پشیمانی خوارج

پاسخ کوتاه:
من می‌خواهم دردهایم را به وسیله شما مداوا کنم و حال آنکه شما خود دردمن هستید من مانند کسی هستم که می‌خواهد خار را با خاری از پا درآورد و حال آنکه می‌داند میل خار به خار است (سید رضی، نهج‌البلاغه، خطبه ۱۲۰ (سید رضی، نهج‌البلاغه، خطبه ۱۲۱ امام علی(علیه السلام) در پاسخ آنها فرمود: (طوفانى [از بلاها] بر شما مسلّط شود و همه شما نابود شوید در ادامه امام علی(علیه السلام) دو مطلب دیگر را بیان مى کند: نخست این که آن نابخردان منحرف و لجوج را با این دو جمله نفرین مى کند: ([امیدوارم] به بدترین جایگاه رهسپار شوید و به راه گذشتگان خود [مشرکان عصر جاهلیت و سرنوشت شومى که دامان آنها را گرفت] بازگردید)

در این زمینه چند نقل قول و گزارش وجود دارد که نقل می کنیم:حضرت در جواب مردی که در اعتراض به حضرت عرض کرد: دیروز ما را از حکمیت نهی می‌کردی و امروز ما را به آن امر می‌کنی، نفهمیدیم کدام یک از این دو به هدایت نزدیک‌تر است، فرمود: این جزای کسی است که حزم و احتیاط را از دست داده است!! آگاه باشید که به خدا قسم اگر آن زمان که به شما امر کردم که فریب نخورده و به حکمیت تن در ندهید، وادارتان کرده بودم به کاری که میل به آن نداشتید [جنگ با شامیان] خداوند در آن خیر و نیکی قرار می‌داد [پیروزی بر شامیان] پس اگر استقامت می‌کردید شما را رهبری می‌کردم و اگر کج می‌شدید شما را راست می‌کردم و اگر امتناع می‌ورزیدید مجبورتان می‌ساختم و هر آینه آن رویه [وادار کردنتان بر استقامت] استوارتر بود و لیکن به کمک که؟ و با یاری خواستن از که؟من می‌خواهم دردهایم را به وسیله شما مداوا کنم و حال آنکه شما خود دردمن هستید. من مانند کسی هستم که می‌خواهد خار را با خاری از پا درآورد و حال آنکه می‌داند میل خار به خار است. (سید رضی، نهج‌البلاغه، خطبه 120.)
آن حضرت در جایی دیگر خطاب به خوارج فرمود:
«هنگامی که شامیان با توطئه و نیزنگ قرآن بر سر نیزه کردند، آیا این شما نبودید که می‌گفتید: اینان برادران و همکیشان مایند که از ما پوزش می‌خواهند و به کتاب خدا پناه آورده‌اند، تا در سایه‌اش بیارامند، پس باید رأیشان را پذیرفت و زیر فشارشان نگذاشت؟ اما من به شما گفتم که این جریان، جریانی دو چهره است که نمود آشکارش ایمان و واقعیت پنهانش ستم و دشمنی است، آغازش، مهربانی و پایانش، پشیمانی است پس در موضع کنونیشان پای بفشارید و به خط خویش همچنان پایدار باشید و ادامه جهاد را دندان به دندان بسایید و نسبت به بانگ ناهنجاری که اگر پاسخ بیابد به گمراهی می‌کشاند وگرنه خود خوار و ذلیل می‌شود، اعتناء ننمائید و دیدیم که تجربه هم این باور را تأیید کرد.
اما دریغ که شما در برابر خشم و نگاه من به مخالفتم ایستادید و به خواست دشمن تن دادید به خدا سوگند که اگر آن روز ـ به رغم سماجت و اصرار شما ـ از پذیرش آن پیشنهاد سرباز می‌زدم مسئول پیامدهایش نبودم و خداوند گناه آن را در پرونده من نمی‌افزود. اینک نیز که به سبب مصالح امت آن را پذیرفته‌ام باز هم حقی را صاحبم و باید مورد پیروی قرار گیرم چرا که قرآن با من است و از روزی که توفیق همدمیش را یافته‌ام لحظه‌ای از آن جدا نشده‌ام. (سید رضی، نهج‌البلاغه، خطبه 121.)
گروهى از خوارج که خود پیشنهاد «حکمیت» را در «صفّین» کرده بودند، پشیمان شدند و شعار «لاحُکْمَ اِلّا للهِ»؛ (حکمیت مخصوص خداست!) را سر دادند و به طور بیشرمانه اى به امام(علیه السلام) پیشنهاد کردند که او هم اعتراف به کفر کند و سپس توبه نماید تا به او بپیوندند و براى جنگ با شامیان آماده شوند. امام علی(علیه السلام) در پاسخ آنها فرمود: (طوفانى [از بلاها] بر شما مسلّط شود و همه شما نابود شوید! این چه پیشنهادى است که به من مى کنید؟! آیا بعد از ایمانم به خدا و جهادم با رسول الله به کفر خویش گواهى دهم؟! اگر چنین کنم گمراه شده ام و از هدایت یافتگان نخواهم بود)؛ «أَصَابَکُمْ حَاصِبٌ وَ لاَ بَقِیَ مِنْکُمْ آثِرٌ، أَبَعْدَ إِیمَانِی بِاللهِ وَ جِهَادِی مَعَ رَسُولِ اللهِ، أَشْهَدُ عَلَى نَفْسِی بِالْکُفْرِ! لَقَدْ ضَلَلْتُ إِذاً وَ مَا أَنَا مِنَ الْمُهْتَدینَ».
در ادامه امام علی(علیه السلام) دو مطلب دیگر را بیان مى کند: نخست این که آن نابخردان منحرف و لجوج را با این دو جمله نفرین مى کند: ([امیدوارم] به بدترین جایگاه رهسپار شوید و به راه گذشتگان خود [مشرکان عصر جاهلیت و سرنوشت شومى که دامان آنها را گرفت] بازگردید)؛ «فَأُبُوا شَرَّ مَآب وَ ارْجِعُوا عَلى أَثَرِ الاَعْقابِ».
در جمله اوّل به آنها نفرین مى کند و از خدا مى خواهد که بدترین موقعیت را در دنیا و آخرت پیدا کنند، در دنیا ذلیل و خوار و گرفتار چنگال دشمنان شوند و در آخرت گرفتار عذاب الهى گردند. و در جمله دوم از خدا مى خواهد که آنها به سرنوشت گذشتگانشان یعنى مشرکان جاهلیت گرفتار شوند، همان گروهى که در لجاجت و تعصّب همچون خوارج بودند و تمام آیات الهى را که با چشم دیدند و با گوش شنیدند انکار کردند و سرانجام نابود شدند. در نکته دوم به عنوان پیشگویى روشنى از آینده تاریخ آنها چنین مى فرماید: (بدانید که به زودى بعد از من خوارى و ذلّت تمام وجود شما را فراخواهد گرفت و گرفتار شمشیر برّنده اى خواهید شد، مستبدّان زورگو بر شما حکومت خواهند کرد و این امر به صورت سنّتى از سوى ستمگران در میان شما باقى خواهد ماند!)؛ «أَمَا إِنَّکُمْ سَتَلْقَوْنَ بَعْدِی ذُلاًّ شَامِلا وَ سَیْفاً قَاطِعاً وَ أَثَرَةً یَتَّخِذُهَا الظَّالِمونَ فِیکُمْ سُنَّةً».( پیام امام امیر المومنین(علیه السلام) ، مکارم شیرازى، ناصر، تهیه و تنظیم: جمعى از فضلاء، دار الکتب الاسلامیة ، تهران ، 1386 ش ، چاپ اول ، ج 2، ص 659.)