رابطه فقر با ایمان و دینداری

باسلام واحترام حضور پرسشگرگرامی؛حدیث از رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) نقل شده است که مى فرمایند: «مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ (ع) قَالَ، قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): کَادَ الْفَقْرُ أَنْ یَکُونَ کُفْراً …؛ . نزدیک است که فقر و تنگدستى به کفر انجامد».
حدیث اشاره به شدت فشار احتیاج و تنگدستى دارد که ممکن است پایه ایمان اشخاص کم طاقت را متزلزل نموده و منجر به کفر شود(1و 2).
و از امام علیّ (علیه السلام) روایت شده: «… مَنْ فَتَحَ عَلَى نَفْسِهِ بَاباً مِنَ الْمَسْأَلَةِ فَتَحَ اللَّهُ عَلَیْهِ بَاباً مِنَ الْفَقْر؛ هر کس بر روى خود درى از درخواست و تقاضا بگشاید خداوند درى از فقر بر او مى گشاید».
و پیام ظاهری حدیث پرهیز از تنبلی و تکدیگری و تقاضای بی جا از دیگران و به خصوص نا اهلان است(3).
ر. ک:
1- ابن بابویه، محمد بن على، الخصال، ج 1، ص12 ، جامعه مدرسین – قم، چاپ: اول، 1362ش.
2- ابن بابویه، محمد بن على – فهرى زنجانى، احمد، الخصال / ترجمه فهرى، ج1، ص 14، علمیه اسلامیه – تهران، چاپ: اول، بى تا.
3- کراجکى، محمد بن على، کنز الفوائد، ج2، ص 193، دارالذخائر – ایران ؛ قم، چاپ: اول، 1410 ق.
دوست گرامی! ما دوگونه فقر داریم: 1- فقر تحمیلى، 2- فقر اختیارى.
آن چه نکوهش شده: «فقر تحمیلى» است که به جهت تبعیض و یا سستى و یا عقب افتادگى افراد پیش مى آید. اما آن چه از پیامبر(ص) و امامان(ع) در ستایش فقر آمده است مربوط به «فقر اختیارى است که به جهت حفظ ایمان و یا شرکت در جهاد و یا بخشش به دیگران پیش مى آید. براى توضیح بیشتر درباره حدیث مطرح شده باید گفت:
حدیث امیرالمؤمنین(ع): من احبنا اهل البیت فلیعد للفقر جلبابا؛ که در کلمات قصار نهج البلاغه آمده است در شرح هایى که بر نهج البلاغه نوشته شده و برخى کتب دیگر مثل بحارالانوار مرحوم مجلسى به چند شکل تفسیرو معنى شده است.
– برخى فقر را در این حدیث به معنى روز قیامت گرفته اند و این گونه حدیث را معنى کرده اند که محب امیرالمؤمنین باید خودش را براى روز فقر یعنى قیامت آماده سازد و جامه اى از اعمال نیک براى خود درست کند. بنابراین معنى، لباس به معنى عمل مى باشد و این حدیث توصیه به عمل مى باشد. مؤید این معنى روایتى از امام صادق(ع) مى باشد، (معانى الاخبار، صدوق 182 – بحارالانوار، ج 64، ص 277، پاورقى).
– معنى دیگری که مضمون آن در برخى روایات نیز آمده این است که شیعه و دوست امیرالمؤمنین باید خودش را براى فقر آماده کند و فقر به او روى خواهد آورد.
توجیهى که براى این معنى به نظر مى رسد این است که این روایت و یا روایاتى که در مذمت فقر آمده و این که نزدیک به کفر است یا روایتى که نوشته اید فقر با ایمان جمع نمى شود غالبى است و این طور نیست که هر کسى شیعه امیرالمؤمنین است باید فقیر باشد و یا از سوى دیگر هر کس فقیر است مؤمن نیست، بلکه معنى صحیح آن این است که غالب دوست داران آقا امیرالمؤمنین در دنیا به مشکلات امتحان مى شوند و در معرض آزمایش هاى مختلفى از سوى خداوند هستند که عمده آن نسبت به مسائل مادى است.
در قرآن کریم خداوند خطاب به مؤمنان مى فرماید: ولنبلونکم بشى ء من الخوف والجوع و نقص من الاموال والانفس والثمرات و بشرالصابرین؛ قطعا همه شما را با چیزى از ترس، گرسنگى، زیان مالى و جانى و کمبود میوه ها آزمایش مى کنیم و بشارت ده به استقامتکنندگان.
ولى لازمه این فقر عقب ماندگى و پیشرفت نکردن در امور علمى و معنوى نیست. بسیارى از شیعیان و اولیاءالله بوده اند که در فقر به سر مى برده اند ولى اصلاً مال دنیا در نظر آنان کمترین اهمیتى نداشته تا در فکر آن باشند و از نشانه معنویات عقب بیفتند. حتى به عکس، همان فقرشان و صبر آنان عزت نفس و مناعت طبع شان بود و حتى عامل پیشرفت آنان در امور معنوى هم بوده است. در صورتى فقر مى تواند مانع از تدبر و تفکر و پیشرفت باشد که مسائل مادى در نظر شخص بزرگ جلوه کند و موجب پریشانى فراوان او شود. اما براى مؤمنان واقعى واولیاء خدا چنین حالتى عارض نمى شود.
شیعه فقیرى که با عزت نفس زندگى مى کند و در عین فقر راضى به رضاى خداوند است مى تواند براى دیگران به خصوص فقیران الگو باشد.
امیرالمومنین علیه السلام فرمود :« دار بالبلاء محفوفة ؛دنیا خانه ای است که به امتحان پیچیده شده است.» (خطبه/226 ) از آنـجا که نظام حیات در جهان هستی نظام تکامل و پرورش است و تمامی موجودات زنده مسیر تـکـامـل را مـی پـیـمـایند همه مردم از انبیاء گرفته تا دیگران طبق این قانون عمومی می بایست آزمـایـش شـوند و استعدادات خود را شکوفا سازند گرچه امتحانات الهی متفاوت است گاهی با وفـور نعمت و کامیابیها و گاه به وسیله حوادث سخت وناگوار بعضی مشکل بعضی آسان و قهرا نتائج آنها نیز با هم فرق دارد اما به هرحال آزمایش برای همه هست .
موفق ومؤید باشید.