هدیه و ارتباط با اموات

پاسخ کوتاه:
روایت داریم بروید بر مزار پدر و مادر بدرستی که میبینند و خوشحال میشوند . به‌رغم تفکر وهابیان مبنی بر ناتوانی مردگان در شنیدن، انسان در دنیا می‌تواند با عالم ارواح ارتباط داشته باشد و با آنها سخن بگوید؛ و ادله فراوانی در قرآن و مصادر شیعه و اهل تسنن وجود دارد که مردگان پس از وفات حیات دارند و صدای ما را می‌شنوند؛ زیرا یکی از مسائل مسلم قرآنی این است که مردگان حیات دارند و پاسخگویی عملکرد خود در دنیا بوده و بهشت و جهنم تابع عملکرد آنها است. آیاتی در این زمینه که انسان در دنیا می‌تواند با عالم ارواح ارتباط داشته باشد و با آنها سخن بگوید نیز وارد شده است. مانند:
آیات ۷۸ و۷۹ و ۹۲ – ۹۳ سوره مبارکه اعراف.

روایت داریم بروید بر مزار پدر و مادر بدرستی که میبینند و خوشحال میشوند . به‌رغم تفکر وهابیان مبنی بر ناتوانی مردگان در شنیدن، انسان در دنیا می‌تواند با عالم ارواح ارتباط داشته باشد و با آنها سخن بگوید؛ و ادله فراوانی در قرآن و مصادر سنی وجود دارد که مردگان پس از وفات حیات دارند و صدای ما را می‌شنوند؛ زیرا یکی از مسائل مسلم قرآنی این است که مردگان حیات دارند و پاسخگویی عملکرد خود در دنیا بوده و بهشت و جهنم تابع عملکرد آنها است. (ر. ک: قرطبی، ابوبکر فرج محمد: التذکرة فی أحوال الموتی و أمور الآخرة، تحقیق یوسف علی بدیوی، جزء اول، دمشق، بیروت: دار ابن کثیر، چاپ اول، 1419ق/ 1999م). و شهیدان نیز دارای چنین حیاتی‌اند. ( الجامع لأحکام القرآن، قاهره: دارالکتاب العربی، 1387ق). و کافران هم دارای چنین حیاتی‌اند. (قشیری، مسلم بن‌حجاج: صحیح مسلم، 8 جزء در 2 ج، مصر: مطبعة محمدعلی مبیح ، بی‌تا)
آیاتی در این زمینه که انسان در دنیا می‌تواند با عالم ارواح ارتباط داشته باشد و با آنها سخن بگوید:
از جمله آیات 78 و79 و 92 – 93 سوره مبارکه اعراف.در نتیجه همه این آیات نشان‌دهنده امکان برقراری ارتباط زندگان با عالم ارواح است. و این نگرش که انسان همراه با مرگ فنا می‌پذیرد، نگرش مادی صرف است که هستی را هم‌سطح و همسو با مادّه و مرگ را به نوعی پایان زندگی انسان می‌داند آیات و مطالب زیادی دراین رابطه وجود دارد که جهت رعایت اختصار به این مقدار اکتفا می شود .
نیت جمعی در خیرات، مورد تأیید دین مبین اسلام می باشد.
شخصی آمد خدمت امام کاظم علیه السلام و گفت: من خواستم مکه مشرف شوم؛ به من گفتند: یک طواف و دو رکعت نماز برای من بجا آور و من فراموش کردم. حضرت فرمودند: هر وقت مکه مشرف شدی؛ یک طواف و دو رکعت نماز بخوان و در پایان بگو: خدایا این طواف و دو رکعت نماز آن را برای خودم، اهل و عیالم، والدینم، خویشانم و تمام همشریانم قرار بده.[1]راوی از امام رضا علیه السلام پرسیدم: تا چند نفر را می توانم در حج خود شریک سازم؟ ابو الحسن فرمود: هر چند نفر که مایل باشی.[2] بلکه از روایات استفاده می شود به این شخصی که اینگونه عمل می کند خداوند دو ثواب می دهد: 1- ثواب عملی که انجام داده است. 2- صله رحمی که انجام داده است. و خداوند، به تمام کسانی که شریک هدیه اش کرده است؛ ثواب عمل او را می دهد؛ بدون آنکه ثواب کسی کم شود.
در واقع این خیرات، خدمتی به گذشتگان و عروج کنندگان از این دنیا است. قطعا توجه به همه رفتگان، آثار و برکات خاصی دارد. البته این اندیشه شما نسبت به این کار به نوعی ریشه معنوی و دینی دارد. مثلا نماز دسته جمعی، دعای دسته جمعی، و مواردی از این قبیل که هم منفعت عمومی دارد و هم منفعت معنوی. در دعاهای قرآنی، معمولا جمع لحاظ شده است: «رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَهًٔ وَ فِی الْآخِرَهِٔ حَسَنَهًٔ وَ قِنا عَذابَ النَّارِ: خدایا در دنیا و آخرت بر ما نیکی عطا کن و ما را از آتش نگه دار».[3] «رَبَّنا وَ اجْعَلْنا مُسْلِمَیْنِ لَکَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتِنا أُمَّهًٔ مُسْلِمَهًٔ لَکَ: خدایا ما را از مسلمین قرار ده و نسل ما را از ایمان آورندگان بر تو قرار ده».[4] «رَبَّنا لا تُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنا وَ هَبْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَهٔ: خدایا قلب ما را بعد از هدایت آلوده نکن و برنگردان و رحمتت را بر ما هدیه کن» [5] و ده ها آیات دیگر که همانند آیات فوق، می باشد.
روایتی از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده است؛ که می فرماید:
«مردگانتان را که در قبرها آرمیده اند؛ از یاد نبرید. مردگان شما امید احسان شما را دارند. مردگان شما زندانی هستند و به کارهای نیک شما رغبت دارند. آنها خود، قدرت انجام کاری ندارند؛ شما صدقه و دعائی به آنها هدیه کنید».[6]و در حدیثی از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمود: «مرده به خاطر طلب رحمت و آمرزشی که برای او می شود؛ شادمان می گردد. همان گونه که زنده به وسیله هدیه ای که به او می دهند؛ خوشحال می گردد».[7]هم چنین آن ها از کارهای خیری که بازماندگان آنان، به نیابت از آنان انجام می دهند؛ بهره مند گشته، و خوشحال می شوند. هر چند آن کار کوچک باشد. برای همین در روایات سفارش گردیده که به نیابت از مردگان، کارهای خیر انجام دهید و یا ثواب کارهای خیر خود را به آنها هدیه کنید. تا جائی که فرموده اند «فرزندانی که بعد از مرگ پدر و مادرشان، آن ها را یاد نمی کنند و خیراتی برایشان نمی فرستند؛ ممکن است؛ عاق والدین گردند.[8] حوزه نت
پی نوشت ها:
[1] الکافی، ج 4، ص 316.
[2] الکافی، ج 4، ص 317.
[3] بقره، 201.
4 بقره، 128.
[5] آل عمران، 8.
[6]عن النبیّ صلّی اللَّه علیه و آله: لا تنسوا موتاکم فی قبورهم و موتاکم یرجون إحسانکم و موتاکم محبوسون یرغبون فی أعمالکم البرّ و هم لا یقدرون، اهدوا إلی موتاکم الصّدقة و الدّعاء. انوار الهدایة ص 115 به نقل از: الحکم الزاهرة با ترجمه انصاری صفحه 232.
[7] الحکم الزاهرة با ترجمه انصاری، ص 233.
[8] الکافی ج 2، ص 163.
برای آگاهی بیشتر ر. ک:
– تفسیر نمونه، المیزان، تسنیم، ذیل آیات مورد بحث و مورد اشاره.
– تفسیر موضوعی قرآن کریم، معاد در قرآن، هدایت در قرآن، آیت الله جوادی آملی.