عقل به مثابه امکان

پاسخ کوتاه:
عقل یک امکان و ابزار است، می تواند مورد استفاده قرار گیرد یا نگیرد. حجیت عقل است که ذاتی آن است و ذاتی که محتاج به علت و دلیل نمی باشد.

عقل یک امکان و ابزار است، می تواند مورد استفاده قرار گیرد یا نگیرد.حجیت عقل است که ذاتی آن است و ذاتی که محتاج به علت و دلیل نمی باشد. اگر فرض کنیم که حجیت عقل محتاج به دلیل و برهان است این دلیل از دو حالت خارج نخواهد بود. یا دلیلی عقلی خواهد بود یا غیرعقلی. اگر دلیل حجیت عقل، خود عقل باشد دور لازم می آید و دورمحال است و اگر غیرعقلی باشد خود آن دلیل غیرعقلی نیز باید حجیت باشد و حجیت آن نیز محتاج دلیل خواهد بود. و باز دلیل حجیت آن نیز یا عقل است یا غیرعقلی که اگر عقلی باشد باز منجر به دور خواهد شد و اگر غیرعقلی باشد باز مطلب تکرار خواهد شد. و مسأله به تسلسل خواهد انجامید که آن نیز محال است. بنابراین یا باید بپذیریم که حجیت عقل، ذاتی است یا بپذیریم که کشف واقعیت محال است و قول به محال بودن کشف واقع سفسطه است. و افزون بر آن این قضیه که «کشف واقعیات محال است» خودش،‌ خودش را نقض می کند. چرا که خود این قضیه یا درست نادرست باشد معلوم می شود که کشف واقعیت کشف شده است و اگر نادرست باشد معلوم می شود که کشف واقعیات ممکن است.بنابراین انکار حجیت عقل مساوی با انکار علم به واقعیت است. و انکار علم به واقعیت مساوی است با انکار واقعیت. چون با انکار علم به واقعیت دم زدن از واقعیت بی معنی است. اگر ما هیچ راهی برای فهمیدن واقعیت نداریم از کجا می توانیم بفهمیم که واقعیتی وجود دارد یا نه و اگر ما ندانیم که واقعیتی وجود دارد یا نه چگونه می توانیم طالب آن باشیم. و حال آن که ما طالب حقیقتیم.