زمینه سازی و نیرو پروری امام صادق (علیه السلام)

شکی نیست که امام صادق(علیه السلام) به خوبی، جامعه و وضع فکری و عقیدتی مردم را شناخته بود و می دانست که شرایط سیاسی و اجتماعی جامعه به گونه ای نیست که بتواند در پرتو آن مبارزه مستقیم سیاسی را آغاز کند. از محدودیت قدرت و امکانات و اندکی یاران خود آگاه بود و قیام با شمشیر و پیروزی مسلّحانه و فوری را برای برپا داشتن حکومت اسلامی کافی نمی دید. یک عده انسان مؤمن مسلمان مکتبی، اصیل، انقلابی، فداکار، آماده برای خطرپذیری باید وجود می داشت که به امام و عصمت او ایمان و معرفت کامل داشته باشند و هدف های بزرگ او را بشناسند و در زمینه حکومت از برنامه او جانب داری کنند و از دست آوردهای قیام و انقلاب امام پاسداری نمایند، از این رو امام صادق(علیه السلام) نخستین وظیفه خود و اولویت نخست برنامه های خود را تربیت و روی کار آوردن چنین پیروان و نیروهای اصیل و مکتبی می دانست و همه ی همّت و تلاش او معطوف به این موضوع بود.
گفت وگوی امام صادق(علیه السلام) با یکی از یاران خود به نام «سدیر صیرفی» گواه خوبی بر این مطلب است. سدیر صیرفی می گوید: روزی خدمت امام(علیه السلام) رسیدیم و به ایشان اعتراض کردم که چرا دست روی دست گذاشته اید و اقدامی نمی کنید. حضرت(علیه السلام) فرمود: مگر چه اتفاقی افتاده است؟
گفتم: از فراوانی دوستان و شیعیان و یارانت سخن می گویم.
فرمود: فکر می کنی چند نفر باشند؟
گفتم: یکصدهزار تن.
با تعجب فرمود: یکصد هزار!
گفتم: آری، شاید هم دویست هزار.
فرمود: دویست هزار!
گفتم: آری و شاید نیمی از مردم جهان.
در پی این گفت وگو امام به همراه سدیر به منطقه «ینبع» رفت و آنجا گلّه بزغاله ای را به او نشان داد و فرمود: ای سدیر! اگر تعداد یاران و پیروان من به تعداد این بزغاله ها بود، هرگز برجای نمی نشستم[ کافی، ج 2، ص 242.].
بنا بر آنچه گفته شد، اگر امام صادق(علیه السلام) یاران و نیروهایی با پشتوانه ایمان و آماده قیام و مبارزه در اختیار داشت پیوسته آماده بود که پرچم قیام مسلّحانه علیه نظام سلطه برافرازد و آشکارا با آن وارد مبارزه شود. اما اوضاع و احوال آن روز جامعه اسلامی چنین اجازه ای را به امام نمی داد و مشکل اصلی، نبود نیروهای آماده و متعهد، و عناصر آگاه و بصیر مردمی بود[ سیره پیشوایان، ص 392.] و دقیقاً براساس همین واقعیت بود که امام صادق(علیه السلام) فعالیت های هدایت گرانه خود را در مسیر تعلیم و تربیت و درس و بحث و برپا کردن کرسی فقه و حدیث و عقاید و اخلاق به جریان انداخت و به زمینه سازی برای اقدام های بزرگ سیاسی و تشکیل حکومت اسلامی و تدارک مقدمات آن همّت گماشت.