ارزش پول ملی؛ قدرت خرید و رفاه عمومی
سلام
یکی از سوالاتی که مطرح میشه در مورد ارزش پول هست که تمام حرف های شما درست اما بحث ما مقایسه وضعیت کنونی با رژیم سابق نیست بلکه با همین کشورهای همسایه در زمان کنونی مقایسه میکنیم مثلا چگونه است که یک کشور جنگ زده یا یک کشور تحت اشغال تورم کمتری را تجربه می کند مانند کشورهای افغانستان یا حتی فلسطین که طبق امار کشورشان تورم کمتری دارد لذا ارزش پول ما نه در مقایسه با رژیم سابق بلکه در مقایسه با همین عراق جنگ زده و افغانستان بی سامان و فلسطین اشغالی هم پایین تر است
پاسخ کوتاه:
ارزش پول ملی، هیچ ربطی به رفاه ندارد. چرا که اولاً با حذف صفرها، میتوان یکشبه ارزش پول ملی را بسیار بالا برد؛ در حالی که در رفاه عمومی هیچ تغییری رخ نمیدهد. در ثانی، بررسی درآمد سرانه در کنار ارزش پول ملی است که میتواند وضعیت قدرت خرید مردم را نشان دهد. با توجه به این دو نکته وقتی به اسکناسهای ریال نگاه کنیم، خواهیم دید که «کمارزشترین واحد پول دنیا» آنقدرها هم کمارزش نیست!
این یک واقعیت است که امروز، ریال ایران کمارزشتر از سایر ارزهای ملی است. اما از این گزاره معمولاً یک برداشت کاملاً اشتباه میشود؛ وقتی چنین خبری را میشنویم ناخودآگاه گمان میکنیم وضع اقتصاد ایران از همه کشورهای دنیا بدتر است و متوسط رفاه یک ایرانی، از رفاه افراد سایر کشورها کمتر است.
اما ارزش پول ملی، هیچ ربطی به رفاه ندارد. چرا که اولاً با حذف صفرها، میتوان یکشبه ارزش پول ملی را بسیار بالا برد؛ در حالی که در رفاه عمومی هیچ تغییری رخ نمیدهد. در ثانی، بررسی درآمد سرانه در کنار ارزش پول ملی است که میتواند وضعیت قدرت خرید مردم را نشان دهد. با توجه به این دو نکته وقتی به اسکناسهای ریال نگاه کنیم، خواهیم دید که «کمارزشترین واحد پول دنیا» آنقدرها هم کمارزش نیست!
افغانستان، ایران، آمریکا!
ارزش اسمی پول ملی یعنی آن چیزی که روی پول نوشته شده است. مثلاً در سال 2020 هر هزار تومان ما تقریباً برابر با 20 افغانی افغانستان بوده است! هزار کجا و 20 کجا. با نگاه اول، بهنظر میرسد باید وضع اقتصاد ما از اقتصاد افغانستان بدتر باشد. اما دقیقتر که میشویم، میبینیم درآمد سرانه در افغانستان در سال 2020 میلادی (بر اساس آمارهای بانک جهانی) بهطور متوسط برابر با 39 هزار و 741 افغانی است؛ یعنی معادل 2 میلیون و 185 هزار تومان در سال. این در حالی است که درآمد سرانه در ایران در سال 2020 (مطابق آمارهای بانک جهانی) برابر با 46 میلیون و 900 هزار تومان در سال بود. بنابراین مهم نیست که ارزش یک افغانی نزدیک به 550 ریال است. مهم آن است که بدانیم دریافتی و حقوق افراد چقدر است. در نسبت بین حقوق و ارزش پول ملی است که قدرت خرید معنا پیدا میکند. این ادعا که قدرت خرید ما از همه کشورهای دنیا بدتر است، همانقدر مضحک است که بگوییم دریافتی یک معلم در ایران از دریافتی معلمها در همهجای دنیا بیشتر است! مهم نیست یک معلم در ایران مثلاً سالانه 90 میلیون تومان درآمد دارد ولی یک معلم در آمریکا 50 هزار دلار؛ یعنی مهم نیست که 90 میلیون از 50 هزار خیلی بزرگتر است. باید ببینیم آن 90 میلیون با توجه به قیمتها در ایران چقدر قدرت خرید ایجاد میکند و آن 50 هزار دلار در آمریکا چقدر.
بهتر از 112 کشور
بنابراین نه اینکه عدد درآمد سرانه اسمی در ایران از همه جا بالاتر است، مهم است و نه اینکه ارزش اسمی پول ملی ما پایینترین در دنیاست! مهم این است که بدانیم قدرت خرید مردم ما بهطور متوسط در دنیا چه رتبهای دارد.
بر اساس آمارهای بانک جهانی، ایران در سال 2020 میلادی در شاخص قدرت خرید سرانه رتبه 85م دنیا را از میان 197 کشور کسب کرده است؛ یعنی اگر جهان را به دو نیمه تقسیم کنیم، ما در نیمه بالایی قرار داریم و بهطور میانگین، قدرت خرید مردم در 112 کشور از ما ایرانیان کمتر است.
این نشان میدهد که اسکناسهای بیارزشترین پول دنیا، چندان هم بیارزش نیست و توانسته قدرت خرید ایرانیان را از 112 کشور بالاتر نگه دارد. این یعنی چه!؟ یعنی اگر چه ارزش ریال از ارزش پول ملی 197 کشور کمتر است اما درآمد مردم ما به ریال، بهاندازهای هست که بتونیم با حقوقمان، کالاها و خدماتی را بخریم که مردم 112 کشور پایینتر از ما، توان تهیهاش را ندارند. جالب آنکه برآوردهای صندوق بینالمللی پول نشان میدهد که قدرت خرید سرانه در ایران، تا سال 2027 بالاتر هم خواهد رفت.
ریال و قدرت خرید
بسیاری از کشورها بودهاند که در چهل سال اخیر، صفرهای پولشان را حذف کردند. همین امروز اگر ما 4 صفر را از پول ملیمان حذف کنیم، ارزش پول ملیمان از 81 کشور جهان بهتر میشود و تقریباً معادل ارزش پول ملی نیکاراگوئه خواهد شد. این در حالیاست که قدرت خرید مردم نیکاراگوئه هماکنون بر اساس آمارهای بانک جهانی، بهطور متوسط یکسوم قدرت خرید ایرانیان است. ترکیه در سال 2005 شش صفر را از لیر خود حذف کرده بود. اتفاقاً اکنون تورم ترکیه از ایران بیشتر است. بنابراین اگر ما هم سال 2005 چهار صفر را از پول ملی حذف میکردیم – اگر چه تورم داریم- اما به هر حال ارزش پول ملیمان رتبه بدی در میان پولهای ملی نداشت. نتیجه آنکه ارزش اسمی پول ملی، تعیینکننده وضعیت رفاه مردم یک کشور نیست و اسکناسهای ریال نیز آنقدرها که رسانههای زرد میگویند، بیارزش نیست!
یک مغالطه در مورد ارزش پول ملی؛ https://kayhan.ir/fa/news/25709
این نوع ردهبندی پولهای ملی خودش بیارزشترین نوع ردهبندی محسوب میشود که هیچ جایگاهی در تعیین و تعریف شرایط اقتصادی یک کشور و مقایسه وضعیت اقتصادی کشورها با هم ندارد.
غلطبودن این ردهبندی از جهات مختلف قابل بحث است اما ما در اینجا فقط به یک مورد اشاره میکنیم، از دهه 1940 به این سو کشورهای بسیاری بهدلیل مواجه شدن با تورم فزاینده و کاهش شدید ارزش واحد پول ملی خود اقدام به حذف صفر از این پولها کردهاند، بررسیها نشان میدهد در مجموع بیش از 400 صفر از مقابل واحدهای پولی کشورها طی این مدت حذف شده است.
سهم ایران از این 400 صفر هیچ بوده است، در واقع ریال ایران با وجود اینکه قدمتی بسیار بیشتر از بسیاری پولهای ملی دیگر دارد اما تاکنون هیچ صفری از آن حذف نشده است، نتیجه آن، این میشود که پولی مثل دلار زیمبابوه که از سال 1980 راهاندازی شده یعنی 51 سال از ریال ایران جوانتر است و ابرتورمهای سنگین را تجربه کرده، حتی بین 10 پول بیارزش دنیا قرار نگرفته است.
اما یک شاخص مهم برای مقایسه اوضاع اقتصادی ملتها، میزان درآمد ملی سرانه آنها بر اساس شاخص قدرت خرید است. سازمان ملل در گزارش خود از سلسله گزارشهای توسعه انسانی میزان درآمد سرانه ملی 193 کشور جهان در سال 2021 و بر اساس شاخص قدرت خرید را اعلام کرده است.
این گزارش درآمد سرانه ملی ایران را 13001 دلار محاسبه کرده است که با وجود اعمال سختترین تحریمها علیه اقتصاد ایران این رقم بیشتر از درآمد سرانه ملی 101 کشور جهان است؛ یعنی حداقل، میتوان گفت اوضاع درآمدی ایرانیها و قدرت خرید آنها بهطور متوسط همچنان از 101 ملت دنیا بیشتر است و قرار داشتن چند صفر اضافی روی اسکناسها نمیتواند ملاک خوبی برای سنجش وضعیت اقتصادی مردم کشورهای مختلف باشد.
درآمد سرانه ملی ایران حتی از برخی کشورهای بزرگ صادرکننده نفت نیز بیشتر است که از آن جمله میتوان به الجزایر اشاره کرد که با درآمد سرانه ملی 10800دلاری در رتبه 105 جهان قرار گرفته است یا عراق که با 9977 دلار رتبه 110 را به خود اختصاص داده است و یا نیجریه که با درآمد سرانه ملی 4790دلاری در رتبه 142 قرار گرفته است.
از دیگر کشورهایی که درآمد سرانه ملی کمتری نسبت به ایران در سال 2021 داشتهاند عبارتاند از: آفریقای جنوبی با درآمد سرانه ملی 12948 دلاری، مصر با 11732 دلار، اندونزی با 11466 دلار، ازبکستان با 7917 دلار، هند با 6590 دلار، مراکش با 7303 دلار و پاکستان با 4624 دلار.
دینار اردن در ردهبندی پولهای دنیا بهعنوان چهارمین پول باارزش دنیا معرفی شده است. هر دینار اردن در برابر 0.71 دلار معامله میشود اما نمیتوان گفت مردم اردن بهلحاظ اوضاع اقتصادی در رتبه چهارم جهان قرار دارند، در واقع درآمد سرانه ملی اردن از 110 کشور جهان از جمله ایران کمتر است. این کشور با درآمد سرانه ملی 9924دلاری در رتبه 111 جهان قرار گرفته است.
لیختناشتاین بیشترین درآمد سرانه ملی را در جهان دارد. درآمد سرانه ملی این کشور با جمعیت 38هزارنفری در سال 2021 بالغ بر 146830 دلار بوده است. سنگاپور، قطر، لوکزامبورگ، ایرلند، سوئیس، آمریکا، نروژ، برونئی دارالسلام و هنگکنگ بهترتیب در رتبههای دوم تا دهم قرار گرفتهاند.
مردم بروندی با درآمد سرانه ملی 732دلاری نیز بهعنوان کمدرآمدترین مردم جهان شناخته شدهاند.
https://www.tasnimnews.com/fa/news/1401/09/02/2808590
ارزش پول ملی؛ قدرت خرید و رفاه عمومی