غیرت زن کفر است و غیرت مرد ایمان

پاسخ کوتاه:
پرسشگر عزیز!
در ابتدا گفتنی است که روایتی که شما بیان کردید به این شکل وارد نشده است؛ امام علی(علیه السلام) در حکمت ۱۲۴ نهج البلاغه تفاوت میان غیرت مرد و زن را بیان مى کند و مى فرماید: (غیرت زن کفر است و غیرت مرد ایمان)؛ «غَیْرَةُ الْمَرْأَةِ کُفْرٌ، وَ غَیْرَةُ الرَّجُلِ إِیمَانٌ».
حدیث اشاره به این مطلب دارد که زن اگر نسبت به همسر دیگرى براى شوهرش حسادت بورزد و عکس العمل تندى نشان دهد در واقع مخالفت با فرمان خدا کرده؛ زیرا خداوند روى مصالح متعددى تعدد زوجات را با شرایطى مجاز شمرده؛ ولى اگر مرد نسبت به ارتباط همسرش با مرد بیگانه اى حسادت بورزد و از گام نهادن او در زندگى خانواده اش ناراحت گردد و عکس العمل نشان دهد در واقع اطاعت فرمان خدا کرده و در مسیر نهى از منکر گام برداشته است. در حالى که زن اگر چنین کند در مسیر نهى از معروف قرار گرفته است.
البته انکار نمى کنیم که تعدد زوجات نیز شرایطى دارد و نباید وسیله اى براى هوسرانى مردان گردد؛ ولى در صورتى که آن شرایط جمع گردد زن باید آن را تحمل کند و به فرمان خدا تن در دهد در حالى که اگر زن شوهردار، با مرد دیگرى رابطه برقرار سازد، خواه به صورت فجور باشد یا ظاهراً صیغه عقد دائم یا موقتى با او جارى کند به یقین راه خلاف را پیموده است.
«غیرت» حالتى است که انسان را وادار مى کند از ورود دیگران به حریم زندگى شخصى او جلوگیرى کند، افتخارات او را سلب ننماید، مواهبش را از دستش نگیرد و متعرض نوامیس او نشود و منظور از «غیرت زن» در کلام حکیمانه بالا همان حسادتى است که نسبت به زوجه دیگر همسرش پیدا مى کند و منظور از «غیرت مرد» در کلام بالا ممانعتى است که مرد از ورود دیگرى به حریم خانواده و ناموس خود به عمل مى آورد.
تعبیر به «کفر» در این کلامِ حکمت آمیز اشاره به کفر عملى است، زیرا کفر و ایمان معانى متعددى دارد که در آیات قرآن نیز منعکس است. این واژه کراراً در قرآن مجید به بت پرستان اطلاق شده که کفرشان، کفر اعتقادى است؛ ولى در آیه ۹۷ سوره آل عمران به کسانى که حج را ترک کنند و نسبت به آن بى اعتنا باشند واژه «کفر» به کار رفته، مى فرماید: «وَ للهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلاً وَ مَنْ کَفَرَ فَإِنَّ اللهَ غَنِىٌّ عَنِ الْعَالَمِینَ»؛ (و براى خدا بر مردم [واجب] است که آهنگ خانه [او] کنند، آنها که توانایى رفتن به سوى آن دارند. و هر کس کفر ورزد [و حجّ را ترک کند، به خود زیان رسانده]، و خداوند از همه جهانیان، بى نیاز است). و این کفر عملى است نه اعتقادى که آثار خاص خود را داشته باشد. کفرِ زن در اینجا همان بى اعتنایى به دستور خدا یعنى جواز تعدد زوجات در موارد لازم است.
روایات متعددى از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) و سایر معصومان(علیهم السلام) در اهمیت «غیرت» وارد شده؛ پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) در حدیثى مى فرمایند: «کانَ إبْراهیمُ أبی غَیُوراً وَ أَنَا اَغْیَرُ مِنْهُ وَ أرْغَمَ اللهُ أنْفَ مَنْ لا یُغارُ مِنَ الْمُؤْمِنینَ»(۱)؛ (پدر من ابراهیم غیرتمند بود و من از او غیرتمندترم. خداوند بینى کسانى از مؤمنین را که غیرت ندارند بر خاک بمالد).
البته در عرف ما گرچه واژه «غیرت» معمولاً در غیرت ناموسى به کار مى رود ولى مفهوم آن گسترده است و تمام مواهب و ارزش هاى الهى را که باید از آن دفاع کرد شامل مى شود، بنابراین دفاع از وطن و آبرو و حیثیت و از آن مهم تر دفاع از دین و آیین نیز از مصادیق غیرت است.
این نکته نیز شایان دقت است که گاهى افراد در مسائل ناموسى و غیر آن گرفتار وسواس مى شوند و به نام «غیرت» به هر کسى بدبین شده و عکس العمل نشان مى دهند، در روایات اسلام از این حالت نهى شده است. رسول خدا(صلى الله علیه وآله) مى فرماید: «مِنَ الغَیرَةِ ما یُحِبُّ اللهُ وَ مِنْها ما یُبْغِضُ اللهُ؛ فَالْغَیرَةُ الَّتِی یُحِبُّ اللهُ الْغَیرَةُ فِی الرَّیْبَةِ وَ الْغَیرَةُ الّتی یُبْغِضُ اللهُ الْغَیرَةُ فی غَیْرَ رَیْبَةٍ»(۲)؛ (نوعى از غیرت را خدا دوست دارد و نوعى را دشمن مى دارد؛ اما آنچه را دوست دارد اِعمال غیرت در مواردى است که آثار شک و تردید و انحراف نمایان مى شود و اما غیرتى را که خدا دشمن مى دارد آن است که در غیر این موارد [فقط با سوء ظن آمیخته به وسواس] انجام مى شود).
مولی امیر مؤمنان علی(علیه السلام) در نامه ۳۱ «نهج البلاغه» در وصیت به فرزندش امام حسن(علیهما السلام) با اشاره به این موضوع که غیرت بیجا گاه سبب مى شود انسان هاى درست کار به نادرستى کشیده شوند، مى فرماید: «وَ إِیَّاکَ وَ التَّغَایُرَ فِی غَیْرِ مَوْضِعِ غَیْرَةٍ، فَإِنَّ ذَلِکَ یَدْعُو الصَّحِیحَةَ إِلَى السَّقَمِ، وَ الْبَرِیئَةَ إِلَى الرِّیَبِ»؛ (برحذر باش از این که در جایى که نباید غیرت به خرج دهى اظهار غیرت کنى [و کار به سوء ظن ناروا بینجامد]؛ زیرا این غیرت بى جا و سوء ظن نادرست، زن پاکدامن را به ناپاکى و بى گناه را به آلودگى ها سوق مى دهد).(۳)
باتوجه به مطالب که بیان شد، اگر از غیرت زن نکوهش شده است، مربوط به ازدوج مجدد مردان است و آن هم شرایط خودش را دارد، این گونه روایات هرگز رابط نامشروع مردان را تأیید نمی کند و زنان نسبت به این مسئله حق اعتراض دارند و نیز وظیفه شرعی و اخلاقی خودشان امر به معروف و نهی از منکر است.
پی نوشت:
۱. ابن بابویه، محمد بن على ، من لا یحضره الفقیه ، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ، ۱۴۱۳ ق ، ج ۳، ص ۴۴۴.
۲. تمیمی سمرقندی، حسین سلیم أسد الدارانی، مسند الدارمی المعروف به (سنن الدارمی)، عربستان: دار المغنی للنشر والتوزیع، ۱۴۱۲ق، ج ۳، ص ۱۴۲۸.
۳. مکارم شیرازى، ناصر، پیام امام امیر المومنین(علیه السلام) ، تهران: دار الکتب الاسلامیه ، ۱۳۸۶ ، ج ۱۳، ص۳۷.

منظور از غیرت زن، حسادتى است که نسبت به همسر دیگر شوهرش دارد و مقصود از غیرت مرد ممانعت مرد از ورود شخص دیگرى به حریم ناموس خود می باشد. در واقع غیرت مرد در مسیر نهى از منکر و غیرت زن در مسیر نهى از معروف قرار دارد؛ البته تعدد زوجات شرایطى دارد و نباید وسیله اى براى هوسرانى مردان گردد؛ ولى در صورتى که آن شرایط جمع گردد زن باید آن را تحمل کرده و به فرمان خدا تن دهد.