خواب افتادن از بلندی یا خواب سقوط از ارتفاع
علت پرت شدن از ارتفاع در خواب چیست چرا حس بد و ترسی به بدنمان رخ میدهد؟
پاسخ کوتاه:
خواب افتادن از بلندی یا خواب سقوط از ارتفاع در واقع انقباضات شدید، تند، ناگهانی و کوتاهمدت عضلات بدن است که هنگام خوابیدن به وجود میآیند و باعث میشوند که شما از خواب بهطور ناگهانی بیدار شوید. این حرکات دقیقاً در زمان انتقال دورۀ بیداری به دورۀ خواب رخ میدهند؛ چنین مشکلی، مشکل نگرانکنندهای نیست و بیش از ۷۰ درصد از جمعیت کرۀ زمین چنین پدیدهای را در حین خوابیدن تجربه میکنند.
پرسشگر عزیز و گرامی!
شاید در میانههای خوابوبیداری که هنوز چرخۀ بیداری شما کمی روشن است ناگهان با حرکاتی تند و سریع که خارج از ارادۀ شماست ناگهان از خواب بپرید و چشمهای خود را باز کنید. این حالت همان خواب افتادن از بلندی، خواب سقوط یا حرکات هیپنیک (Hypnic) یا پرش خواب شبانه است. در چنین وضعیتی حسی شبیه به سقوط از بلندی یا افتادن در فضای خالی دارید وحشتزده و متعجب هستید و نمیدانید که دقیقاً چه اتفاقی رخ داده است. شاید تعجب کنید؛ ولی این پدیدهای کاملاً نرمال و طبیعی است که در مغز شما رخ میدهد و تقریباً برای همۀ انسانها اتفاق میافتد؛ البته نظریههای مختلفی در رابطه با علت وقوع این پدیده وجود دارد که در این مختصر به برخی از آن اشاره میکنیم.
خواب افتادن از بلندی حرکات هیپنیک که با نام خواب افتادن از بلندی یا خواب سقوط هم شناخته میشوند، انقباضات شدید، تند، ناگهانی و کوتاهمدت عضلات بدن است که هنگام خوابیدن به وجود میآیند و باعث میشوند که شما از خواب بهطور ناگهانی بیدار شوید. این حرکات دقیقاً در زمان انتقال دورۀ بیداری به دورۀ خواب رخ میدهند. شما کاملاً میتوانید این حرکات را حس کنید و همین ممکن است شما را کمی وحشتزده کند. این کشش عضلانی ناگهانی و ناخواسته را که در حقیقت نوعی اسپاسم عضلانی است، میوکلونوس یا (Myoclonus) به پرش یا حرکت سریع و غیرارادی عضله مینامند. این حالت دقیقاً چیزی شبیه به حالت سکسکه است.
متخصصان و پژوهشگران خواب برای این اختلال لحظهای و کوتاهمدت هنوز دلیل مشخص و روشنی ارائه ندادهاند ولی میتوان حدس زد که در لحظۀ وقوع حرکت هیپنیک، کشمکشی در مغز و سیستم عصبی به وجود آمده است و در واقع این از آخرین تقلاهای مغز برای ادامۀ چرخۀ بیداری و هوشیار ماندن است.
قویترین نظریههایی که برای علت حرکات هیپنیک بیان شده است:
1. هنگام روشن شدن چرخۀ خواب مغز تمام تلاش خود را به صورت ناخودآگاه میکند تا دوباره کنترل و هوشیاری بدن را به عهده بگیرد و به شکل خواب سقوط خود را نشان میدهد.
2. هنگامیکه بدن وارد چرخۀ خواب میشود، اثرات خواب مشابه اثرات مرگ به نظر میرسد و تمامی بدن را درگیر خود میکند و در چنین مواردی بدن به صورت ناگهانی واکنش نشان داده و مانع از ادامۀ این وضعیت میشود.
3. همزمان با شروع چرخۀ خواب بدن وارد مرحلۀ استراحت میشود و تمام انرژیهای باقیمانده و ذخیرهشدۀ خود را به صورت ناگهانی آزاد میکند. حالتی که شبیه به خواب افتادن از بلندی است.
4. در پایان چرخۀ بیداری و آغاز چرخۀ خواب کشمکشی در مغز رخ میدهد تا چرخۀ بیداری تمام نشود؛ زیرا مغز ذاتاً به هوشیاری و بیداری گرایش بیشتری دارد.
حرکات هیپنیک یا همان حالت خواب افتادن از بلندی مشکل نگرانکنندهای نیست و حتی در افرادی که در سلامتی کامل به سر میبرند ممکن است بارها و بارها رخ دهد. بیش از 70 درصد از جمعیت کرۀ زمین چنین پدیدهای را در حین خوابیدن تجربه میکنند.
عوامل تشدیدکننده حرکات هیپنیک
حرکات هیپنیک یا همان حالت خواب افتادن از بلندی مشکل نگرانکنندهای نیست و حتی در افرادی که در سلامتی کامل به سر میبرند ممکن است بارها و بارها رخ دهد. بیش از 70 درصد از جمعیت کرۀ زمین چنین پدیدهای را در حین خوابیدن تجربه میکنند. با وجود نظریههایی که در بالا به آن اشاره کردیم به نظر میرسد که این یک پدیدۀ کاملاً طبیعی و رایج است که حتی در نیاکان ما هم وجود داشته است بااینحال پژوهشگران در حین بررسیها متوجه شدند برخی عوامل وجود دارند که میتواند تعداد دفعات و شدت حرکات هیپنیک را در خواب افزایش دهند و تشدید کنند.
1. مصرف نوشیدنیهای الکلی
2. مصرف نیکوتین
3. مصرف نوشیدنیهای کافئین دار
4. بیخوابی و خواب نامنظم
5. تمرینات ورزشی سنگین بهخصوص قبل از خواب
6. استرس
7. خستگی
علائم حرکات هیپنیک
شاید برداشتهای افراد از حرکات هیپنیک و خواب افتادن از بلندی متفاوت و گوناگون باشند ولی بهطورکلی از مشخصترین و واضحترین علائم حرکات هیپنیک میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
1. احساس وارد آمدن ضربۀ ناگهانی و تکان شدید به پا یا هر یک از قسمتهای بدن شما
2. احساس سقوط از بلندی و ارتفاع زیاد
3. رؤیایی آمیخته با توهم که باعث بیداری و پریدن از خواب میشود.
4. افزایش ضربان قلب
5. تعریق
6. شوک ناگهانی
7. احساس وحشتزدگی
چند نکتۀ اساسی و ضروری برای کاهش خواب افتادن از بلندی
اگر وضعیت حرکات هیپنیک شما طوری است که به وضعیت خواب شما لطمه وارد میکند و شما را در طول شب و در مراحل مختلفی از خواب بیدار مینماید، چنین وضعیتی عادی نیست و به بررسیهای پزشکی نیاز دارد. پزشک با بررسی و تجزیهوتحلیل فیزیکی علائم و حرکات هیپنیک، شرایط روحی و جسمی، کیفیت خواب و نحوۀ خوابیدن فرد و با کمک تستی به نام پلی سومنوگرافی که نوعی آزمون تشخیصی برای خواب است تمامی تغییرات فیزیولوژیکی بدن را که در طول چرخۀ خواب رخ میدهند ثبت میکند.
در چنین شرایطی میتوان مشخص کرد و تشخیص داد که آیا تعداد این حرکات کمی بیشتر از حالت عادی است یا خیر؟ اگر جواب منفی باشد، حرکات هیپنیک یا بهاصطلاح حالت خواب سقوط کاملاً عادی و طبیعی هستند و نیازی به درمان ندارند. بااینحال اگر میخواهید آنها را کنترل کنید و کاهش دهید میتوانید راهحلهای زیر را بهعنوان درمان طبیعی در نظر بگیرید:
1. استفاده از روغنها و عصارههای طبیعی و گیاهی مانند روغن اسطوخودوس و روغن بابونه به روشهای آروماتراپی، خوراکی و ماساژ درمانی قبل از خواب.
2. مصرف منابع ویتامینهای B12 و D3 مانند ماهی چرب، ماهی تن، زردۀ تخممرغ، شیر و گوشت مرغ میتواند وضعیت حرکات هیپنیک را بهبود بخشد و کاهش دهد.
3. تمرینات مدیتیشن و یوگا به شما کمک میکند که بر روی آرامش ذهنی خود بیشتر مسلط شوید و مغز چرخۀ خواب مطلوبتری به وجود بیاورد.
4. کاهش مصرف نوشیدنیهای حاوی کافئین تأثیر به سزایی در کاهش و کنترل حرکات هیپنیک دارند. کافئین یک محرک قوی است که بهشدت حرکات هیپنیک منجر میشود.
5. نوشیدنیهای الکلی موجب میشوند که علائم استرس و اضطراب به شکل قابلتوجهی افزایش یابند و همین میتواند به افزایش و تشدید حرکات هیپنیک کمک کنند. به همین دلیل برای کاهش حرکات هیپنیک بهتر است که تا حد امکان از مصرف نوشیدنیهای الکلی اجتناب کرد یا ساعات نوشیدن آن را به قبل از ساعات بعدازظهر موکول کرد.
6. حمام گرم قبل از خواب و نشستن در وان آب گرم میتواند به آرامش ذهن و عضلات شما کمک زیادی کند و باعث کنترل و کاهش حرکات هیپنیک حین خواب شوند.
7. استفاده و روشن بودن دستگاههای الکترونیکی مانند لپتاپ، تلویزیون، موبایل و تبلت میتواند الگوی خواب شما را به هم بریزند و باعث ایجاد تنشهای عصبی در مغز شوند. برای کاهش استرس و حرکات هیپنیک بهتر است 1 ساعت قبل از خوابیدن تمامی دستگاههای الکترونیکی خود را خاموش کنید و کنار بگذارید.
8. مصرف غذاهای غنی از منیزیم مانند آجیل، ماهی، سبزیجات دارای برگ سبز، انجیر، آووکادو و انواع مکملهای دارویی منیزیم باعث میشود تا ماهیچههای شما در شرایط آرامتری قرار بگیرند و از اسپاسم عضلانی جلوگیری میکند. ازآنجاییکه حرکات هیپنیک یا همان خواب افتادن از بلندی بهنوعی ناشی از انقباض عضلانی است مصرف منابع منیزیم به مقابله با این وضعیت کمک زیادی خواهد کرد.
موفق و پیروز باشید.
خواب افتادن از بلندی یا خواب سقوط از ارتفاع