه مسجد مکروه است، حتی در حدیث آمده است: برای همسایه مسجد نماز نیست مگر در مسجد. و بافضیلت‌ترین مساجد مسجدالحرام سپس مسجدالنبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) سپس مسجد کوفه و مسجدالاقصی سپس مسجد جامع سپس مسجد قبیله و پس از آن مسجد بازار است. و برای زنان افضل آن است که در اتاق‌هایشان نماز بخوانند و بافضیلت‌تر این است که در اتاق‌اندرونی (پستو) نماز بخوانند، و همچنین خواندن نماز در حرم ائمه (علیهم‌السّلام) خصوصاً حرم شریف امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) و حائر شریف اباعبدالله الحسین (علیه‌السلام) مستحب است.»
استحباب غسل برای ورود
غسل‌های مستحب مکانی: غسل‌هایی است که برای دخول در بعضی از مکان‌های مخصوص مستحب می‌باشند، مانند حرم مکه و شهر مکه و مسجدالحرام و کعبه و حرم مدینه و شهر مدینه و مسجدالنبی، و اما برای دخول در سایر
مشاهد مشرفه به قصد رجاء به جای آورده شود.
حرمت ورود یا توقف جنب، حائض و نفساء
داخل شدن در مسجدالحرام و مسجدالنبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) اگرچه به طور عبور باشد و توقف در سایر مساجد برای گروهی ممنوع و حرام است.
حرمت ورود یا توقف جنب
و از جمله احکام جنب این است که بر او «حرام است داخل شدن در مسجدالحرام و مسجدالنبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) اگرچه به طور عبور باشد.» همچنین حرام است «توقف در سایر مساجد، بلکه دخول در آن‌ها به هر نحوی که باشد، مگر آنکه به نحو عبور از مسجد باشد به اینکه از دری وارد شده و از درب دیگر خارج شود و یا برای برداشتن چیزی از این مساجد داخل شود که در این صورت اشکالی ندارد.» بنابراین «اگر در مسجدالحرام و یا مسجدالنبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) محتلم شد و یا با جنابت عمداً یا سهواً و یا از روی ندانستن وارد یکی از آن دو مسجد گردید، واجب است برای خارج‌شدن تیمّم کند، مگر آنکه زمان خروج کوتاه‌تر یا مساوی زمان توقف برای تیمّم باشد، که در این صورت بنابر اقوی باید بدون تیمّم خارج شود.»
ورود یا توقف حائض
و از جمله احکام حائض حرمت «داخل شدن در مسجدالحرام و مسجدالنبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و توقف در سایر مساجد، و قراردادن چیزی در مساجد بنابر آنچه که در بحث جنابت گذشت، زیرا حائض در جمیع احکام مانند جنب است.»
حرمت ورود یا توقف نفساء
زن نفساء در جایز نبودن داخل شدن در مسجدالحرام و مسجدالنبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و توقف در سایر مساجد – به تفصیلی که در حیض گذشت – همانند زن حائض است.
جواز ورود یا توقف مستحاضه
اما توقف او (مستحاضه) در مساجد و داخل شدن در مسجدالحرام و مسجدالنبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، بنابر اقوی بدون غسل جایز است؛ اگرچه احتیاط (مستحب) آن است که – چنان که در مورد نزدیکی با زن گذشت – بدون غسل مخصوص نماز یا غسل مستقل برای خصوص داخل شدن در مسجد در مساجد توقف ننموده و داخل مسجدین (مسجدالحرام و مسجدالنبی) نشود.
احکام مسجد
۱ ـ احکام وجوبی مسجد
تطهیر مسجد از نجاست واجب است. هر کس بفهمد که مسجد نجس شده، باید فوراً نجاست آن را برطرف کند. حرم امامان علیهم السلام نیز همین حکم را دارد، منتهی چنانچه نجس ماندن آن بی‌احترامی باشد. تطهیر آن واجب است؛ بلکه احتیاط واجب آن است که اگر بی‌احترامی هم نباشد، آن را تطهیر کنند.
۲ – احکام استحبابی مسجد
احکام مستحب مسجد عبارتند از: ساختن مسجد تعمیر آن، روشن کردن چراغ مسجد[۲]رفت و آمد زیاد، زودتر از همه به مسجد رفتن و دیرتر خارج شدن ، با طهارت وارد شدن، خوشبو کردن خود و لباس پاکیزه پوشیدن، وارسی کردن کفش‌ها از نجاست در هنگام ورود، وارد شدن به مسجد با پای راست و بیرون آمدن از آن با پای چپ و خواندن دو رکعت نماز تحیّت بعد از ورود به مسجد و در صورتی که نماز واجب یا مستحبی دیگری نیز بخواند، کافی است.
۳ – احکام حرام مسجد
کارهای حرام درباره مسجد عبارتند از: زینت کردن مسجد با طلا و تصاویر انسان و حیوانات روح‌دار، فروش مسجد هر چند خراب شده باشد، فروش لوازم مسجد مگر در صورتی که چاره‌ای جز آن نباشد، نجس کردن مسجد و دفن میت در مسجد.
۴ – احکام مکروه مسجد
کارهایی که در رابطه با مسجد مکروه است عبارتند از: نقاشی کردن مسجد به چیزهایی که روح ندارد، خوابیدن در مسجد مگر در حال ناچاری، سخن گفتن از امور دنیا در مسجد، خرید و فروش در مسجد، فریاد زدن در مسجد و صدا را بلند کردن مگر برای اذان، رفتن مسجد برای کسی که سیر یا پیاز خورده، و بوی دهانش مردم را اذیت می‌کند.
