سبک و آداب زندگی

پاسخ کوتاه:
پاسخ سوال شما نیاز به مطالعه طیف وسیعی از کتاب ها را با موضوعات مختلف در بر می گیرد ، برخی از این کتاب ها مربوط به اداب و سنن است و مطالعه کتاب هایی مانند حلیه المتقین علامه مجلسی و سنن النبی علامه طباطبایی برای این منظور مناسب است، برخی کتاب ها مربوط به عبادت است که کتاب های آقای قرائتی در بار نماز مانند اسرار نماز ایشان مناسب است، برخی مربوط به استفاده از عمر و وقت است که کتاب های اخلاقی مانند معراج السعاده و کتاب های شهید دستغیب را ر این مورد توصیه می نماییم، برخی مربوط به آداب معاشرت است که کتاب های تربیتی دکتر قائمی و استاد ابراهیم امینی برای این امر مناسب است .
در جواب تفصیلی آداب بعضی از مسائلی که در زندگی مهم است به طور خلاصه برای شما ارائه می شود .

در پاسخ به نکاتی توجه کنید . پاسخ سوال شما نیاز به مطالعه طیف وسیعی از کتاب ها را با موضوعات مختلف در بر می گیرد ، برخی از این کتاب ها مربوط به اداب و سنن است و مطالعه کتاب هایی مانند حلیه المتقین علامه مجلسی و سنن النبی علامه طباطبایی برای این منظور مناسب است، برخی کتاب ها مربوط به عبادت است که کتاب های آقای قرائتی در بار نماز مانند اسرار نماز ایشان مناسب است، برخی مربوط به استفاده از عمر و وقت است که کتاب های اخلاقی مانند معراج السعاده و کتاب های شهید دستغیب را ر این مورد توصیه می نماییم،
برخی مربوط به آداب معاشرت است که کتاب های تربیتی دکتر قائمی و استاد ابراهیم امینی برای این امر مناسب است .
در اینجا آداب بعضی از مسائلی که در زندگی مهم است به طور خلاصه برای شما ارائه می شود .
الف ) آداب خوردن و آشامیدن
در پاسخ آداب خوردن و آشامیدن پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم را خدمتتان ارائه می کنیم ، امید است برای شما مفید باشد:الف ) آداب خوردن و آشامیدن1 . پیش از خوردن دستانش را می شست یا وضو می گرفت و می فرمود: خجستگی و برکت غذا در وضوی پیش و پس از خوردن آن است.
2 . چون سفره گسترده می شد خدای را یاد می کرد و می گفت: «بسم الله الرحمن الرحیم. اللهم اجعلها نعمه مشکوره تصل بها نعمه الجنه». بار پروردگارا این غذا را نعمتی قرار ده که از عهده شکر آن برآیم و به وسیله آن مرا به نعمت های بهشت رهنمون ساز.و بر سر سفره دو زانو می نشست و دو پایش را جمع می کرد, همانگونه که نماز گذار می نشیند با این تفاوت که زانو روی زانو و روی یک پهلو می نشست و می گفت: همانا من بنده ام و همچون بنده می نشینم و غذا می خورم.
3 . غذای داغ نمی خورد و می گفت: غذای داغ برکت ندارد خداوند آتش را غذای ما قرار نداده.
4 . با سه انگشت غذا می خورد و گاهی از انگشت چهارم کمک می گرفت و پس از آنکه غذایش را میل می فرمود, ظرف غذا را تمیز می کرد و می گفت: پایان غذا پر برکت است. چون از غذا خوردن فارغ می شد خدای را می خواند و می گفت:«اللهم لک الحمد اطعمتَ و اشبعتَ و سقیتَ وارویتَ. لک الحمد غیر مکفور و مودع و لامستغنی عنه». بار خدایا ترا سپاس می گویم به خاطر آنکه مرا غذا دادی و سیرم ساختی, نوشاندی و سیرابم نمودی. حمد ترا است, حمدی که کفران نشود, آخرین حمد من نباشد و بی نیاز از آن نباشم.
5 . چون به خصوص نان و گوشت میل می کرد, دست هایش را خوب می شست و آنگاه زیادی آب را به صورتش می کشید.
6 . از اهل خانه غذا نمی خواست و اظهار تمایل هم نمی کرد. اگر غذائی می آوردند, می خورد و آنچه می دادند, قبول می کرد و هر نوشیدنی که بود می نوشید و فراوان اتفاق می افتاد که خود بر می خواست و برای خویش خوردنی یا نوشیدنی می آورد.
7 . هنگام غذا خوردن با تواضع روی زمین می نشست و به چیزی تکیه نمی زد,
8 . تا جایی که امکان داشت تنها غذا نمی خورد و می فرمود: بهترین غذا آن است که دست های زیادی به طرف آن دراز شود, برای خوردن دورهم جمع شوید, خجستگی و برکت در این کار است.
9 . بر سر سفره از آن قسمت غذا که جلوی خودش بود می خورد اما وقتی خرما میل می کرد آن را از جاهای مختلف ظرف انتخاب می نمود.
10 . در سه نوبت آب می نوشید و در آن سه نوبت سه (بسم الله) و در آخر آنها (الحمدالله) می گفت و آب را سر نمی کشید, بلکه به نوعی می مکید و چه بسا با یک نفس می نوشید تا فارغ می شد ، داخل ظرف آب نفس نمی کشید, بلکه هنگام نفس کشیدن دهانش را به سویی می گرداند.
ب ) آداب دیگر آشامیدن
در آشامیدن آب چند چیز جزء آداب (مستحبات و مکروهات) است
1 . مستحبات
1 . 1 . آب را به طور مکیده خوردن.
2 . 1 . در روز ایستاده آب خوردن.
3 . 1 . پیش از آشامیدن آب بسم الله و بعد از آن الحمد لله گفتن.
4. 1 . به سه نفس آب نوشیدن.
5. 1 . از روی میل ( ونیاز) آب نوشیدن.
6 . 1 . – بعداز آشامیدن آب حضرت ابا عبدالله (سلام الله علیه) و اهل بیت ایشان را یاد کردن و قاتلان آن حضرت را لعنت کردن.
2 . مکروهات
1 . 2 . زیاد آشامیدن آب .
2 . 2 . آشامیدن آن بعد از غذای چرب.
3 . 2 . در شب به حال ایستاده آب خوردن.
4. 2 . آشامیدن آب با دست چپ.
5. 2 . از جای شکسته ی ظرف و جائی که دسته ی آن است آب خوردن…. .
ج ) انتخاب خوردنی ها
1 . بهترین میوه ها در نظر آن حضرت خرمای تازه, خربزه و انگور بود. خیار را با نمک و خرما را با نان میل می فرمود. بیشتر خوراک آن حضرت آب و خرما بود. شیر را باخرما می آمیخت و آن دو را پاکیزه می نامید.
2 . کباب میل می کرد و بهترین خوراک نزد آن حضرت گوشت بود و می فرمود: گوشت بر شنوائی انسان می افزاید. آب گوشت را با گوشت و کدو میل می کرد, کدو را دوست داشت و به عاشیه می گفت: هر گاه خواستی غذائی بپزی کدوی حلوائی بیشتر بریز, زیرا خوردن آن دل غمگین را شاد می سازد. خود شکار نمی کرد, ولی گوشت پرنده شکاری را که برایش می آورند دوست داشت و میل می فرمود.از گوسفند ذراع و شانه اش را, و همچنین سرکه و نوعی خرما به نام «عجوه» رادوست می داشت و می فرمود: عجوه از بهشت و شفابخش است.
3 . از سبزیجات کاسنی, باذروج(گیاهی معطر) و خرفه را دوست داشت و به دلیل معاشرت زیاد با مردم سیر و پیاز و تره نمی خورد. هرگز از غذائی نکوهش نمی کرد, هر غذائی که برایش فراهم می نمودند, اگر خوشش می آمد میل می کرد و گرنه میل نمی کرد.
4 . خامه و سرشیر را همواره دوست داشت و می خورد.کشمش را در آب خیس می کرد و می خورد و آب آن را می نوشید.انار میل می کرد و می فرمود: میوه های نوبر بخورید و بهترین آن ها انار و ترنج است.
5 . انار را سرور میوه ها می دانست و هنگامی که انار می خورد کسی را با خود شریک نمی ساخت.
می فرمود: بوی پیامبران و دخترم فاطمه(س) بوی خوش گلابی است. گلابی بخورید که بر حافظه می افزاید و اندوه دل را می برد و فرزند را زیبا می گرداند.
6 . خوردن خربزه را توصیه می کرد و می فرمود: خربزه راگاز بزنید. خربزه میوه ای خجسته, پاکیزه, پاک کننده دهان, تقویت کننده قلب, سفید کننده دندان و خشنود کننده خداوند است. بوی خوش آن از عنبره, آبش از کوثر و گوشتش از بهشت و لذتش از مینو است. خوردن خربزه عبادت به شمار می آید.
7 . از ترنج سبز و سیب سرخ خوشش می آمد.
8 . انگور را گاهی دانه دانه و گاه خوشه آن را در دهان می گذاشت.

ب ) آداب خوابیدن
خواب از عبادات نیست، اما چو ن به آداب و سنن آراسته میباشد، همچون عبادت است: امام صادق علیه السلام میفرماید: بخوابید مثل عبرت گیرندگان، و نه مانند غفلت کنندگان؛ زیرا اهل بیت که از فهمیدگان هستند، می خوابند برای استراحت و نه برای خوشی و لذّت. توصیه شده هر خوابت را آخرین مرحله از زندگی دنیوی ات، و خدا را به قلب و زبان یاد کن، و از اینکه خدا بر باطنت آگاه است بترس، و از خدا یاری بخواه تا بعد ازبیداری درطاعت اوباشی. در زیاد خوابیدن آفاتی است. خواب زیاد از زیاد آب نوشیدن و آن از زیاد غذا خوردن ناشی می شود. زیاد نوشیدن و زیاد خوردن هر دو نفس انسان را در عبادت سنگین می سازد و موجب سنگدلی می شود. چنان که خوابیدن بسیار زیان دارد، نخوابیدن هم به آدمی زیان می رساند که اگر کسی را هفتاد و دو ساعت به عمد نگذارند بخوابد، و پیوسته او را به زور بیدار نگه دارند، به مرگ ناگهانی دچار خواهد شد.چنان که کسی در میان ذکر و بر طهارت به خواب رود. ، روح وی را به عرش برند، و ثواب می نویسند تا بیدار شود.
برای قبل از خواب درروایات آدابی توصیه شده است.که برخی از آنها عبارت است از :
1- قبل خواب مستحب است.باوضو خوابیدن،
2- ورو به قبله خوابیدن
3- خواندن سوره توحید 3 بار و یا 11 بار
4- گفتن تسبیحات حضرت حضرت زهراسلام الله علیها
5- خواندن آیه الکرسی و امن الرسول وقرائت آیه 11 سوره مجادله
6- خواند سوره تبارک وسوره کافرون ومعوذتین
7-گفتن ذکرسبحان الله والحمدلله ولااله الاالله واکبرتوصیه شده است.
8-خواندن این دعا : اعیذ نفسی و ذریتی و اهل بیتی و مالی بکلمات الله التامات من کل شیطان و هامه و من کل عین
9- از همه مهم تر کنترل اعمال و افکار در طول روز زیرا تخیلات و مشغولیت هاى ذهن آدمى در طول روز تأثیر مستقیم و فراوان بر روح هنگام خواب دارد، به طورى که حتى بسیارى از خواب ها که انسانها مى بینند ناشى از ذهنیت ها و فعالیت هاى طول روز آنها است. هر اندازه انسان در بیدارى خداى گونه تر باشد و از چنگ شیطان و دام هاى فکرى خیالى وعملى او بگریزد در خواب نیز از دستبرد او دورتر است. در این زمینه توصیه شده است.
براى آگاهى بیشتر: حاشیه مفاتیح الجنان، آداب خواب مراجعه فرمائید.

ج ) آداب معاشرت
بهترین روش رفتار با دیگران را مى توان از کلام رسول اکرم(ص) آموخت که فرمود: هیچ یک از شما مؤمن نیست مگر این که براى برادرش آن بخواهد که براى خود مى خواهد» و یا در جاى دیگر فرمود: «دست خود را بر سر هر کس که مى خواهى بگذار و براى او آن بخواه که براى خود مى خواهى» (بحارالانوار، ج 71، ص 234)
بنابراین اگر روشى را دوست دارید که مردم آن گونه با شما رفتار کنند، به همان روش با دیگران برخورد کنید. هر چه را براى دیگران پیشنهاد مى کنید همان بهترین روش است و شما نیز بر اساس آن با آنان رفتار کنید. زیرا انسان جز انتظار خوش رفتارى از مردم ندارد، کمترین اهانتى را از سوى آنان نمى پذیرد راضى نیست که کسى به او تهمت زند، و نمى پسندد که کسى از معایب او پیش دیگران سخن بگوید هر چند آن عیوب را واقعا داشته باشد.
شخصیت انسان در عرصه روابط گوناگونی شکل می گیرد. این روابط به ترتیب عبارتند از: رابطه انسان با خود، رابطه با خدا و رابطه با دیگران. انسان موجودى اجتماعى است و نیازمند معاشرت، تبادل افکار و ایجاد روابط نیکو با همنوعان است و بر اثر همین معاشرتها و تبادل افکار روابط انسانى شکل مى گیرد و فرهنگ انسانى هویت خود را آشکار مى سازد، در دیدگاه اسلامى، جامعه و روابط انسانى آن، رنگ الهى و عبادى به خود مى گیرد و همه جنبه هاى گوناگون رفتار آدمى در جهت نیل به هدف نهایى که انسان کامل شدن است، معنا و مفهوم مى یابد. آداب معاشرت از نظر اسلام را مى توان در دو مرحله ى «اندیشه» و «عمل» خلاصه کرد. مرحله اندیشه به این معناست که مسلمانان باید صفحه اندیشه و نیت خود را نه تنها نسبت به برادران دینى خود، بلکه نسبت به تمام انسانها و بلکه سایر موجودات نیکو و زیبا گردانند و اندیشه خیرخواهى، دوستى و سعادت آن ها را در سر بپرورانند و از نقشه کشى و توطئه چینى بر ضرر آنان بپرهیزند. امام على(ع) در این مورد مى فرماید: خداى سبحان دوست دارد که نیت انسان درباره همنوعانش نیکو و زیبا باشد. (شرح غرر الحکم، ج 2، ص 667)
مرحله عمل: اسلام در مرحله عمل براى تنظیم روابط اجتماعى انسانها آداب و وظایفى قرار داده و پایه آن را بر ایمان به خدا و تقویت روح فضیلت و انسانیت بنا نهاده است. بسیارى دوست دارند در ارتباط با همنوعان خویش زندگى موفقى داشته باشند، ولى به جهت ناآگاهى از چگونگى معاشرت و آداب آن و نیز رعایت نکردن آن آداب، توانایى برقرارى روابط مناسب و اسلامى را از دست مى دهند و به ناچار منزوى مى شوند. بنابراین شناخت این آداب در مرحله عمل و توانایى ایجاد ارتباط مناسب با قشرهاى مختلف جامعه از اهمیت بسیارى برخوردار است. امیرمؤمنان در یک دستور، خطوط کلى آداب معاشرت در مرحله عمل را این چنین بیان مى کند: خویشتن را میان خود و دیگران میزان قرار ده؛ آن چه را براى خود مى خواهى، براى دیگران بخواه و آن چه را براى خود خوش نمى دارى، براى دیگران نیز خوش مدار. به کسى ستم نکن، چنانکه دوست ندارى به تو ستم شود و به دیگران نیکى کن همان گونه که دوست دارى به تو نیکى شود. (نهج البلاغه، نامه 31، بند 28.)
آداب معاشرت در مرحله عمل، بحث بسیار گسترده اى است که این نامه گنجایش آن را ندارد. ما فقط بطور خلاصه مواردى از آنرا در اینجا ذکر مى کنیم:
1ـ احترام به دیگران: احترام به معنى عدم تجاوز به حقوق آنان است که شامل احترام به جان، مال، ناموس و آبروى آن ها مى شود. پیامبر اسلام(ص) در حدیثى فرمودند: مسلمان کسى است که مردم از دست و زبان او در آسایش باشند، یعنى در رفتار و گفتار خود هیچ زیانى به دیگران نرساند و حقوق چهارگانه آنان را حفظ کند.
2ـ سلام و احوالپرسى: شایسته است یک مسلمان هنگام دیدار برادران دینى خود، با سلامى آرامش بخش و شادى آفرین، آنان را شاد و مسرور سازد و به این وسیله روابط اجتماعى خود را تحکیم بخشد.
3ـ زیبایى کلام: ما در سخن گفتن با دیگران دو وظیفه داریم؛ اول: سخنان خوب بگوییم و از سخنان زشت و خلاف ادب پرهیز کنیم. دوم: خوب و زیبا سخن گفتن: گاهى انسان سخنان خوبى دارد ولى آن ها را درست بیان نمى کند. چنانچه شاعر گوید: هر سخن جایى و هر نکته مکانى دارد. به همین جهت در روایات بسیار سفارش شده که قبل از سخن گفتن، کاملاً فکر کنید تا نسنجیده سخنى نگویید. چه بسا سخن حقى که در محل نامناسبى بیان شود و باعث بروز مشکلات فراوانى گردد.
4ـ مزاح و شوخى: اسلام براى مزاح و شوخى هم آداب خاص دارد. مزاح و شوخى چون باعث خنده و شادى مى شود یکى از بهترین عوامل آرامش روانى و رفع خستگى روحى محسوب مى شود و سبب ایجاد پیوند دوستى بین افراد مى گردد. پیامبر خدا و اهل بیت او نیز اهل مزاح و شوخى بوده اند و براى رفع خستگى و کسالت افراد از آن استفاده مى کردند ولى همانطور که گفتیم آداب و قوانین خاص هم براى آن قرار داده اند.
اولاً: باعث آزار و اذیب طرف مقابل نشود، ثانیا: غیبت یا تمسخر مسلمانى در آن نباشد. ثالثا: زیاده روى و افراط در آن نکنند که باعث مى شود هیبت و وقار شخص لکه دار شود و ارزش او را در بین مردم پایین آورد.
5ـ رعایت شئون اجتماعى مانند: پاکیزگى، وقار، احترام به بزرگترها، نظم و انضباط، وفاى به عهد، رازدارى، مهربانى و گذشت که میزان نفوذ انسان را در دیگران بالا مى برد.
6ـ موارد ویژه: در آداب معاشرت گرچه بر ما لازم است نسبت به همه انسانها و بلکه همه موجودات خیرخواه و مهربان باشیم، ولى دین اسلام در بعضى از موارد تأکید بیشترى کرده است. مانند 1ـ صله رحم و رسیدگى به اقوام و آشنایان و از همه مهمتر اعضاى خانواده 2ـ همسایه دارى و رعایت حقوق آنان 3ـ مهماندارى و آداب پذیرایى از آنان 4ـ عیادت مریض و رسیدگى به مشکلات او 5ـ تشییع جنازه و تسلى دادن به بازماندگان و رسیدگى به مشکلات آنان.
هر کدام از موارد فوق داراى مطالب و فروع فراوانى است که احتیاج به توضیح و مطالعه وسیعى دارد ولى از مجموع آن ها مى توان نمایى کلى از آداب معاشرت اسلامى را بدست آورد.
7ـ آفات معاشرت: مطلب دیگر این که معاشرت با دیگران اگر در قالب رفت و آمد صورت گیرد، مانند صله رحم و رفت و آمد فامیلى و نیز معاشرت با دوستان و آشنایان، ممکن است داراى آفات و مضراتى هم باشد که بى توجهى به آن آثار زیانبارى به دنبال دارد. بنابراین لازم است این معاشرت ها دقیق و حساب شده باشد. ما در اینجا به بعضى از نکات مهم در این زمینه اشاره اى مى کنیم:
1.پرهیز از گناه: رفت و آمدها و معاشرت ها زمانى مفید و مؤثر و موجب خشنودى خداوند خواهد بود که سبب گناه نباشد. چه بسا مهمانیهایى که در آن شئون اسلامى رعایت نمى شود و بطور مثال حریم بین زن و مرد از بین مى رود. شرکت در این جلسات براى خانواده ها و خصوصا بچه ها، بسیار خطرناک خواهد بود.
2. پرهیز از مزاحمت و تشکیل جلسات پر هزینه؛ چه بسا افرادى به بهانه صله رحم و رفت و آمد، سبب تحمیل زحمت و مخارج زیادى به فامیل مى شوند. اینگونه معاشرت ها نه تنها جلب محبت نمى کند بلکه باعث دشمنى و کینه مى شود.
3. پرهیز از خوشرویى و خوش اخلاقى بیجا: یکى از آداب معاشرت، خوش اخلاقى و خنده رو بودن است، به شرطى که به جا باشد. اما در مواردى خوش اخلاقى و خنده رو بودن، سبب سوء استفاده افراد مى شود و آنان را در انجام وظایف خود سست مى کند. بطور مثال اگر معلم دائما با بچه ها شوخى کند و سختگیرى را به بهانه خوش اخلاقى کنار بگذارد، بچه ها دست از درس بر مى دارند و هیچکدام به آن اهمیت نمى دهند. پس حسن معاشرت همیشه به معناى خوشرویى و خنده رویى نیست. به همین جهت در روایتى آمده که با گناهکاران چهره اى عبوس داشته باشید تا از کارهایشان دست بکشند .(وسائل، ج 11، ص 413(
در اینجا ما به بعضى از فنون اساسى در رفتار با دیگران اشاره مى کنیم:
1. اگر خواستید شخصى را نسبت به موضوعى متقاعد سازید سعى نکنید پیرامون آنچه شما مى خواهید با او به جر و بحث بپردازید بلکه اول از خواسته خود کوتاه بیایید و خواسته او را در نظر بگیرید آنگاه نظر خودتان را مطرح کنید.
2. در روابط اجتماعى با دیگران سعى کنید از انتقاد، سرزنش و گلایه خوددارى کنید.
3.سعى کنید نکات مثبت در رفتار و شخصیت دیگران را شناسایى کرده و آنها را بخاطر آن ویژگیها و رفتارها، تحسین صادقانه داشته باشید نه آنکه روى نکات منفى وى انگشت گذاشته او را مذمت کنید.
4. سعى کنید شنونده خوبى براى دیگران باشید و دیگران را تشویق کنید درباره خود با شما حرف بزنند.
5. به دیگران احترام بگذارید و کارى کنید که احساس کنند مهم و با ارزش هستند و این کار را صمیمانه انجام دهید.
6.در برخورد با دیگران با چهره اى گشاده و لبخند سخن را آغاز کنید.
7.به جاى اینکه مستقیما به دیگران دستور دهید کارى براى شما انجام دهند، خواسته خویش را به شکل سؤال طرح کنید و به طور غیرمستقیم از آنها بخواهید خواسته تان را عملى کنند.
8. اگر دیگران کارى براى شما انجام دادند، آنها را به هر طریقى که ممکن است خوشحال کنید و از آنها تشکر و قدردانى کنید. ضمنا لازم است از حقوق دینى و اخلاقى ـ اجتماعى اى که دیگران بر انسان دارند شناخت بیشترى پیدا نمود تا در اداء آن حقوق تلاش کرد. طبیعى است گاهى «دیگران» والدین یا برادران و خواهران فرد است گاهى، اقوام و فامیل اند، گاهى نیز همسایگان و گاهى اساتید و معلمان و یا سایر افراد و… مى باشند که هر گروه و صنفى ویژگیها و حقوق خاص خود را دارند که در این زمینه باید با مطالعه بیشتر شناخت خویش را تعمیق و گسترش دهید بنابراین توجه شما را به سیر مطالعاتى که پیشنهاد مى کنیم به ترتیب انجام دهید و به همراه مطالعه، خلاصه ایى از نکته هاى مهمّ و کاربردى را بنویسید. آن گاه براى عمل به مفاد و مطالب استخراج شده، یک برنامه ى قطعى تدوین نمائید و در عمل به این برنامه استقامت بورزید.
درباره ى روابط اجتماعى، از خانواده گرفته تا جامعه، عمل به ارزش هاى دینى و اخلاقى بیانگر کرامت و ارزش والاى خود شخص است و نباید منتظر این بود که عین این رفتار از طرف مقابل سر بزند، بلکه در هر شرایط وظیفه عمل به ارزش هاى به دست آمده است. هر چقدر رفتار و کردار منطبق با اصول ارزشى باشد، سیر پیشرفت و ترقى در مراتب انسانى آسان تر و سریع تر خواهد شد.
برای مطالعه بیشتر:
1. آیین دوستى یابى، دیل کارنگى.
2. اخلاق و معاشرت در اسلام، على قائمى، تهران، امیرى.
3. اخلاق و معاشرت در اسلام، جواد محدثى، قم، دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
4. زندگى در آیینه اعتدال، مجتبى فرجى، قم، بوستان کتاب (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى). کتاب حاضر مسئله میان روى را در مسائل گوناگون با استفاده از قرآن و حدیث و نظر برخى از حکما و اندیشمندان به بحث نشسته است.
مطالب سودمندی در سایت در مورد اخلاق اجتماعی از نظر اسلام وجود دارد که توصیه می نماییم برای آگاهی بیشتر به ان رجوع نمایید.