اصول اخلاق در فضای مجازی

از سوال خوب، دقیق و کاربردی شما تشکر می‌کنم. ابتدا جوابی کوتاه عرض می‌کنم بعد آن را توضیح می‌دهم: هر کجا انسان فعالیت دارد، اخلاق باید بر او حاکم باشد، چه فضای مجازی و چه فضای حقیقی؛ و شاید نیاز به اخلاق در حوزه مجازی بیشتر و مهم‌تر باشد. یکی از بحث‌های اخلاق کاربردی، بحث اخلاق در فضای مجازی است.توجه دارید که رعایت قوانین در حوزه‌ی مجازی لازم است و بحثی که ما مطرح می‌کنیم، فراتر از قوانین است و دستورات قانونی، الزامی و لازم الاجرا است.
اخلاق فناوری اطلاعاتی یکی از جدیدترین مباحثی است که در اخلاق کاربردی مطرح شده است. باتوجه به استقبال وسیعی که جامعه ما و بخصوص قشر جوان از اینترنت و ارتباطات شبکه ای داشته است و تاثیرات عمیق و گسترده ای که فضای سایبر بر وجوه مختلف جامعه ما دارد، بجا و لازم است تا مسائل اخلاقی درباره فناوری اطلاعات مورد کنکاش قرار گرفته و دیدگاه اسلامی در باب موضوعات جدیدیکه حول این محور پدید آمده است، روشن شود.
اما غیر از مقالات و گفتگوهایی که در این‌باره وجود دارد، دو کتاب را به شما معرفی می‌کنم:
1- اخلاق فناوری اطلاعات، نوشته حمید شهریاری، ناشر: دانشگاه قم
2- چالشهای اخلاقی در عصر اطلاعات؛ جستاری در اخلاق اطلاعات، نوشته علیرضا ثقة الاسلامی ، ناشر: نشر چاپار.
در نگاهی کلی و اجمالی می توان گفت : اخلاق فناوری اطلاعات موضوعی میان رشته ای است که بحث از آن نیازمند آشنایی و تخصص در حوزه اخلاق و حوزه فناوری اطلاعات است. این بحث به مسائلی اختصاص دارد که کاربرد و گسترش فناوری اطلاعات موجب آن شده است. هدف از بحث آن است که به پرسشهایی پاسخ گوید که مربوط به بنیان های ارزشی افعال و مسئولیت های افراد در حوزه فناوری اطلاعات است. علاوه بر آن می توان از سیاست های دولتی در قبال زیربناهای اخلاقی حوزه فناوری اطلاعات نیز بحث کرد.
رعایت اخلاق در حوزه فضای مجازی از بعضی جهات مهم‌‌تر است. فرد در این حوزه ناشناس است و با توجه به مخفی بودن هویتش به راحتی می‌توان فعالیت کند. ضمن این که مخاطب بسیار زیاد این حوزه، مسئولیت را افزایش می‌دهد زیرا هر رفتاری از حوزه تاثیر بسیار زیادی برخوردار است و می‌تواند از آثار فراوانی (چه مثبت و چه منفی) برخوردار باشد.
به عنوان مثال غیبت کردن به صورت نوشتاری نیز غیبت است وتمام احکام غیبت را نیز دارد. در استفتاءات مراجع تقلید نیز با توجه به پرسشهای مخاطبان ، برخی از این مسائل مطرح شده است.
نکته پایانی تاکید بر این مطلب است: درست است که ابزارهای انسان متنوع و متحول شده است اما انسان و احکام اخلاقی او تغییر نمی‌کند و این مضمون همان فرمایش حضرت صادق علیه السلام است که فرمودند: حلال محمد صلی الله علیه و آله تا روز قیامت حلال است و حرام او تا روز قیامت حرام است. بعضی از اصول اخلاقی فضای مجازی
1 . فضای مجازی امتداد فضای واقعی بوده و مخاطبان آن نیز انسان هستند و لذا بسیاری از اصول و قواعد اخلاقی حاکم در جامعه، در این فضا نیز باید حاکم و جاری باشد. پس باید به همه قواعد و اصول اخلاقی و نزاکت و ادب انسانی در فضای مجازی نیز تمکین کنیم.
2 . باید برای پرهیز از ساختار شکنی و بی اخلاقی در این فضا، چارچوبی را برای خود تعیین کنیم.
3 . نباید اجازه دهیم ویژگی جویندگی و برانگیختگی در هنگام کنشگری ما را به شکستن حریم های اخلاقی ترغیب کند.
4 . نباید تحت تاثیر برخی رفتارهای به ظاهر مدرن و ترقی خواهانه ی برخی کنشگران، مرتکب کنش های غیر اخلاقی شویم.
5 . باید دراین فضا در انتخاب شبکه، کانال، مخاطب هشیارانه عمل کنیم و از اثر بخشی مطالب و آموزه های ارسالی اطمینان حاصل کنیم.
6 . باید در استفاده از سبک نوشتاری یکسان با مخاطبان غیر همآل، غیر هم جنس و غیر هم سطح پرهیز کنیم.
7 . اگر برای برخی کاربران، گروه مرجع به شمار می آییم، بواسطه جلب اعتماد آنان در بازگویی سئوالات و دغدغه هایشان نباید خود را در قالب متخصصی همه چیز دان معرفی کنیم و مشاوره های غیرکارشناسانه دهیم.
8 . در برقراری ارتباطات عاطفی، بویژه با جنس مخالف باید از تحریک عواطف و احساسات مخاطبان گرفتارو وامانده اجتناب کرده وآنان را به مراجع یا افراد ذیصلاح و متخصص ارجاع دهیم.
9 . باید از انتشار هرگونه مطلبی که شائبه افترا، تهمت، غیبت و منکری در این فضا است بشدت احتراز کنیم.
10 . باید از نشر و بازپخش هر مطلب و مبحثی که سودآور نبوده و یا تنها از باب احتجاج باطل ویا غلبه بر مخاطبی در فضای عمومی قابل انعکاس است اجتناب کنیم.
11 . باید از دستکاری اطلاعات (کم و زیاد کردن و تغییر مضامین) و مطالب منتشره دیگران و حذف متعمدانه بخش هایی از آن بگونه ای که برداشت دیگری از محتوای آن بشود پرهیز کنیم.
12 . باید از انتشار هرزنامه و تصاویر مستهجن و خشونت بار و تشویش کننده اجتناب کنیم.
13 . باید از نشر هرگونه مطلب بدون نقل منبع و یا تصویر بدون کسب اجازه از افراد ذیحق (حتی فرزندانمان) پرهیزکنیم.
14 . نباید مطالب و اخبار غیر واقع و کذب را با هدف تخریب و تشویش اذهان و افکار عمومی منتشر کنیم.
15 باید کلیه رفتار و کنشگری هایمان در فضای مجازی را براساس منطق، وجدان، وارزش های عرفی و انسانی تنظیم کنیم.[ فتوره چی، بی تا]