مهارت درک صدای عقل و نفس

دوست گرامی. بله درست است انسان از درون خود با دو ندا و صدا و دعوت روبروست یکی صدای عقل است و دیگری صدای نفس و شیطان. مطالعه مطلب زیر توصیه می شود.
مهارت درک ندای نفس و عقل
راه عملی تزکیه، جهاد اکبر و مخالفت با نفس است؛ به منظور موفقیت در این امر مهم و سرنوشت‌ساز ابتدا باید مهارت گوش دادن به ندای نفس و عقل را آموخت.
هنگامی که انسان اراده می‌کند کار خیر یا شری انجام دهد، نفس و عقل درگیر می‌شوند و هر یک برای قلب صدا و ندایی دارد که با کمی دقت کاملاً شنیدنی است.
این درگیری و ندادهی، مصادیق فراوانی دارد و تقریباً در هر لحظه انسان با چنین نزاعی روبروست؛ مثلاً هنگامی که انسان در موقعیت لذت‌جویی حرام قرار می‌گیرد، به خوبی این ندادهی و درگیری را حس می‌کند.
در این موقعیت‌ها که بسیار فراوان‌اند، نفس مایل است لذت ببرد و حرام بودن آن عمل آن را از تمایل و گرایش باز نمی‌دارد و لذا آدمی را با اصرار فراوان نسبت به گناه و لذت‌جویی تحریک می‌نماید، اما در همین موقعیت ندای دیگری از درون انسان را می‌خواند و به او می‌گوید: این عمل گناه است و انسان را از خدا دور می‌کند و در آخرت عقاب الهی را در پی دارد و سعی می‌کند آدمی را از ارتکاب آن گناه باز دارد.
یا در موقعیتی که انسان باید به وظیفه واجب خود عمل کند نیز چنین درگیری و ندادهی رخ می‌دهد، نفس همواره سختی بار تکلیف را متذکر می‌شود و تمام تلاش خود را می‌کند تا اراده او را سست کند و آدمی را از انجام آن باز دارد، اما عقل عواقب ترک واجب را یادآوری کرده، آدمی را به یاد خدا و آخرت می‌اندازد و او را به وظیفه‌شناسی و تکلیف مداری توصیه می‌نماید.
اگر دقت شود معمولاً بعد از نماز جماعت، نفس احساس ناآرامی و بی‌قراری دارد و با اصرار و پافشاری از انسان می‌خواهد که هر چه زودتر مسجد را ترک نماید؛ گویی که تحمل فضای مسجد و انجام امور مستحبی مانند تلاوت قرآن و تعقیبات نماز و دعا برایش سخت و دشوار است؛ اما عقل بی‌توجهی به امور مستحبی و به خصوص ترک تلاوت قرآن را خطرناک می‌داند و به او روایتی را متذکر می‌شود که در آن پیامبر خدا (ص) نسبت به هجرت امت از قرآن شکایت نموده است و لذا به او توصیه می‌کند که بنشیند و قرآن تلاوت کند.
حال اگر نماز گذار به وسوسه نفس عمل کند و از مسجد بدون تلاوت قرآن خارج می‌شود، عقل دچار عذاب وجدان می‌گردد و انسان را ملامت می‌کند که چرا نماندی و قرآن تلاوت نکردی! اما در همان حال نفس احساس راحتی و رهایی دارد؛ لذا برخی که تحمل خواندن تعقیبات بعد از نماز را ندارند و بلافاصله مکان نماز را ترک می‌کنند، معمولاً زیر فشار نفس به چنین رفتاری می‌پردازند و توصیه عقل را در این زمینه که می‌گوید: تعقیبات بعد از نماز مستحب است و آثار معنوی و حتی مادی فراوانی دارد، نادیده می‌انگارند.
این درگیری و ندادهی و واکنش نفسانی یا عقلانی به اعمال خیر و شر، مصادیق بسیار گسترده‌ای دارد که سالک باید نسبت به آن حساسیت خاص داشته باشد و همواره بکوشد تا به ندای عقل گوش فرا دهد و از آن فرمان برد و نسبت به ندای نفس بی‌توجه باشد و بلکه مخالفت نماید.
مهارت شنیدن ندای نفس و عقل در هر موردی و مخالفت با خواسته ناروای نفس و پیروی از هدایت عقل و دین، روش کاملاً عملی مبارزه با نفس و جهاد اکبر است.