ارزیابی کارآمدی انقلاب اسلامی در مقایسه با پهلوی

لطفا به مطالب زیر توجه کنید:یکم. ملاک های متعددی در ارزیابی علمی کارآمدی انقلاب ها وجود دارد، همانند: 1. مقایسه‌ نتایج‌ و آثار موجود با اهداف‌ انقلاب‌ اسلامی‌
2. مقایسه‌ نتایج ‌و آثار با امکانات‌ دولت‌ و کشور
3. سنجش‌ نتایج ‌و آثار انقلاب‌اسلامی‌با اهداف‌و امکانات‌ و موانع به‌طور همزمان‌
4. مقایسه‌ وضع‌ موجود نظام‌ جمهوری‌ اسلامی‌ با کشورهای‌ پیشرفته‌
5. مقایسه‌ وضع‌ موجود نظام‌ جمهوری‌ اسلامی‌ با کشورهای‌ همطراز
6. مقایسه‌ وضع‌ موجود نظام‌ جمهوری‌ اسلامی‌ با قبل‌ از انقلاب‌.
و در منابع متعددی که به بررسی میزان کارآمدی انقلاب اسلامی پرداخته اند تنها به مقایسه وضعیت موجود با قبل از انقلاب اکتفا نشده است و همه ملاک ها مورد مقایسه قرار گرفته است همانند کتاب صعود چهل ساله که با استفاده از منابع معتبر بین المللی عملکرد 40 ساله انقلاب اسلامی ایران را در مقایسه با کشورهای مختلف جهان و قبل از انقلاب مورد بررسی قرار داده است:(1)

دوم. هر چند گذشت زمان و پیشرفت های علمی در تحقق دستاوردهای انقلاب اسلامی موثر است اما این دو متغیر به تنهایی برای پیشرفت یک کشور کافی نمی باشند همچنانکه پهلوی ها هم زمان داشتند و هم علم پیشرفت کرده بود. متغیر اصلی و کلیدی در کاربست دو عامل فوق عنصر مدیریت است؛ مدیریت مناسب برای دستیابی به پیشرفت و بومی سازی آن به ویژه با توجه به تحریم ها و مانع تراشیهای دشمنان نظام نشانه عزم و تلاش نظام برای تحقق پیشرفت است. دستیابی به فناوری‌های نوین در حوزه های مختلف علمی؛ پزشکی، نانو، الکترونیک، هوافضا، هسته ای و دفاعی و… و قرار گرفتن در میان چندین کشور برتر دارنده این فناوری‌ها نتیجه هدایت و برنامه ریزی نظام در مسیر پیشرفت است. این پیشرفت ها خود به خود یا به دلیل قرار داشتن در زمان پیشرفت علوم به دست نمی آید. در همین عصر فناوری و پیشرفت، کم نیستند کشورهایی که از پیشرفت به دور هستند مانند برخی کشورهای آفریقایی و آسیایی یا اگر پیشرفتی دارند، پیشرفت وارداتی و وابسته است. دستیابی به پیشرفت در عرصه های مختلف با وجود موانع و سنگ اندازهایی که سایر کشورها با آن مواجه نیستند نشان از تحرک و تلاش در این مسیر است.

سوم. وابستگی رژیم گذشته به بیگانگان و تبدیل شدن به حافظ منافع آنان، نتیجه ای جز وابستگی بیشتر و سلطه فراگیرتر سلطه جویان بر کشور به دنبال نداشته و استقلال و عزت کشور پایمال شده و اگر امروز حیات آن رژیم منحوس ادامه پیدا می کرد، جایگاهی مانند عربستان به عنوان گاو شیرده آنان را داشتیم و خبری از استقلال و عزت نبود:
1. براستی اگر انقلاب نمی شد، ساختار و وضعیت کشور و ویژگیها و شاخصه های رژیم پهلوی به گونه ای بود که بتواند کشور را به جایگاه مناسبی برساند؟ برای رسیدن به پاسخ این سؤال دو نکته را مورد بررسی قرار می دهیم.

الف.وضعیت کشور در رژیم شاهنگاهی اجمالی به سرانه درآمد مردم ایران از فروش نفت در سال های منتهی به پیروزی انقلاب
1.در سال 1356 میزان صادرات نفت ایران به 5/5 میلیون بشکه رسید در حالی که در حال حاضر صادرات نفت کشورمان به دلیل الف-بالا رفتن مصرف داخلی ب- نگاه صیانتی به نفت به عنوان یک سرمایه ملی برای آیندگان وج- تحریم های بین المللی علیه خرید نفت از ایران، به حدود 3/1 میلیون بشکه رسیده است. به عبارتی صادرات نفت ایران در زمان رژیم پهلوی بیش از 4 برابر زمان کنونی بوده است.
2. جمعیت کشور در سال 1357، حدود 35 میلیون نفر بود در حالی که در حال حاضر از مرز 75 میلیون نفر گذشته است و این به معنای بیش از دو برابر شدن نیازهای یک کشور به غذا، بهداشت، درمان، مسکن، آموزش و می باشد.
3. ارزش دلار حاصل از فروش نفت در سال 1357 در بازارهای بین المللی حدود دو برابر ارزهای دیگر بود در حالی که در سال 1390 به دلیل ضعف اقتصاد آمریکا و جهش های اقتصادی چین وژاپن و اتحادیه اروپا و برخی کشورهای توسعه یافته این ارزش به نصف در معاملات بین المللی رسیده است.
4. مصرف کشور در سال 1390 در مواد غذایی شامل غلات، مواد پروتئینی ، لبنیات، میوه و سبزیجات، پوشاک، لوازم خانگی، لوازم بهداشتی و نسبت به سال 1357 بیش از چهار برابر شده است.
با چنین مقدمه ای معلوم می شود که سرانه مردم ایران در حال حاضر نسبت به درآمدهای حاصل از فروش نفت بیش از 16 برابر کاهش یافته است. اما با وجود چنین کاهش درآمد سرانه ای، با آمار و ارقام اثبات خواهیم کرد که وضعیت اقتصادی و رفاهی و آموزشی و بهداشتی مردم ایران به صورت شگرفی بهبود یافته است.
تنها به چند نما از شرایط اقتصادی- رفاهی مردم در دوران رژیم پهلوی اشاره می کنیم.
-در زمان رژیم پهلوی 40 درصد جمعیت شهری و65 درصد جمعیت روستایی کشور زیر خط فقر زندگی می کردند.
-35درصد مردم ایران دچار سوء تغذیه بودند.
– تنها 45درصد مردم ایران با سواد بودند.
– 75 درصد کودکان واجب التعلیم به مدارس می رفتند.
-تنها 5 شهر کشور از نعمت گاز به صورت پراکنده برخوردار بودند.
-تولیدات کشاورزی ایران تنها مصرف 33 روز مردم را تامین می کرد.
-40 هزار مستشار نظامی آمریکایی در ایران حضور داشتند.
-35هزار متخصص خارجی در صنایع نفت، مخابرات، پزشکی، خودرو سازی، برنامه و بودجه و در کشور حضور داشتند.
-از کشورهای هند و پاکستان و بنگلادش و سریلانکا پزشک وارد می کردیم.
– سی درصد جمعیت کشور را خانوارهای ثروتمند تشکیل می دادند که معادل 90 درصد کل درآمد کشور را به خود اختصاص داده بودند و 70 درصد بقیه تنها 10 درصد درآمد کشور را در اختیار داشتند.
– در سال 1357 کشور با یک اقتصاد بیمار که با تورم بیش از 16 درصد ، استقراض خارجی، کسری بودجه و کاهش تولید ناخالص ملی روبرو بود(2)

ب.آیا در قالب رژیم پهلوی کشور می شد به پیشرفت دست می یافت؟
ما معتقدیم با توجه به ویژگیهای این رژیم، امکان پیشرفت برای کشور وجود نداشت و این رژیم پهلوی به دلیل ویژگیهای زیر، فاقد ویژگیها و شاخصه های تحقق پیشرفت کشور بود.
الف- فقدان اعتماد به نفس و روحیه خودباوری: در سران رژیم پهلوی هیچ گونه روحیه اعتماد به نفس و خودباوری برای ساخت ایران مشاهده نمی شد از این رو علیرغم برخورداری کشور ایران از کارشناسان متخصص و دلسوز، اداره کشور را به کارشناسان خارجی و بیگانه داده بودند که نه تنها هیچ دلسوزی برای مردم ایران نداشتند بلکه در صدد عقب نگاه داشتن کشور و تداوم نیاز به حضور آنان در بخش های مختلف کشور را داشتند.
رژیم پهلوی برای اداره کشور قرارداد حضور بیش از 50هزار مستشار و کارشناس خارجی را در بخش های مختلف نظامی، نفت، مهندسی، سد سازی، راه سازی، مخابرات، خودروسازی ، پزشکی، برنامه و بودجه و امضا کرد در حالی که متخصصان ایرانی اجازه ظهور و بروز و نشان دادن مهارت و خلاقیت خود را نداشتند.به عنوان مثال مهندسان ایرانی در نیروی هوایی اجازه حضور در محل های تعمیر و نگهداری هواپیماهای اف-14 را نداشتند و تمام مراحل تعمیر و آماده سازی با رقم های هنگفت توسط مستشاران آمریکایی انجام می شد.همچنین در بخش های پدافندی و راداری تمام کارها توسط نیروهای آمریکایی انجام می شد و حتی سران پهلوی هم از جزئیات کار مستشاران نظامی بی خبر بودند.
برخی از این کارشناسان خارجی از دولت ایران حق توحش می گرفتند .پس از مدتی قانون حق کاپیتولاسیون را هم برای آمریکایی ها به تصویب رساندند که به تعبیر حضرت امام(ره) اگر یک آشپز آمریکایی یک مرجع تقلید را با ماشین زیر می گرفت دادگاه های ایران حق محاکمه وی را نداشتند و باید به آمریکا منتقل و آنجا به اتهام وی رسیدگی می شد.
ب-صنعت مونتاژ و کاملا وابسته: به دلیل صادرات بیش از /55 میلیون بشکه نفت به خارج و درآمد هنگفت رژیم پهلوی از این محل، سران رژیم پهلوی انگیزه چندانی برای سرمایه گذاری روی صنعت و کشاورزی نداشتند و بیشتر به دنبال واردات کالاهای خارجی بودند. در بخش هایی هم که سرمایه گذاری محدودی بر روی صنایع صورت می پذیرفت عمدتا صنایع مونتاژ بود که تمام قطعات ساخته شده وارد کشور می شد. تنها به عنوان یک شاهد مثال می توان به خبری که یک سال قبل از پیروزی انقلاب در رسانه ها منتشر شد اشاره کرد که آمده بود: ” کارخانه ارج با 8000 کارگر در سال 1356 به علت نداشتن ” پیچ” متوقف می‌شود.”
در این مورد هم‌چنین می‌توان به خبر یکی از روزنامه‌های آن زمان (رستاخیز) در تاریخ تیرماه 1357 اشاره کرد. در این خبر آمده است که «متأسفانه در وضع کنونی باید مرغ را با قیمت گزاف برای تولید تخم‌مرغ جوجه‌کشی از خارج وارد کنیم. مرغ مادر گوشتی را در شرایط کنونی نمی‌توانیم در ایران تولید کنیم. برای تغذیه این مرغ‌ها هفتاد درصد غذای طیور را باید از خارج از کشور وارد کنیم. البته، با این همه، وارد کردن‌ها برای اداره این صنعت تکنولوژی لازم و نیروی انسانی نداریم. یعنی، طبق استاندارد معمولاً، برای هر 2000 واحد دامی به یک دامپزشک نیازمندیم، ولی، در ایران متأسفانه برای هر 43٬196 واحد دامی یک دامپزشک وجود دارد». این خبر یک نمونه بارز از وابستگی تکنولوژیکی به تولید خارجی است.
همچنین در سال 1354 مبلغ زیادی جریمه به کشتی‌هایی پرداخت شد که در خلیج فارس به علت عدم وجود امکانات و تجهیزات تخلیه بار در انتظار باراندازی مانده بودند.
ج-فساد شدید و گسترده در دربار و دولتمردان و میدان ندادن به بخش خصوصی: خانواده سلطنتی که جمعا از 63 شاهپور و شاهدوخت تشکیل شده بود بخش عظیمی از ثروت را به خود اختصاص می داد، جمع ثروت این خانواده به بیش از بیست میلیارد دلار می رسید.(3).
همچنین عمده مقاطعه کاری های پر سود و طرح های پرمنفعت دولتی توسط مقامات حکومتی منعقد می شد. بر اساس یک برآورد تنها در فاصله 1352-1355 حق کمیسیون مقام های دولتی از یک میلیارد دلار فراتر رفت.این نوع توزیع ثروت بخشی از جامعه ایرانی که شالوده حکومت شاه را تشکیل می دادند (اعضای دربار، ارتش، ساواک، و بلندپایگان دیوان سالاری) و مورد اعتماد شخص شاه بودند تعلق می گرفت.
از سوی دیگرشرکت ملی نفت به صورت محرمانه ولی دائمی مبلغ کلانی به حساب شخصی شاه واریز می نمود. به گونه ای که سرمایه شخصی شاه به یک میلیارد رسیده بود.(4).
برادران و خواهران شاه و وابستگان آنها، از سهامداران عمده بسیارى از شرکتهاى داخلى، یا واسطه معاملات بین دولت و شرکتهاى خارجى بودند و از این رهگذر، صدها میلیون دلار به جیب زدند.روزنامه نیویورک تایمز در شماره 10 ژانویه 1979 به استناد گفته یکى از منابع بانکى در آمریکا نوشت « .فقط اوراق بهادار متعلق به شخص شاه بیش از یک میلیارد دلار است و تنها طى دو سال آخر، مبلغى بین 2 تا 4 میلیارد دلار از سوى خانواده سلطنتى ایران به آمریکا منتقل شده است.»
با سرمایه های هنگفت ملی، نهادهایی اداره می شد که آنها نیز هدفی جز سلطه بیشتر حکومت بر تمامی ابعاد زندگی مردم نداشتند مثل “نهاد پهلوی” که کنترل و نفوذ در مراکز مهم اقتصادی یکی از وظایف این نهاد بود به گونه ای که در بیش از 207 شرکت سهام داشت و بخش مهمی چون مسکن، مصالح ساختمانی، بیمه، هتل ها، اتومبیل و را کنترل می کرد. کنترل شدید دولت بر تمامی ارکان اقتصاد خود به خود باعث می شد که مردم از مزایای اقتصادی محروم شود.
دامنه‌ سوءاستفاده‌های‌ مالی‌ درباره‌ اطرافیان‌ شاه‌، وصاحبان‌ قدرت‌ و نفوذ در دستگاه‌ پهلوی‌ از کل‌ پروژه‌های‌ صنعتی‌،کشاورزی‌، ساختمانی‌، راهسازی‌ و نظامی‌ زمان‌ رژیم‌ گذشته‌ تا آن‌ حدگسترده‌ و وسیع‌ بوده‌ است‌ که‌ نه‌ تنها از دید هیچ‌ یک‌ از پژوهشگران‌‌ که‌ علل‌ و عوامل‌ انقلاب‌ اسلامی‌ ایران‌ را بررسی‌ کرده‌اند پنهان‌نمانده‌ است‌، بلکه‌ حتی‌ خواص‌ اطرافیان‌ و نزدیکان‌ شاه‌ سابق‌ نیز اجباراًبه‌ آن‌ اعتراف‌ کرده‌اند.
چنانچه‌ اشرف‌ پهلوی‌ درکتاب‌ “چهره‌ها درآیینه‌” و پرویز راجی‌ در کتاب‌ “خاطرات‌ آخرین‌ سفیرشاه‌ در لندن‌” بدان‌ اشاره‌ کرده‌اند.علاوه‌ بر این‌، خود شاه‌ نیز در کتاب‌ “پاسخ‌ به‌ تاریخ‌”چنین‌ مطلبی‌ رااذعان‌ می‌کند. آنتونی‌ پارسونز سفیر کبیر انگلیس‌ نیز در خاطرات‌ دوران‌سفارت‌ خود در ایران‌ که‌ مصادف‌ با سالهای‌ انقلاب‌ بوده‌ است‌ در ذکرعوامل‌ سقوط‌ رژیم‌ پهلوی‌ از استبداد، فساد مالی‌، سرکوب‌، و خشونت‌رژیم‌ نام‌ می‌برد و در جای‌ دیگری‌ در کتاب‌ فوق‌الذکرمی‌گوید که‌ بیشترین‌ موارد فساد مالی‌ مربوط‌ به‌ خانواده‌ پهلوی‌ ودربارشاه‌ بود. یکی‌ از دلایل‌ عمده‌ نارضایتی ‌مردم‌ در زمان‌ حکومت‌ پهلوی‌ شکاف‌ و اختلاف‌ عظیم‌ طبقاتی‌ بین‌ معدودی‌ اقشار بسیار غنی‌ و مرفّه‌ جامعه‌ و اکثریت‌ عظیم‌ توده‌ مردم‌ ذکرمی‌شود.
د-عدم اهتمام رژیم پهلوی به طبقه محروم و فقر ستیزی: رویکرد اقتصادی رژیم پهلوی مبتنی بر میدان دادن به شاهزاده ها، شاهپورها، شاهدخت ها، عناصر دربار، سران ارتش وعناصر رده بالای ساواک بود. عدم توزیع منصفانه ثروت عمومی باعث رشد اقتصادی یک طبقه خاص وابسته به حکومت می شد.
هویدا، نخست‌وزیر وقت در حالی از کسب جایگاه پنجم ایران در صنعت جهان طی پانزده سال آینده خبر می‌داد که عمدتاً صنایع مونتاژ و وارداتی به خانواده‌های وابسته به دربار واگذار شده بود و آنها طبقه بورژوای وابسته به پهلوی را شکل می‌دادند.
این بورژوازی مرکب از حدود 150 خانواده (به روایت شورای انقلاب 51 خانواده) بود که 67 درصد صنایع و مؤسسات مالی را مالک بودند. از میان 473 صنعت بزرگ خصوصی، 370 مورد از آنها در مالکیت ده خانواده بود که خانواده‌های فرمانفرمایان، رضایی، خیامی، ثابت، لاجوردی شناخته‌شده‌ترین آنها بودند.
با توجه به آنچه آورده شد می توان نتیجه گرفت که با وجود درآمدهای سرشار نفتی، تغییرات موازی اقتصادی در سطح کشور رخ نداد؛ زیرا در عمل زمینه رشد موازی اقتصادی از ناحیه خود دولت با مشکل مواجه می شد. سلطه کامل محمد رضا پهلوی بر تمامی ارکان جامعه ایرانی، اقتصاد، سیاست و فرهنگ آن در عمل با توزیع موازی ثروت منافات داشت. به همین دلیل با وجود اجرای برنامه های پر سر و صدا (انقلاب سفید- اصلاحات ارضی ) در میدان عمل در زندگی قاطبه مردم تغییری رخ نمی داد. ثروتمندان که عمدتا مورد تأیید دستگاه حاکمه بودند ثروت مند تر می شدند و برای مردم هر روز مانع جدیدتری در راه بهره برداری مساوی از ثروت ایجاد می شد.
همین مسئله یکی از ریشه های اصلی دور شدن مردم از دولت بود، دولتی که نه ثروت آن نه فرهنگ آن و نه سیاست آن هیچ کدام برای مردم نبود. و هر روز که می گذشت از مردم دورتر می شد و در قدرت خیالی نفت، ارتش، ساواک و ژاندارمی منطقه فرو می رفت. چنین وضعیتی در کنار مبارزه روز افزون شاه برای تغییر هویت و فرهنگ اسلامی جامعه، سبب نارضایتی گسترده مردم در تمام نقاط کشور شد و با رهبری حضرت امام (ره) زمینه های ایجاد و پیروزی انقلاب اسلامی و سرنگونی رژیم ستم شاهی پهلوی را فراهم آورد.
به اعتراف خود ثریا ، «محلات جنوب شهر[ تهران] با جویهای سرباز که آب کثیف آن پس از عبور رختشوی خانه‌ها و آلوده شدن به کثافات ولگردان و سگها به مصرف خوراک مردم می‌رسد، بچه‌های مفلوج، زنان و پیرمردان گرسنه، گل ولای کوچه‌ها که خانه‌هایشان شباهتی به خانه ندارد، محلاتی که فقر کامل بر آنها حکمفرماست و توان شکایت نیز ندارند.»
ه-اولویت نظامی گری بر آبادانی کشور: حدود چهل درصد از بودجه کشور به ارتش اختصاص داده می شد که تعداد نیروها و پرسنل آن هر روز بیشتر و بیشتر می شد و در سال های آخر به 413 هزار نفر رسیده بود. حدود 40 هزار مستشار نظامی آمریکا (به ازاء هر صد سرباز یک مستشار نظامی) فعالیت می کرد. و تعداد اعضای ساواک غیر قابل شمارش بود، بر اساس برآورد یک دیپلمات غربی در تهران از هر هشت نفر افراد بالغ یک نفر جاسوس ساواک هستند. (5)
و-ریخت و پاش سرمایه ملی و عدم سرمایه گذاری در بخش های اساسی: جشن های 2500ساله شاهنشاهی که بیش از سیصد میلیون دلار هزینه دربر داشت‌ و با ولخرجی‌ها و اتلاف بی حد و حصر سرمایه‌های ملی کشورمان انجام شد ، درحالی بود که متجاوز از نیمی از جمعیت کشور در روستاها و حومه شهرهای بزرگ در فقر و فلاکت و تنگدستی به سر می‌بردند و در اکثر شهرها و روستاهای کشور، اثری ازوسایل اولیه و مقدماتی رفاه عمومی و حداقل امتیازات زندگی ساده برای عامه مردم وجود نداشت‌.
نداشتن برنامه مشخص اقتصادى، تک محصولی شدن اقتصاد و وابستگی به صادرات نفتی ، رشد سرمایه داری در دامان امپریالیسم ، نابودی کشاورزی ، افزایش وابستگی در بخش صنعت گسترش صنایع مصرفی ،سطح بالای بیکاری و کم کاری ،سطح نازل درآمد سرانه ، سطح پایین بهره وری ، وضع بد بهداشت همگانی ، بی اعتنایی به علم ، مراکز علمی و تحقیقاتی ، بی توجهی به بازسازی زیرساخت‌های اقتصادی و رشد و توسعه کشور ، ایجاد تأسیسات نظامی وابسته ، اجراى سیاست ریخت و پاش و ولخرجى هاى سرسام آور شاهانه در امور مبتذل، توزیع ناعادلانه درآمدهاى ملى ، و تشدید فاصله طبقاتى و در یک کلام، فساد، اسراف، ظلم اقتصادى و فقر اکثریت مردم ایران از ویژگی های برجسته مدیریت فاسد ، بی کفایت و ناکارآمد این دوران می باشد که در صورت تداوم، امروز یکی از وابسته ترین، فقیرترین و تحقیر شده ترین ملت ها بودیم.(6)
اگر انقلاب نمی شد، با توجه به حاکمیت فرهنگ سکولار غربی و دین ستیزی رژیم شاه، اسلام به چیزی مانند مسیحیت در غرب تبدیل شده و خبری از حاکمیت اسلام ناب و احیای تشیع که با شکل گیری انقلاب اسلامی به وجود آمد و گسترش گرایش به اسلام در کشورهای جهان نبود.اگر انقلاب نمی شد، با توجه به وابستگی کامل و سرپسردگی کشور به بیگانگان، خبری از استقلال و عزت و کرامت ایران و ایرانی نبود و ایران تنها به عنوان حافظ منافع قدرتهای بزرگ و آمریکا شناخته می شد.اگر انقلاب نمی شد، شاهد روحیه خود باوری و اعتماد به نفس در میان جوانان و نخبگان که پیشرفت های خیره کننده در عرصه های مختلف پزشکی، نانو، هوا و فضا، هسته ای، نظامی را رقم زدند، نبودیم.
اگر انقلاب نمی شد، چهره محرومیت و عقب ماندگی بر کشور ادامه می یافت.
اگر انقلاب نمی شد، مردم جایگاه و نقشی در تعیین سرنوشت خود نداشته و از حق مشارکت سیاسی محروم بودند.
2.مقایسه عملکرد انقلاب اسلامی در زمینه ایجاد و توسعه زیر ساخت های مختلف به هیچ وجه با رژیم گذشته قابل مقایسه نیست و رشد خیره کننده و بسیار چشمگیری داشته است . شاید برخی با توجه به تک نمونه هایی مانند ساخت چند کارخانه و جاده به دنبال ارایه تصویری مناسب در اذهان مردم به ویژه نسل جوانی باشند که آن دوران را به چشم ندیده است، اما پیشرفت و توسعه کشور مجموعه بزرگی است که با چند نمونه کوچک و محدود آن هم توسط بیگانگان نمی تواند نماینگر عملکرد رژیم در این زمینه و ملاک ارزیابی و قضاوت قرار بگیرد. از این رو به ارزیابی و مقایسه عملکرد انقلاب اسلامی در حوزه زیر ساخت ها با رژیم گذشته می پردازیم .
دستاوردهای انقلاب اسلامی در حوزه زیرساخت‌های حمل‌ونقل
پس از انقلاب اسلامی پروژه ساخت شبکه عظیم بزرگراهی در کشور به طول بیش از 16000 کیلومتر آغاز شد و تمام مناطق کشور بخصوص کلان‌شهرها را به هم متصل نموده است.
در سال‌های اخیر 280 هزار کیلومتر راه در کشور احداث شد که این آمار قبل از انقلاب و در سال 57 به میران 46 هزار کیلومتر راه بوده است و نشان از افزایش 6 برابری کل راه‌های کشور می‌دهد به‌نحوی‌که تمام 1245 شهر و 61 هزار روستا را به هم مرتبط شده است.
افزایش 500 برابری راه آسفالته روستایی با رسیدن از 200 کیلومتر در سال 57 به 107 هزار کیلومتر در سال 95 بیانگر سرعت بی‌وقفه جمهوری اسلامی ایران در تکمیل زیرساخت حمل‌ونقل کشور دارد.
پس از انقلاب طول تونل‌های جاده‌ای ساخته‌شده به 157 هزار متر افزایش یافت و بیش از 30 برابر شد. ساخت بیش از 355 هزار پل نیز از برکات جمهوری اسلامی ایران است.
کشور ایران از یک واردکننده محض واگن و لوکوموتیو در قبل از انقلاب به طراح و سازنده واگن و لوکوموتیو در سال‌های بعد از انقلاب تبدیل‌شده است.
طول خطوط ریلی کشور در بازه زمانی 37 ساله نسبت به میزان خطوط 62 ساله قبل انقلاب افزایش3 برابری داشته است و میزان آن از 4567 کیلومتر به 13437 کیلومتر رسیده است.
جمهوری اسلامی ایران افتخار دارد که رتبه 2 جهان ازنظر سرعت ساخت، رتبه 9 جهان ازنظر تعداد خطوط، رتبه 8 جهان ازنظر جابجایی مسافر در حوزه مترو برای ایران به ثبت رسیده است، درحالی‌که بسیاری از کشورها از بیش از 50 سال پیش اقدام به ساخت مترو کرده‌اند.
در حوزه حمل و نقل هوایی :
ایران از یک کشور 100 درصد واردکننده هواپیما، حتی هواپیماهای سم‌پاشی به سازنده انواع هواپیماهای کوچک و متوسط تبدیل‌شده است.
تعداد فرودگاه‌های کشور بادانش و توان مهندسی شرکت‌ها و مهندسین داخلی از 32 به 54 فرودگاه افزایش یافت به‌نحوی‌که به استاندارد شعاع 250 کیلومتری دسترسی به فرودگاه دست‌یافته‌ایم.
در بخش حمل‌ونقل دریایی:
ساخت کشتی، تولید انواع قایق و موتور دریایی برای اولین بار در تاریخ کشور در سال‌های بعد از انقلاب رخ‌داده است.
دستاوردهای انقلاب اسلامی در حوزه زیرساخت‌های انرژی و تولید
100 درصد جمعیت شهری و 73 درصد جمعیت روستایی تحت پوشش شبکه آب شرب سالم قرارگرفته است، این در حالی است که در سال 55 حدود 80 درصد روستاها فاقد تأسیسات لوله‌کشی بوده‌اند.
100 درصد روستاهای بالای 10 خانوار و 99.5 درصد روستاهای زیر 10 خانوار بعد از انقلاب برق‌دار شده است؛ درحالی‌که این میزان در سال‌های قبل از انقلاب صرفاً 7 درصد بود.
از ابتدای انقلاب تاکنون به‌طور متوسط هرروز برای 4 روستا برق‌رسانی شده است به‌طوری‌که امروزه تعداد روستاهای برق‌دار شده با 13 برابر افزایش از 4 هزار روستا به 57 هزار روستا رسیده است.
تعداد شهرهای گازرسانی شده از 9 شهر قبل از انقلاب به 1083 شهر در سال 95 نشان از رشد 120 برابری در این حوزه است. همچنین تعداد روستاهای گازرسانی شده از 1 روستا قبل انقلاب به 23 هزار روستا در سال 95 رسیده است.
ایران از یک واردکننده به تولیدکننده تمام‌عیار تجهیزات گازی و پالایشگاهی تبدیل‌شده است به‌گونه‌ای که هم‌اکنون 95 درصد تجهیزات موردنیاز گازرسانی و 80 درصد اقلام پالایشگاهی در داخل کشور تولید می‌شود.
دستاوردهای انقلاب اسلامی در حوزه سد و منابع آبی
با رشد 30 برابری سدهای مخزنی کشور بعد از انقلاب و رسیدن تعداد آن‌ها از 13 سد به حدود 400 سد بزرگ در سال1395، آب‌های هرز و بلااستفاده کشور در خدمت صنعت، کشاورزی و شرب مردم مدیریت‌شده است.
ایران از یک کشور نیازمند به ساخت پالایشگاه توسط بیگانگان به سازنده پالایشگاه‌های مدرنی همچون پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس تبدیل‌شده است، تا حدی که اقدام به ساخت پالایشگاه در کشورهای خارجی می‌نماید.
درحالی‌که متوسط مصرف روزانه بنزین 84 میلیون لیتر محاسبه‌شده، تولید بنزین در پالایشگاه‌های کشور 90 میلیون لیتر است که در حقیقت خودکفایی بی‌نظیری در تولید بنزین عملاً اتفاق افتاده است.
ایران با دستیابی به فن‌آوری و دانش کامل چرخه سوخت هسته‌ای در ردیف پنج کشور برتر جهان قرارگرفته است.
طی سال‌های بعد از انقلاب با ساخت و راه‌اندازی نزدیک به 1000 شهرک صنعتی در سراسر کشور زمینه توسعه صنایع کوچک و تولید انواع کالاهای ایرانی فراهم‌شده است.
دستاوردهای انقلاب در حوزه زیرساخت‌های ارتباطات
با ایجاد زیرساخت‌های تلفن ثابت در کشور، حدود 90 درصد روستاهای کشور از نعمت ارتباط تلفنی برخوردار شده‌اند. که از این میزان، 54 هزار و 286 روستا دارای ارتباط و 48 هزار و 33 روستا دارای تلفن خانگی شدند.
با افزایش 104 درصد ضریب نفوذ تلفن همراه و دایری این شبکه به 83 میلیون خط فعال در کشور رسید که کل پهنه سرزمین ایران تحت پوشش شبکه تلفن همراه قرارگرفته است.
تعداد شبکه‌های تلویزیونی کشور از 2 شبکه سیاه‌وسفید چندساعته در سال 1357 به 62 شبکه 24 ساعته در سال 1395 رسیده و با رشد بیش از 30 برابر، زمینه و بستر ارتقاء فرهنگ عمومی جامعه را فراهم نموده است.
با گسترش اینترنت رساندن آن تا سطح روستاها، بستری برای ارائه خدمات الکترونیک برای مردم فراهم شد.
دستاوردهای حوزه زیرساخت‌های بهداشت
با ساخت بیش از 18000 خانه بهداشت، 350 مرکز بهداشت شهرستان و تأسیس بیش از 50 دانشگاه علوم پزشکی و 170 دانشکده در رشته‌های مختلف علوم پزشکی؛ 100 درصد جمعیت شهری و روستایی کشور به مراقبت‌های بهداشتی و درمانی دست‌یافته‌اند که این امر موجب شده تا ایران رتبه اول در منطقه را کسب کند.
ساخت و توسعه زیرساخت‌های صنعت داروسازی و تولید بیش از 95 % داروی موردنیاز کشور در داخل کشور، ایران را به مرز خودکفایی در این زمینه رسانده است.
در حال حاضر بیش از 1000 شرکت تولیدکننده تجهیزات پزشکی در کشور وجود دارد و تولید بسیاری از ملزومات و تجهیزات پزشکی در داخل کشور انجام می‌گیرد. راه‌اندازی مراکز پزشکی هسته‌ای و برنامه‌ریزی برای توسعه بیمارستان‌های هسته‌ای برای اولین بار بعد از انقلاب اسلامی اتفاق افتاده است.
دستاوردهای انقلاب اسلامی در حوزه زیرساخت‌های فرهنگ
با افزایش تعداد مساجد کشور از 25 هزار در قبل از انقلاب به 72 هزار در سال 1393، دسترسی مردم به مساجد افزایش قابل‌توجهی پیداکرده است.
تعداد کتابخانه‌های عمومی کشور، بدون در نظر گرفتن تعداد بی‌شمار کتابخانه‌های غیررسمی موجود در مساجد و مدارس کشور، نسبت به قبل از انقلاب افزایش 8 برابری داشته است که تعداد آن از 400 کتابخانه به 3278 کتابخانه افزایش‌یافته است.
دانشگاه‌ها از 223 دانشگاه در سال 55 به 2640 دانشگاه در سال 1395 رسیده است که رشد بیش از یازده برابر داشته به‌طوری‌که هرکسی که در ایران تمایل داشته باشد می‌تواند به مدارج آموزش عالی دست پیدا کند.
طی سال‌های بعد از انقلاب تعداد مدارس کشور از 48 هزار مدرسه به 108 هزار مدرسه (به‌طور میانگین 4 مدرسه در روز) و تعداد کلاس‌های درس از 185 هزار کلاس در سال 1357 به 587 هزار در سال 1396 (به‌طور میانگین 28 کلاس در روز) افزایش پیداکرده است و در سایه آن درصد باسوادی در کشور نزدیک به 100 درصد شده است.
با ساخت و توسعه اماکن ورزشی در سراسر کشور اعم از شهرها و روستاها، سرانه اماکن ورزشی در کشور باوجود دو برابر شدن جمعیت از 2 صدم مترمربع در قبل از انقلاب به حدود یک مترمربع طی سال‌های اخیر رسیده است. (افزایش 100 برابری)
دستاوردهای زیرساخت‌های شهری
تهیه طرح‌های توسعه شهری (طرح جامع، تفصیلی و هادی) برای تمامی 1148 شهر کشور توسط مهندسین و متخصصین معماری و شهرسازی داخلی؛ این در حالی انجام شد که معدود طرح‌های جامع شهری قبل از انقلاب توسط مهندسین مشاور فرانسوی، آلمانی و آمریکایی تهیه گردیده است.
طی سال‌های بعد از انقلاب تعداد واحدهای مسکونی شهری با مصالح بادوام و مقاوم به 88 درصد کل واحدها رسیده است.
طی سال‌های بعد از انقلاب تعداد پارک‌ها و بوستان‌های شهری از 75 پارک به 2135 پارک رسیده است.
دستاوردهای انقلاب اسلامی در حوزه زیرساخت‌های انسانی و نهادی
طی سال‌های بعد از انقلاب تا به امروز بیش از 400 هزار نفر مهندس ساختمان و ده‌ها هزار مهندس در سایر رشته‌ها تربیت‌شده است و کشور را از خدمات مهندسان خارجی بی‌نیاز نموده است به‌نحوی‌که ایران به بزرگ‌ترین صادرکننده خدمات مهندسی در دنیا تبدیل‌شده است.
دستاوردهای زیرساخت‌های دفاعی
با دستیابی به دانش و فن ساخت هواپیماهای نظامی باسرنشین و بدون سرنشین و ساخت انواع هواپیماهای جنگی همچون آذرخش، صاعقه و قاهر 313 ایران در بین معدود کشورهای سازنده این هواپیماها قرارگرفته است.
طی سال‌های بعد از انقلاب با دستیابی ایران به چرخه کامل فناوری ماهواره‌ای و قرارگیری در بین 9 کشور صاحب این فناوری موفق به پرتاب انواع ماهواره به فضا شده است.
زیرساخت‌های امنیتی
با ایجاد 3000 پاسگاه و کلانتری در کشور در کنار پایگاه‌های بسیج مردمی، تأمین امنیت پایدار در کشور اتفاق افتاده است.(7)
برای آشنایی بیشتر به کتاب زیرساخت‌های اقتصادی در ایران قبل و بعد از انقلاب اسلامی، نوشته حمید رفیعی‌مجومرد، مرکز اسناد انقلاب اسلامی مراجعه نمایید.
3.شمایی از ایران دوره شاه:
فرانس فیتزجرالد، نویسنده سرشناس امریکایی، مشاهداتش در ایران را در سال 1353 در مقاله ای به نام «به شاه هرچه می خواهد بدهید»؛ giving the shah everything he wants»، که در یکی از مجلات امریکا چاپ شد، آورده است:
«وضعیت ایران به طور کلی به مراتب بدتر از کشوری مانند سوریه است که نه نفت و نه ثبات سیاسی دارد. به این دلیل که شاه برای توسعه کشور هرگز تلاش جدی نکرده است… ثروت کشور بیشتر به سوی خودرو های شخصی و نه اتوبوس، کالاهای مصرفی و نه بهداشت عمومی، و به سوی حقوق سربازان و پلیس کشور و نه آمورگاران، سرازیر شده است» (8)
وضعیت تغذیه و بهداشت در جامعه ایران در زمان پهلوی
جان فوران استاد دانشگاه کالیفرنیای آمریکا از وضعیت تغذیه و بهداشت در جامعه ایران در زمان پهلوی دوم اینگونه می نویسد:«65 درصد شهرنشینان در سال 1351-1352ش دچار سوء تغذیه بودند (که 25 درصد اینها وضع تغذیه شان بسیار بد بود) و این در مقایسه با 42 درصد در روستاها، رقم بسیار بالایی است. آمار و ارقام بهداشتی نشان می دهد که بر تعداد تختهای بیمارستان ، کلینیکها، پزشک و پرستار افزوده شده اما در سال 1356 ایران هنوز در خاورمیانه بدترین نسبت پزشک- بیمار، بالاترین نرخ مرگ و میر نوزادان و اطفال و پایینترین نسبت تخت بیمارستان به جمعیت را دارا بوده است»(9)
چند درصد از روستاهای ایران در دوره پهلوی برق داشتند؟!
جان فوران در کتاب خود به وضعیت توسعه در روستاها پرداخته، در این خصوص می نویسد:
«به رغم ایجاد مدرسه های روستایی توسط سپاه دانش، تنها 15 درصد روستاییان در سال 1350 ش از تحصیلات ابتدایی برخوردار می شدند و در سال 1354ش، 60 درصد مردان و 90 درصد زنان روستایی بی سواد بودند. در سالهای دهه 1350ش، 96 درصد روستاها برق نداشتند.»(10)
دکتر یرواند آبراهامیان استاد دانشگاه شهر نیویورک ،آمار وحشتناکی را در خصوص وضعیت پزشکان و تحصیل در زمان پهلوی دوم بیان می کند که نشان از اوضاع بسیار بد کشور داشته است:
«انقلاب سفید محمدرضاشاه پهلوی و در پی آن رونق درآمد نفت به جای پاسخگویی به انتظارات عمومی، موجب افزایش نارضایتی های گسترده شد. درست است که اجرای برنامه های اجتماعی در بهبود وضعیت آموزشی و امکانات بهداشتی بسیار موثر بود، اما این نکته نیز صحت دارد که ایران پس از دو دهه یکی از بدترین کشورها در بخش مرگ و میر کودکان و نسبت پزشک به بیمار در خاورمیانه بود. یکی از پایین ترین نرخ های آموزش عالی مربوط به این کشور بود. افزون بر این، 68 درصد از جمعیت بزرگسال بی سواد بودند، 60 درصد از کودکان نمی توانستند دوره دبستان را به صورت کامل طی کنند و تنها 30 درصد از داوطلبان کنکور می توانستند وارد دانشگاهها شوند. در این میان شمار افراد متقاضی تحصیل در خارج از کشور رو به رشد بود. در دهه 1970/1350 شمار پزشکان ایرانی مستقر در نیویورک بیشتر از شهرهای غیر از تهران بود.»(11)
نظر موسسه امریکایی هادسن در مورد وضعیت کلان اقتصادی ایران در دوره پهلوی
بنا به گزارش موسسه هادسُن « Hudson Institute» یکی از مهم ترین اتاق های فکر که در تدوین و طراحی سیاست های کلان ایالات متحده که امروزه نیز همچنان نقش جدی و تأثیرگذار دارد در 1975م/1354 ش، حتی اگر ایران به نرخ رشد پیش بینی شده حاصل از سیاستهای اقتصادی حکومت پهلوی دست یابد، در سال 1985م/1364ش «اقتصادش از اقتصاد هندوستان بهتر نخواهد بود و اگر از مکزیک عقب نباشد حداکثر به سطح آن کشور خواهد رسید.»(12)
وضعیت صنعت ایران در دوره پهلوی در مقایسه با دیگر کشورهای جهان
جان فوران استاد دانشگاه کالیفرنیا در مورد وضعیت صنعت کشور در زمان پهلوی دوم در مقایسه صنعتی ایران با سه کشور هندوستان، سنگاپور و مکزیک ، می نویسد:
«سهم صنعت در تولید ناخالص ملی 18 درصد بود و به مراتب از سهم خدمات (35درصد) و نفت (35 درصد) در 1356-1357ش کمتر می شد و دیگر اینکه صادرات صنعتی غیرنفتی تنها 2 تا 3 درصد همه صادرات ایران در سال 1354 ش تشکیل می داد که در مقایسه با کشورهایی مثل هندوستان (بیش از 50 درصد)، سنگاپور (60 درصد) و مکزیک (33درصد) بسیار ناچیز می نمود. »(13)
افزایش بی‌سابقه قیمت‌ها در روزنامه‌ها و مطبوعات چاپ شده در حکومت پهلوی واقعیتی بسیار متفاوت را نشان می‌دهد. در شرایطی که نه کشور تحت تحریم‌های سنگین بود و نه مشکلی فروش نفت وجود داشت، کمبود و گرانی کالا‌های اساسی در این زمان، یکی از مشکلات جدی کشور بود که با وجود درآمد‌های هنگفت نفتی، اقدامی برای حل آن انجام نمی‌شد. این در حالی بود که به‌خاطر تبعیت کامل ایران از آمریکا و متحدینش، رابطه اقتصادی خوبی نیز با آن‌ها برقرار بود.
به‌عنوان نمونه روزنامه اطلاعات در 14 فروردین ماه سال 1348 به کمبود گوشت گوسفند و گرانی بی سابقه گوشت مرغ اشاره می‌کند. این در شرایطی است که مذاکره شاه ایران با نیکسون، وزیر امورخارجه آمریکا تصویر اصلی این روزنامه است. این وضعیت در ایام عید اتفاق افتاده است.
روزنامه دیگری با انتشار مطلبی ازافزایش 700 درصدی قیمت اجناس در عرض یکسال پرده بر می‌دارد و به اقدامات اقتصادی اشاره می‌کند که باعث شده است در عرض بیست روز، همه‌چیز 85 درصد گرانتر شود.
در نمونه‌ای دیگر روزنامه اطلاعات در 28 آذرماه 1351 درباره افزایش قیمت مرغ در آن زمان مطلبی را به چاپ می‌رساند.
همچنین اسدالله علم درباره گرانی و کمبود موادغذایی در آن زمان می‌گوید: «در تابستان 1352، بسیاری از انواع مواد غذایی کم‌یاب شده و اگر هم یافت می‌شد با قیمتی چند ده برابری به فروش می‌رسید. در ماه‌های نخست سال 53 نان هم پیدا نمی‌شد و هویدا همواره اعلام می‌کرد که ما در «عصر طلایی» به‌سر می‌بریم!»
گرانی ناگهانی قیمت مصالح ساختمانی در سال 1352 نیز مطلبی است که در 16 فروردین روزنامه اطلاعات به آن اشاره کرده است.
همچنین روزنامه اطلاعات در دوم مرداد ماه 1348 به گرانی میوه و گوشت در مشهد اشاره می‌کند و می‌نویسد: «گرانی میوه و گوشت، گریبانگیر مشهدی‌ها هم شد!»
روزنامه اطلاعات نیز با انتشار مطلبی به گران میوه و ناتوانی مردم در خرید آن اشاره می‌کند.
آش به قدری شور می‌شود که محمدرضا پهلوی در سخنرانی خود در اجلاس مجلسین سال 1352، به تورم 200 تا 400 درصدی در کشور اعتراف می‌کند و درباره افزایش قیمت کالا‌های اساسی نسبت به دو سال قبل‌ می‌گوید: «در حال حاضر تورم فوق‌العاده‌ای از خارج به کشور ما تحمیل می‌شود. به طوری که از دو سال پیش که قیمت‌های صادراتی نفت در کنفرانس تهران تعیین شد، ما به طور مداوم شاهد افزایش قیمت کالا‌های وارداتی بوده‌ایم. برای مثال کافی است تذکر دهیم که در حال حاضر بهای کالا‌های اساسی نسبت به دو سال قبل بدین قرار است: گندم 320 درصد، شکر 308 درصد، سیمان 300 درصد، پشم 220 درصد، آهن آلات 200 درصد، پوست و چرم 200 درصد و مواد پلاستیکی تا 400 درصد.»
شاه مدعی بود کشور را در آستانه رسیدن به تمدن‌های بزرگ قرار داده است درحالی که از ارائه ابتدایی‌ترین خدمات مانند آب، برق، آموزش و بهداشت به مردم ایران هم عاجز بود. در آن زمان براساس اظهارات اسد الله علم، تنها یک درصد از بافت روستایی ایران که بخش اعظمی ازجمعیت کشور را در خود جای می‌دادند به آب سالم و تمیز دسترسی داشتند و فقط به 4 درصد از این روستا‌ها برق می‌رسید.
بحران قطع برق به صورت روزانه هشت ساعت هم یکی از معضلات پایتختنشینان در دوران پهلوی بود که به مرور شهرستان‌ها هم با خاموشی‌های مکرر برق مواجهه شدند. مرور روزنامه‌های منتشر شده در آن سال‌ها نیز این موضوع را تایید می‌کند. در این خصوص اسدالله علم در کتاب یادداشت‌های علم می‌نویسد: «آیت‌الله [احمد]خوانساری تلفن کرد که در قم برق نیست و مردم بی‌آب مانده‌اند، تلفنی (به شاه) عرض کردم. فرمودند فوری به دولت بگو…، ولی این حرف‌ها نیست. کار از پایه خراب است اکنون باز در تهران بی‌برقی است، من‌جمله منزل خودم هر شب برق قطع می‌شود و ناچار یک موتور برق کوچک خریده‌ام که این دو سه روزه به کار بیافتد… کار به حدی مسخره شده که از تصور خارج است.»
به عنوان نمونه روزنامه اطلاعات با انتشار مطلبی به موضوع خاموشی‌های مکرر برق در شهر‌های بزرگ اشاره می‌کند.
این روزنامه‌ها تنها بخش کوچکی از واقعیت‌های دوره پهلوی را روایت کردند؛ آن هم در شرایطی که کشور به‌خاطر نداشتن استقلال، تحت تحریم‌های شدید اقتصادی نبود، رابطه خوبی با آمریکا و انگلیس داشت و فروش نفت در بالاترین میزان ممکن بود. هیچ مشکلی برای صادرات و واردات وجود نداشت و ایرانِ وابسته، در هماهنگی کامل با سیاست‌های ابرقدرت‌ها بود.(14)

پی نوشت ها:
1. ر.ک: tabnakjavan.com/fa/news/33958 .
2. www.tasnimnews.com/fa/news/1393/11/13/641881 .
3. انقلاب اسلامی، زمینه ها و پیامدها ص 331-332.
4. تاریخ تحولات اجتماعی ایران، جان فوران، ترجمه احمد تدین، ص 464 و کتاب ایران بین دو انقلاب، پیشین، ص 538.
5. انقلاب اسلامی، زمینه ها و پیامدها، پیشین، ص 79-83.
6. www.tasnimnews.com/fa/news/1393/11/13/641881 .
7. farhangesadid.ir/fa/news/500 .
8. www.rajanews.com/news/233585 .
9. جان فوران،مقاومت شکننده، ترجمه احمد تدین، تهران: رسا، ص 492.
10. همان، ص 477.
11. یرواند آبراهامیان، تاریخ ایران مدرن، ترجمه محمد ابراهیم فتاحی، ص 255-253.
12. www.rajanews.com/news/233585 .
13. مقاومت شکننده، ص 484 – www.rajanews.com/news/233585 .
14. www.mizan.news/fa/news/698414 .