موانع اجرای قانون زکات
سلام بر شماخدا قوت
من از زحمات شما تشکر میکنم و میخواهم بپرسم به نظر شما مانع اصلی بر سر راه اجرای قانون زکات چیس؟
مهمترین مانع در زمینه زکات، مانع فرهنگی و عدم شناخت و آگاهی لازم از زکات و فرهنگ سازی در این زمینه است. مردم اگر با آثار اجتماعی و اقتصادی زکات آشنا شوند و نقش آن را در رفع محرومیت و ایجاد آبادانی و عمران در محل زندگی خود و کشور بدانند، بی تردید به پرداخت آن تشویق خواهند شد.
بنابر این اصلی ترین و محوریترین اقدام در این زمینه، ترویج فرهنگ زکات و فرهنگ سازی در این مورد است.
مردم باید با آثار فردی و اجتماعی زکات آشنا شوند و ضرورت آن را در زندگی خود لمس نمایند به ویژه اینکه بدانند که زکات می تواند در محل زندگی خودشان صرف رفع محرومیت و آبادانی و ترویج دین شود و از برکات آن خود افراد و نسلهای آنان بهره مند خواهند گردید.
در ادامه به گوشه ای از آثار فردی واجتماعی زکات اشاره می کنیم.
آثار فردی پرداخت زکات:
۱- درمان بخل: پرداخت زکات موجب پاک شدن نفس از اخلاق رذیله مانند بخل و قساوت و مانند آن میشود امام صادق (علیه السلام) میفرمایند:«ان احب الناس الی الله تعالی اسخاهم کفاً و اسخی الناس من ادی زکاه ماله…»«دوست داشتن مردم نزد خدا با سخاوت ترین آنها است وبا سخاوت ترین مردم کسی است که زکات مالش را بپردازد» (وسائل الشیعه، ج6، ص 6)
بخل عیبی است که عیوب دیگری به دنبال خواهد آورد: بی اعتنایی به مردم، سنگدلی، عذر تراشی، دروغ پنداشتن ادعای فقرا، از دست دادن دوستان خوب گاو صندوقی برای وارثان، تنگ گیری نسبت به خود و بستگان، سوء ظن به وعده های خداوند تحقیر شخصیت خود در جامعه به توکل داشتن بر خدا توکل نمودن بر مال خود، گوشه ای از آثار بخل است.
۲- کلید برکت و زیاد شدن رزق: زکات موجب برکت در مال و زیاد شدن آن است چنان چه عادت هر شیء است که وقتی پاک شد، رشد میکند.مانند بریدن شاخه های درخت انگور که در ظاهر کوتاه کردن درخت است ولی در واقع سبب رشد آن میشود. هر یک از کلمات «زکات» و «برکت» واژه های مربوط به آن ۳۲ بار در قرآن آمده است و این نشانه آن است که زکات مساوی برکت است.
آثار اجتماعی پرداخت زکات:
الف- تعدیل ثروت:
در جامعه های انسانی به طور کلی دو نوع طبقه بندی وجود دارد:
۱- طبقه بندی اقتصادی که مردم بر اساس سود و سرمایه و مقدار ثروت، طبقه بندی میشوند و نظام ارزش در این جامعه نیز پایه استوار است. این جامعه به دو طبقهی مستکبر و مستضعف، متکاثر و فقیر سرمایه دارا و بینوا تقسیم میشود. این طبقه بندی ویژه نظامهای سرمایه داری است.
۲- طبقه بندی صنفی که اختلاف بر اساس شغلها است نه میزان ثروت و اندوخته های مالی، بلکه نوع کار و مشاغل، افراد را، از یکدیگر متمایز میسازد. طبقه بندی بر دو اصل استوار است: ۱- اختلاف استعدادها و ذوق و سلیقهی انسانها. این خود زمینهی درونی و طبیعی برای تنوع کارها و مشاغل اجتماعی است .۲- احتیاج و ضرورت: زیرا که تشکیل جامعه نیاز به کار های متنوع و گوناگون دارد، و بدون این تنوع اجتماع تشکیل نمیگردد و تشکیل و انسجام نمییابد از نظر قرآن کریم طبقات اجتماعی، برخی دیگر را به کار میگیرند و بعضی ما فوق دارند اما این امر در جهت طبقه بندی صنفی و تشکیل بخشها و تخصصهای گوناگون اجتماعی قرار دارد. که برای تشکیل یک اجتماع امری ضروری است، نه در جهت بهره کشی و استثمار قرآن کریم میفرماید: «وَرَفَعنا بَعضَهُم فَوقَ بَعضٍ دَرَجات لِیَتَّخَذَ بَعضُهُم بَعضاً سُخریاً» (سوره زخرف، آیه 32) بعضی را بر بعضی برتری دادیم تا یکدیگر را به طور طبیعی به کار گیرند. اگر طبقه بندی از نوع دوم وجود نداشت هیچ فردی در خود، احساس نیاز نمیکرد و طبعاً جامعه متلاشی میشد.
اسلام از یک سو دست افراد قوی، مبتکر، پرکار، خّلاق و … را در مالکیت باز گذاشته تا مانع رشد آنان نشود و از سویی درآمدهایی از قبیل سرقت، دریافت رشوه، اختلاس و …را ممنوع دانسته است و از سوی دیگر به مالکین درآمدهای حلال اجازه نمیدهد تا درآمد خود را هر گونه خواستند مصرف کنند؛ و آنان را از اسراف و تبذیر و ثروت اندوزی نهی فرموده است و از طرف دیگران با واجب نمودن خمس و زکات و کفارات و سفارش اکید به انواع کمکها و صدقات، اندکی از اموال آنان را با علم، اعتقاد و ایمان برای حل مشکلات طبقه محروم گرفته است.
نتیجه عملی زکات در تعدیل طبقاتی که اسلام طرح ریزی کرده این گونه مطرح میشود که از در آمد اغنیا و طبقه ثروتمند یک دهم به عنوان خمس طبقات خاصی از محرومان اجتماع و یک دهم و گاهی یک بیستم به عنوان زکات به طبقات دیگری از مستمندان داده میشود. این ریزش و انتقال ثروت از طبقات بالاتر به طرف طبقات محروم، آنقدر ادامه خواهد یافت تا این سرازیری پر گردد و شکاف مسدود شود. در نتیجه تعادل در سطح زندگی این طبقات ضعیف با سطح عادی مردم حاصل گردد. آنقدر این کمک مخارج ادامه مییابد که فقیر، غنی گردد.
ب) ایجاد اشتغال:
یکی از مسائل مهم جامعه وجود بیکاری است که زمینه ساز انواع فسادها ست. اگر مردم خمس و زکات خود را بپردازند، چرخه های اقتصاد به گردش در میآید و بخش مهمی از افراد بیکار شاغل خواهند شد، همان گونه که گاهی از طریق مضاربه یا قرضالحسنه میتوان ایجاد اشتغال کرد، از طریق پرداخت خمس و زکات و یا بخششهای بلا عوض و یا از طریق ایجاد زمینه های تحصیل برای بی سوادها و کم سوادها و آموزش فن و حرفه و تأسیس و توسعه مراکز فرهنگی و احداث جادهها و پلها و آبادنی های دیگر نیز میتوان ایجاد اشتغال کرد. بنابراین در احیای زکات، حل مسئله اشتغال و توسعه اقتصادی و فرهنگی و پر کردن ایام فراغت و جلو گیری از مفاسدی که در اثر بیکاری به چشم میخورد، نهفته است به علاوه کار و اشتغال سبب دلگرمی به مکتب، به امت، به نظام اسلامی و سبب شکوفایی استعدادها و نبوغها و مانع انواع افسردگیها، سوء ظن، رکود، ایجاد عقده و زمینه ساز انواع فتنهها و آشوبها است که اگر شعله آن بر افروخته شود همه را میسوزاند. (قرائتی، محسن،زکات، ص 45-44)
ج) تقویت بنیه دینی مردم:
از محل زکات جمع آوری شده میتوان مدارس، کتابخانهها، مساجد، و سایر مراکز دینی و فرهنگی را ایجاد نمود و یا آنچه را که قبلاً احداث شده است توسعه داد و با دعوت از کارشناسان دینی و علما و اساتید مناطق دیگر، پایگاه علمی و اعتقادی مردم تقویت نمود.
د) کم شدن مفاسد اجتماعی و بسیج برای حل مشکلات:
با پرداخت زکات و تأمین اجتماعی، فقر مردم بر طرف میشود و قویاً بخشی از مفاسد اجتماعی که برخاسته از فقر حاکم بر جامعه است از بین خواهد رفت. پرداخت زکات دلها را به هم نزدیک میکند و جامعه را برای حل همهی مشکلات آماده میسازد. اگر فقرا خود را در سود اغنیا شریک بدانند نابسامانی و مشکلات و آفات با تمام توان به پا خواهند خواست و تا آنجا که بتوانند در حل مشکلات کوشش خواهند نمود.
ه) زکات وسیله ای برای جلوگیری از احتکار:
در برنامهی اقتصادی اسلام زکات از احتکار جلوگیری میکند؛ زیرا زکات به کالاهایی تعلق میگیرد که قابل احتکارند. درآمدهای سرمایه گذاری نشده، پولهای راکد و احتکار موانعی هستند که از اجرای برنامه های اقتصادی جلوگیری میکنند. زکات، احتکار و انباشتن پولهای راکد را متوقف میکند بدین طریق پولهای راکد اجباراً در جریان سرمایه گذاری وارد شده و این امر به افزایش تولید منجر خواهد شد.
موانع اجرای قانون زکات