ضرورت وجود اسباب و مسببات

پاسخ کوتاه:
خداوند از انجام هیچ کاری ناتوان نیست و قدرت و توانایی او در هیچ حدی متوقف نمی شود، هر چه اراده کند انجام می دهد و هر چه بخواهد ایجاد می کند. به علاوه افعال و کارهای خداوند حکیمانه و بر اساس حکمت است. به همین دلیل قانون علت و معلول و اسباب و مسببات از سنت های ثابت و استوار الهی است و خداوند اراده کرده که امور عالم را به وسیله اسباب و مسببات اداره و کارگردانی کند. بنابراین براى نظام آفرینش نظم خاص و قانون معینى وجود دارد و اراده خدا به وجود اشیاء عین اراده نظام است. اگر نظام معینی در بین موجودات نباشد، مستلزم این است که هر موجودى بتواند منشأ ایجاد هر چیزى بشود و نیز ممکن است هر چیزى از هر چیز دیگر به وجود آید.

در پاسخ به این پرسش توجه شما را به نکات ذیل جلب می نماییم :
1- الله یخلق ما یشاء بیانگر قدرت مطلق خداوند و توانایی او بر انجام هر کاری است . خداوند از انجام هیچ کاری ناتوان نیست و قدرت و توانایی او در هیچ حدی متوقف نمی شود ، هر چه اراده کند انجام می دهد و هر چه بخواهد ایجاد می کند .
2- افعال و کارهای خداوند حکیمانه و بر اساس حکمت است و گزافی و دل بخواهی به معنای رایج آن در بین انسان ها نمی باشد .
3- قانون علت و معلول و اسباب و مسببات از سنت های ثابت و استوار الهی است و خداوند اراده کرده که امور عالم را به وسیله اسباب و مسببات اداره و کارگردانی کند . حضرت صادق –ع- در حدیثی می فرماید : أَبَى اللَّهُ أَنْ یُجْرِیَ الْأَشْیَاءَ إِلَّا بِأَسْبَابٍ …….؛ خداوند ابا دارد که چیزها را جز به وسیله اسبابش به جریان بیندازد . ( کافی 1 183 باب معرفه الإمام و الرد إلیه )
4- منظور از خلق کردن بدون سبب که در ترجمه این آیه بیان شده ، خلق کردن بدون اسباب شناخته شده و معمول است نه این که اصلا سببی در کار نباشد زیرا این عبارت در این آیه پس از مطرح شدن موضوع باردار شدن حضرت مریم –ع- بدون وجود پدر آمده است و این امر معجزه الهی است و در جای خود ثابت شده که معجزه با قانون علیت و مسئله اسباب و مسببات منافات و تضادی ندارد زیرا معجزه نیز دارای علت است ولی آن علت و یا علل برای ما شناخته شده و آشنا نمی باشد .
(ر. ک : راهنما شناسی ، استاد مصباح یزدی و الهیات ، ج1 ، استاد جعفر سبحانی )
برای آشنایی بیشتر شما با موضوع علت و معلول و اسباب و مسببات توجه شما را به مطلب ذیل جلب می نمایم :
براى نظام آفرینش نظم خاص و قانون معینى وجود دارد و اراده خدا به وجود اشیاء عین اراده نظام است. از همین رو است که قانون علت و معلوم و یا نظام اسباب و مسببات به وجود مى آید. بدین معنا که هر معلولى، علت خاص و هر علتى، معلول مخصوص به خود دارد. در حقیقت هر موجودى در نظام علت و معلول، جاى مشخص و مقام معلومى دارد؛ یعنى، هر معلولی، معلول شى ء معینی خواهد بود و هر علت هم علت شى ء خاصی خواهد بود.
اگر نظام معینی در بین موجودات نباشد، مستلزم این است که هر موجودى بتواند منشأ ایجاد هر چیزى بشود و نیز ممکن است هر چیزى از هر چیز دیگر به وجود آید؛ مثلاً اثر یک شعله کبریت با اثر خورشید برابرى کند. بنابراین ارتباط هر علت با معلول خودش و ارتباط هر معلول با علت خودش، از ذات علت و معلول برمى خیزد.
معلول به تمام ذات، با علت مرتبط است و علت نیز با تمام ذات خود، منشأ صدور معلول است. پس مرتبه هر وجودى، عین ذات است و تخلف ناپذیر است (مانند مراتب اعداد).