زندگی امام صادق(علیه السلام)

جعفر بن محمد صادق(علیه السلام) ششمین پیشوای شیعه، به نقل برخی تواریخ، در سال 80 هجری[ کشف الغمة، ج2، ص 161.] و به نقل دیگری در 83 هجری[ الکافی، ج1، ص 472.] در مدینه دیده به جهان گشود. پدر بزرگوار حضرت، امام محمدباقر(علیه السلام) و مادرش ام فروه، دختر قاسم بن محمدبن ابی بکر بود. در بسیاری از منابع تأکید شده است که نام آن حضرت و نیز لقب «صادق» را پیش تر رسول خدا(صلی الله علیه و آله برای ایشان انتخاب کرده بود.
به غیر از صادق(علیه السلام) القاب متعدد دیگری که هر کدام جلوه ای از ابعاد شخصیتی امام صادق(علیه السلام) بود، برای ایشان ثبت شده است. القابی چون: صابر، فاضل، طاهر، قائم، عمود الشرف، کافل (سرپرست)، منجی.[ اعلام الهدایة، ج8، ص 40.]
امام صادق(علیه السلام) در عصری که اوج قدرت دولت اموی بود به دنیا آمد. زمانی که انحرافات و ستمکاری های خلفای بنی امیه از حد گذشته و شیوه سلطنت موروثی در تمام ارکان حکومت آنان رسوخ یافته بود.
آن حضرت دوازده سال از عمر شریف خود را هم عصر جدّ بزرگوارش امام سجاد(علیه السلام) زندگی کرد و پس از شهادت ایشان، نوزده سال نیز با پدر ارجمندش امام باقر(علیه السلام) هم زمان بود. در طول این سال ها، امام صادق(علیه السلام) شاگرد باهوش و فراستِ مکتب جدّ و پدر گرامی اش بود و از آن دو، علوم و معارف الهی را فرا گرفت.
از نظر فکری و عقیدتی، تکیه اصلی شیعه بر امام صادق(علیه السلام) بود و بخش بزرگی از احادیث و علوم اهل بیت(علیهم السلام) توسط ایشان گسترش پیدا کرد. ظهور فرقه گرایی در عصر امام(علیه السلام) ایشان را بر آن داشت که برای حفظ و صیانت مکتب اهل بیت(علیهم السلام) انتشار اندیشه های ناب اسلامی را در رأس برنامه های هدایت خود قرار دهد و بدین وسیله از ضایع شدن رسالت و از بین رفتن نشانه های دین و در نتیجه انحراف کلی مردم به خصوص شیعیان از مسیر مستقیم الهی، جلوگیری نماید. پیگیری این امر مهم، در طول سی و چهار سال امامت حضرت صادق(علیه السلام) ادامه یافت و منجر به تربیت چندین نسل از فقها و علما و صالحان پیرو مکتب اهل بیت(علیهم السلام) شد. در فاصله انتقال حکومت از بنی امیه به بنی عباس فرصتی طلایی برای امام صادق(علیه السلام) پیش آمد که در مقطعی، با آرامش و آزادی نسبی به فعالیت های علمی و فرهنگی اقدام کند و در تقویت و حفظ کیان شیعه کوشش نماید.
دوران زندگی امام صادق(علیه السلام) را در یک تقسیم بندی به دو دوره می توان تقسیم کرد:
1. دوران قبل از امامت که با خلفای اموی: ولیدبن عبدالملک، سلیمان بن عبدالملک، عمر بن عبدالعزیز، یزید بن ولید و هشام بن عبدالملک؛ هم عصر بود.
2. زمانه امامت و پیشوایی ایشان که سقوط و فروپاشی دولت اموی و نابودی آن در سال 132هجری را شاهد بود. در این دوره، این خلفای اموی بر سر کار بودند: هشام بن عبدالملک، ولیدبن یزید، یزیدبن ولید، ابراهیم بن ولید و مروان بن محمد، معروف به مروان حمار که آخرین خلیفه فاسد اموی بود.
در همین دوره با سقوط اموی ها، حکومت بنی عباس آغاز می شود که نخستین خلیفه آنها سَفّاح و پس از او ابوجعفر منصور دوانیقی با امام صادق(علیه السلام) هم عصر بودند و این منصور همان خلیفه ستمگر و خون ریز و سنگدل عباسی است که امام(علیه السلام) را در سال 148هجری به شهادت رساند. قبر امام صادق(علیه السلام) در بقیع، در کنار جدّش امام سجاد(علیه السلام) و پدرش امام محمدباقر(علیه السلام) مشهور و معروف است.