پوشش موی سر در قرآن

پاسخ کوتاه:
در آیه ۵۹ سوره احزاب و ۳۱ سوره نور از «خمار» و «جلباب» استفاده می شود؛ خمار یا مقنعه، برای پوشش سر و بدن و جلباب، پوشش سراسرى مانند چادر یا عبا است. با توجه به معنایی که ذکر شد، باید پرسید: آیا معنای روسرى، مقنعه، پوشش برای سر و بدن برای خمار و جلباب بر جز آنچه بر سر مى افکنند و موها را بدان مى پوشاند، معنایى دارد؟

برای اثبات این مدعا باید به کلمات و الفاظی که قرآن کریم برای حکم حجاب آورده است، توجه نمود:
1- «یأَیهَا النَّبىُّ قُل لاَزْوَجِک وَ بَنَاتِک وَ نِساءِ الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیهِنَّ مِن جَلَبِیبِهِنَّ ذَلِک أَدْنى أَن یُعْرَفْنَ فَلا یُؤْذَیْنَ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَّحِیماً؛ اى پیامبر! به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو جلبابا (روسرى هاى بلند) خود را بر خویش فرو افکنند، این کار براى اینکه (از کنیزان و زنان بدکاره) شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند بهتر است و (اگر تاکنون خطا و کوتاهى از آنها سر زده) خداوند همواره غفور و رحیم است.» (احزاب/ 59)
2- «وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِ‌هِنَّ وَیَحْفَظْنَ فُرُ‌وجَهُنَّ وَلَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ‌ مِنْهَا وَلْیَضْرِ‌بْنَ بِخُمُرِ‌هِنَّ عَلَى جُیُوبِهِنَّ و …؛ و به زنان با ایمان بگو: چشمان خود را [از نگاه حرام] فروگیرند و دامان خویش را حفظ کنند و زینت خود را آشکار نسازند مگر آنچه [به طور طبیعی] آشکار است و [برای پوشاندن گردن و سینه] مقنعه‌های خود را بر روی گریبان بیندازند و …» (نور/ 31)چنان که مشاهده می شود در قرآن کریم براى پوشش بانوان، دو نوع لباس مطرح شده است: جلباب یا چادر در آیه 59 سوره احزاب؛ و خمار یا مقنعه در آیه 31 سوره نور؛ همان گونه که مفسّران بزرگ مانند شیخ طوسى و طبرسى فرموده اند، در گذشته دو نوع روسرى براى زنان معمول بود: روسرى هاى کوچک که آن ها را «خِمار» یا «مقنعه» مى نامیدند و معمولاً در خانه از آن استفاده مى کردند؛ و روسرى هاى بزرگ که مخصوص بیرون خانه به شمار مى آمد. زنان با این روسرى بزرگ، که «جلباب» خوانده مى شد و از «مقنعه» بزرگ تر و از «رداء» کوچک تر است و به چادر امروزین شباهت دارد، مو و تمام بدن خود را مى پوشاندند. «جلباب» پوششى است که روى همه پوشش ها به سر مى کردند درباره «جلباب» گفته اند: آن روسرى خاصى که بانوان هنگامى که براى کارى به خارج از منزل مى روند، سر و روى خود را با آن مى پوشانند. (شیخ طوسى، التبیان فى تفسیر القرآن، ج 8، ص 361؛ فضل بن حسن طبرسى، مجمع البیان، ج 7و 8، ص 578)
در مفهوم «جلباب» اختلاف نظر وجود دارد. آنچه با توجه به کتب لغت و گفتار مفسّران (مانند طبرسى در مجمع البیان، فخر رازى در تفسیر کبیر، بعضى مفسرین دیگر و نیز اهل لغت) به دست مى آید جلباب معناى لباس یا پیراهن گشاد و پوشش سراسرى مانند چادر یا عبا است که زنان بدان وسیله سر و گردن و سینه خود را مى پوشانند. چنان که در تعریف جلباب گفته اند: «جلباب: پیراهن یا لباس گشاد یا پوشش بلندتر از روسری بدون دنباله که سر و سینه زن را پوشش می دهد.»
علاّمه طباطبایى نیز آورده اند که «جلباب» لباس گشاد و پارچه اى است که همه بدن را مى پوشاند. (تفسیرالمیزان، ج 16، ص 361)
وقتی در آیات حجاب از «خمار» و «جلباب» استفاده می شود، یعنی این نوع پوشش برای زنان آن دوره مرسوم بود و الفاظ ناآشنایی نیستند. با توجه به معنایی که ذکر شد، باید پرسید: آیا معنای روسرى، مقنعه، پوشش برای سر و بدن برای خمار و جلباب بر جز آنچه بر سر مى افکنند و موها را بدان مى پوشاند، معنایى دارد؟ این اشکال مانند آن است که بگوییم «به من گفته اند لباس بپوش اما نامی از پوشاندن بدنم نبرده اند!» آیا لباس به غیر از پوشش بدن است؟
همچنین متذکر می شویم که تمامی احکام الهی و نیز فروعات فقهی احکام در قرآن تبیین نشده است، بلکه این فروعات توسط شخص پیامبر (ص) بیان شده و بعد از پیامبر (ص) نیز از طریق اهلبیت پیامبر (ص) که بعد از رسول اکرم(ص) عهده دار تبیین احکام الهی نازل شده بر پیامبر (ص) بوده اند، بیان و به مردم رسانده شده است. چنان که در قرآن کریم به صراحت امر به اقامه نماز شده است اما در هیچ کجای قرآن به تعداد نمازهای واجب و تعداد رکعات هر نماز، واجبات، مبطلات، مقدمات، مستحبات، شکیات و … در نماز اشاره نشده است. این موارد در روایات و توسط معصومین علیهم السلام اجمعین توضیح داده شده اند.
شبهه ای که مطرح نموده اید، و شبهات مشابه به آن نتیجه جزوه ایست با نام «حجاب شرعی در عصر پیامبر» نوشته آقای امیر ترکاشوند که نظرات و برداشت های شخصی خود از تاریخ، فقه، روایات و قرآن را در نوشتار خود آورده و معتقد است که محدوده حجاب با آنچه که فقها و مراجع تقلید آورده اند، تفاوت دارد. در ردّ و نقد این نوشتار، مطالب گسترده ای آورده شده است. اگر خوش بینانه نگاه کنیم، بحثی است بین طلاب ولی متاسفانه دامنه این مباحث گسترده تر شده و در بین مردم این گونه مطرح شده که حجاب شامل موی سر نیست، حدودش کمتر از حدود فعلی است و …
به عنوان یک مسلمان، تحقیق و بررسی در این زمینه اشکالی ندارد اما در عمل فرد یا باید خود مجتهد باشد و یا از مرجع تقلید خود تبعیت کند. بنابراین در مورد محدوده حجاب مطابق با نظر مرجع تقلید خود باید عمل نماید.