مشورت پیامبر

پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله غیر از جنگ خندق نیز با مسلمانان مشورت کرده است؛ چنان که در جنگ هاى احد[ ر.ک: تفسیر نمونه، ج 3، ص 70.] بدر[ همان، ص 142.] و تبوک[ همان، ج 8، ص 178.]، با سپاهیان مشورت کرد و نظر آنها را پذیرفت. قرآن کریم نیز با صراحت به حضرت مى فرماید: «وَ شاوِرْهُمْ فِی الْأَمْرِ»[ آل عمران 3، آیه 159.]. پیامبر صلى الله علیه و آله علاوه بر اینکه از وحى آسمانى برخوردار بود و فکر نیرومندى داشت؛ اما به دلایل مختلفى با مسلمانان، به مشورت مى پرداخت (و در صورتى که نظر آنان با رأى پیامبر صلى الله علیه و آله مخالف بود، حضرت نظر آنان را ترجیح مى داد). بعضى از این جهات عبارت است از:

1. مسلمانان به اهمیت مشورت پى ببرند و آن را جزو برنامه هاى اساسى زندگى خود قرار دهند.

2. نیروى فکر و اندیشه در افراد پرورش یابد.

3. براى دیدگاه و آراى افراد صاحب نظر، ارزش خاصى قائل شوند.

4. به شخصیت افراد، احترام و ارزش داده شود.

5. میزان دوستى افراد آزموده شود.

6. مشاوره به سپاهیان نوعى آماده سازى روحى و روانى و زمینه سازى حضور در جنگ بود و…[ ر.ک: تفسیر نمونه، ج 3، ص 145.].