وسواس به نجاست و پاکی

پاسخ کوتاه:
پرسشگر عزیز و گرامی!
توصیهٔ مراجع عظام تقلید و نیز روانشناسان برای افراد وسواسی این است که نسبت به موضوع وسواس خود بی‌اعتنایی کنند.
نجاست و طهارت شرط ذُکری است یعنی اگر حتی چیزی نجس شده باشد و شما آب کشیدن آن را فراموش کرده باشید، و آن چیز به لوازم دیگر خورده باشد و مدتی از آن گذشته باشد و بعد شما به یاد بیاورید که فلان چیز نجس بوده و شما فراموش کرده بودید، کافی است فقط همان چیز را آب بکشید.

پرسشگر عزیز و گرامی!
با عرض سلام و سپاس از اینکه پرسمان را برای پاسخ و راهنمایی برگزیده‌اید، پرسشگر گرامی توصیهٔ مراجع عظام تقلید و نیز روانشناسان برای افراد وسواسی این است که نسبت به موضوع وسواس خود بی‌اعتنایی کنند.
نکتهٔ بعدی اینکه نجاست و طهارت شرط ذُکری است یعنی اگر حتی چیزی نجس شده باشد و شما آب کشیدن آن را فراموش کرده باشید، و آن چیز به لوازم دیگر خورده باشد و مدتی از آن گذشته باشد و بعد شما به یاد بیاورید که فلان چیز نجس بوده و شما فراموش کرده بودید، کافی است همان چیز را آب بکشید و لوازم و اسباب دیگر که در زمان فراموشی شما با آن تماس پیداکرده‌اند پاک هستند.
به‌هرحال، اگر شخصی دچار وسواس شود در این صورت شک و یقین وی فاقد اعتبار بوده و باید تا زمان برطرف شدن مشکل وسواسش به عرف متعارف بنگرد و ببیند آنها در مسائل شرعی چه دقت‌هایی را لحاظ می‌کنند به همان مقدار توجه کند و نسبت به حساسیت‌های بیجا و زیادی بی‌اعتنایی کند تا باعث اذیت و آزار خود و دیگران نشود. شما نیز باید ببینید که اکثریت مردم که در فقه ما به عرف متعارف مردم معروف هستند در اعمال عبادی و غیرعبادی خود چگونه عمل می‌کنند. برای طهارت، غسل و وضو چه مقدار آب و چقدر وقت صرف می‌کنند و در پاکی و نجاست چه دقت‌هایی را ملاحظه می‌نمایند، آنگاه همانند آنها عمل کنند تا به‌تدریج وسواستان درمان شود.
مطمئن باشید اگر شما در مسئله پاکی و نجاست همانند عموم مردم عمل کنید و نسبت به وسواس بی‌اعتنایی کنید گناهی بر گردن شما نیست؛ مراجع عظام تقلید نیز همین نظر را دارند، از باب نمونه آیت‌الله مکارم شیرازی در پاسخ شخصی که از بیماری وسواسی رنج می‌برد و به دعا و توسلات روی آورده بود، فرمود:
«مشکل شما درواقع از خود شما است و مقصر اصلی خودتان هستید. به همین دلیل دعای شما مستحبات نمی‌شود. علت اصلی آن ندانستن مسئله است. مسئله اصلی این است که بر شما واجب نیست یقین به طهارت و غسل و مانند آن پیدا کنید. آنچه بر شما به‌عنوان یک وظیفه شرعی لازم است، این است که به مقدار سایر مردم آب بریزید و به همان قناعت کنید، هرچند شک در غسل و طهارت داشته باشید. ما مسئولیت شرعی این حکم را می‌پذیریم. شما از امروز فقط به مقدار مردم آب بریزید و با بدن نجس و حالت نجاست (به گمان خودتان) نماز بخوانید. هیچ اشکالی هم ندارد و نماز و روزه شما کاملاً صحیح است. ما به این وسیله بر شما و تمام افراد وسواسی اتمام‌حجت می‌کنیم. مخالفت با آن گناه است. ما از خداوند می‌خواهیم که به شما توفیق توجه به این مسئله را عنایت کند و از دام شیطانی نجات پیدا کنید». (1)
ایشان در جای دیگر می‌فرماید:
«منشأ وسواس، ناآگاهی نسبت به مسائل شرعی است و تنها راه‌حل آن، آشنا شدن به احکام دینی و بی‌اعتنایی به وسواس است. وظیفهٔ شما این است که مانند سایر مردم متدین عادی عمل کنید (هرچند به نظر خودتان کافی نباشد) و بیش از آن وظیفه‌ای ندارید. ما مسئولیت اعمال شما را برعهده می‌گیریم. اگر با دقت به دستور فوق عمل کنید ظرف مدت کوتاهی نجات می‌یابید. برای موفقیت شما در عمل به دستور فوق دعا می‌کنیم». (2)
«افراد وسواسی نباید به علم و یقین خود در طهارت و نجاست توجّه کنند، بلکه باید ببینند افراد معمولی در چه مورد یقین به طهارت یا نجاست پیدا می‌کنند و به همان ترتیب عمل کنند و برای ترک وسواس، بهترین راه، بی‌اعتنایی است». (3)
حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی در پاسخ به یک استفتا در مورد طهارت و نجاست فرد مبتلا به وسواس می‌فرماید:
«به‌یقین اعتنا کردن شما به مواردی که برخواسته از وسواس است حرام است و باید آن را ترک کنید و ما مسؤولیت آن را به گردن می‌گیریم». (4)
«وظیفهٔ شما این است که به سایر مردم نگاه کنید و ببینید در چه حد به این امور اعتنا می‌کنند و علم به نجاست پیدا می‌کنند (منظور قشر متدین است) آن مقدار که آنها یقین پیدا می‌کنند و آب می‌کشند شما هم آب بکشید و نسبت به بقیه تکلیفی ندارید. هرچند فکر شما به شما بگوید نجس است؛ زیرا در این‌گونه موارد افراد متدین عادی علم و یقین به نجاست پیدا نمی‌کنند». (5)
«بهترین راه ترک وسواس بی‌اعتنایی به آن است؛ یعنی ملاحظه کنید دیگران چه مقداری مثلاً برای غسل معطل می‌شوند شما هم چنین کنید مثلاً 10 دقیقه یا حداکثر یک ربع، اگر شیطان گفت درست نشد، اعتنا نکنید. عمل شما صحیح است و نگران نباشید و ما مسئولیت آن را بر عهده می‌گیریم». (6)
پی‌نوشت‌ها:
1. سایت آیت‌الله مکارم شیرازی؛ https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=21&lid=0&mid=262206&CatID=-2
2. سایت آیت‌الله مکارم شیرازی؛ https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=21&lid=0&mid=262203&CatID=-2
3. سایت آیت‌الله مکارم شیرازی؛ https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=21&lid=0&mid=255260&CatID=-2
4. مکارم شیرازی، ناصر، استفتائات جدید، قم: مدرسه امام علی بن ابی‌طالب، 1383، ج 2، مسئله 47.
5. همان، مسئله 48.
6. همان، مسئله 88.