ندای آسمانی ۲۳ رمضان

دیدگاه واحد و یکسانی در مورد ندای آسمانی و زمان آن وجود ندارد و به همین جهت نمی دقیقا مشخص کرد که ظهور در 23 ماه رمضان است یا در سال بعد از آن در ماه محرم! مطابق دیدگاه بیشتر عالمان، صیحه آسمانی در ماه رمضان سال قبل از ظهور اتفاق خواهد افتاد. دلیل این گروه روایتی از امام باقر(ع) است که فرمود: آن صیحه جز در ماه رمضان بر نخواهد خاست؛… نداکننده‌ای از آسمان به نام حضرت قائم علیه‌السلام ندا سر می‌دهد و هر که در مشرق و مغرب است، آن را می‌شنود.از بعضی روایات استفاده می‌شود که ندای آسمانی هم زمان با ظهور امام مهدی(عج) رخ خو اهد داد. شیخ مفید این همزمانی را در روایتی از پیامبر اکرم(ص) این گونه نقل کرده است: هنگامی که نزدیک خروج قائم شد، ندادهنده‌ای از آسمان آواز می‌دهد:‌ای مردم! زمان ستمگران به سر رسیده و مسؤول این امر بهترینِ امت محمد است؛ پس خود را به مکه برسانید. بر اساس حدیثی دیگر، به هنگام ظهور در شب جمعه، بیست و سوم ماه رمضان، جبرئیل (فرشته وحی) از آسمان نام و نام پدر حضرت مهدی(ع) را بانگ می‌زند: آگاه باشید که حجت خدا در کنار خانه خدا ظهور کرد. از او پیروی کنید که حق با او و در اوست. او قائم آل محمد، بهترینِ امت و امیر و حاکم شماست. این مهدی است که به شیوه داود و سلیمان قضاوت می‌کند و درخواست شاهد و بَیّنه نمی‌کند. پس جنگ و خونریزی برای چیست؟ به او گوش سپارید و از دستوراتش پیروی کنید. بدانید که حق با علی و آل محمد و پیروان آنهاست، علی و شیعیانش رستگارند.‌ای مردم جهان! عمر جباران و ستمگران به پایان رسیده است. بر اساس روایات دیگری، امام زمان(عج) در بیست و سوم ماه رمضان ظهور می‌کند و آن‌گاه پس از آن که یارانش به ۱۰ هزار نفر رسید، در روز عاشورا قیام کرده و از مکه به سوی مدینه حرکت می‌نماید. مقارن قیام آن حضرت، جبرئیل مردم جهان را به بیعت و پیروی از وی فرامی‌خواند. امام مهدی(عج) مدتی پیش از قیام، به طور آشکار و شناخته شده در مدینه اقدام به تبلیغ می‌نماید. در این میان در ماه رجب، مقارن خروج سفیانی، که فتنه و آشوب و جنگ و خونریزی سراسر جهان را فرا گرفته و مردم جهان در اضطراب و ترس و وحشت به سر می‌برند، ندایی از آسمان ظهور حضرت مهدی(عج) و فرا رسیدن پایان عمر ستمگران را نوید می‌دهد.
برخی نیز با متفاوت دانستن زمان ظهور با قیام، زمان نداهای آسمانی را پس از ظهور و پیش از قیام دانسته و معتقدند نداهای آسمانی از آغاز ظهور تا هنگام قیام متعدد هستند و در مراحل مختلف ظهور و قیام امام زمان تا استقرار کامل حکومت او بر جهان، نداهای گوناگونی شنیده خواهد شد. وجود زمان‌های متفاوت در روایات برای ندای آسمانی را مؤید این احتمال دانسته‌اند.

در هر حال باید دانست که یکی از علایم مهم ظهور امام زمان شنیده شدن چند ندای آسمانی ( صیحه ) است. صدا کردن بلند را صیحه گویند.[۱] در اصطلاح، یکی از علائم حتمی ظهور حضرت حجت عجل الله تعالی فرجه الشریف که مقارن با ظهور می­باشد مسئله صیحه آسمانی است. همان طور که در روایت آمده است: قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِاللَّهِ علیه السلام یَقُولُ: …وَالنِّدَاءُ مِنَ الْمَحْتُوم …[۲] محمد ابن علی حلبی می­گوید: از امام صادق علیه السلام شنیدم که صیحه و ندای آسمانی از حتمیات است.
ممکن است برای خیلی­ها این سوال مطرح شود که صیحه آسمانی چه وقت و چگونه است؟ این صیحه هنگامی رخ می­دهد که در شرق و غرب اختلاف شدیدی پیدا شده است و بخاطر ترسی که از این فتنه­ها بر مردم وارد شده است، مردم روزگار سختی را می­گذرانند.[۳] و حتی بسیاری از زنان و مردان مومن دچار سرگردانی و ناامیدی شده­اند از این که فرجی رخ بدهد[۴] و دچار شک و شبهه شده ­اند.
وضعیت مردم در آن زمان این گونه است که سَر دادن ندای امر فرج را از سالهای دور و دراز انتظار می­کشیدند. در اکثر روایات شب جمعه یا شب بیست و سوم رمضان[۵] را هنگام آن ندا مشخص کرده­اند ولی همان طور که بیان شد، علایم حتمی پنج تا است [۶] و بقیه علائم غیرحتمی است. بنابراین می­توان گفت که خود صیحه آسمانی حتمی است اما این که در شب جمعه و یا شب بیست و سوم رمضان باشد غیرحتمی است و ممکن است در روز دیگری اتفاق بیفتد.کسی ­که این ندا را می­دهد، جبرئیل است که محتوای سخن او در روایات به صور مختلف ذکر شده است.برخی از روایات این گونه بیان می کنند که ندا می­دهد: «جَاء الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ الْبَاطِلَ کَانَ زَهُوقًا»؛[۷][۸] و برخی دیگر از روایات می گویند که ندا تصریح می کند که «الحق فی علی و شیعته»[۹]حق با علی و پیروانش می باشد و برخی دیگر از روایات می گوید: «به نام قائم و پدرش ندا می دهد».[۱۰]
به هر حال ندای آسمانی وجودش حتمی است اگر چه محتوای آن در روایات مختلف است اما آثار آن یکی است. وقتی که مردم این ندا را می­شنوند، فرد خوابیده بیدار می­شود و ایستاده می­نشیند و یا به حیاط خانه­اش می­رود و حتی دختران پرده نشین خارج می­شوند و پدران و برادرانشان را به یاری حضرت ولی عصر تشویق می­کنند.[۱۱] و همچنین مردم طوری شگفت زده می­شوند و در بهت و ناباوری فرو می­روند که به فرموده امام صادق علیه السلام: «وقتی مردم صدای این صیحه را می شنوند همانند کسی که مرغی بر روی سرش دارد بی حرکت می شود و همچنین گردن تمام دشمنان الهی خاضع می گردد و اگر در هر موردی اشکال و تردید وارد کنند در این باره نمی توانند…[۱۲]همچنان که هم اکنون برخی اشکال می­کنند که چگونه ممکن است کسی در آسمان ندایی بدهد که تک تک افراد، در هر کجای عالم که باشند این صدا را بشنوند. شاید در جواب این افراد که امر خداوندی را از چیزهای ساخته دست بشر کمتر می دانند بشود این را گفت که آیا در عصر کنونی که ماهواره و دیگر رسانه­های صوتی و تصویری نتوانسته­اند این کار را انجام دهند؟ یعنی به تک تک منازل و افراد وارد شوند و پیامشان را برسانند؟ آیا حداقل به اندازه این کار که از بشر برآمده نه بیشتر از آن از ید پرقدرت خداوند برنمی­آید؟ همچنین اگر این پدیده امکان وقوعش وجود نداشت خداوند در کتاب نورانیش در قالب این آیه «إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَیْهِم مِّن السَّمَاء آیَةً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِینَ».[۱۳] اشاره نمی­کرد.

خصوصیات صیحه آسمانی

از دور و نزدیک به یک صورت شنیده می­شود.[۱۴] یعنی نه این گونه است که کسی که نزدیک به مکان صیحه است آن را گوش خراش بشنود و کسی که دور است، آهسته بشنود و صیحه به طور یکنواخت در همه جا شنیده می­شود که مردم نمی­توانند تشخیص دهند مکان صیحه از کجا است در حالی که برخی از روایات بیان می­کند که جبرئیل بر سنگی در بیت المقدس نازل می­شود و ندا سر می­دهد.[۱۵]خصوصیت دیگر صیحه این است که هر کس آن را به زبان مادری خودش می شنود.[۱۶] پس با این خصوصیاتی که از صیحه بیان شد، حجت بر همگان تمام می شود و کسی نمی­تواند ادعا کند که از ظهور حجت خدا باخبر نشده والا به سوی او می­شتافت و به او ایمان می­آورد. امام صادق علیه السلام فرمودند: پس از این که صیحه را شنیدید، سجده کنید و بگوئید سبحان ربنا القدوس (منزه است پروردگار ما که مقدس است) که اگر کسی چنین کند، نجات می­یابد و کسی که مقابله کند، هلاک می­شود.[۱۷]
پس از این صدا، نام و یاد مهدی در دلها و بر سر زبانها می­افتد[۱۸] و همه با هم از آنچه شنیده­اند، سوال می­کنند و شاید از هم می­پرسند که مهدی کیست و این چنین مقامی دارد که این گونه به نام او ندا سر می­دهند و یا آیا واقعاً این صیحه همان ندای آسمانی وعده داده شده است؟ به خوبی می توان تصور کرد که چه شور و شعف توصیف ناپذیری دل مسلمانان را فرامی­گیرد تا آنجا که این سرور و شادی داخل قبر مومنان از دنیا رفته می­شود[۱۹] و شادمانی نیز آنها را فرامی­گیرد از این که بالاخره حجت خدا را که منتظر ظهورش بودند و به خاطر اعتقاد به او و اهدافش این همه طعنه و تمسخر و شکنجه را از دشمنان به جان خریدند امر ظهورش فرارسیده است. هنوز مردم در بهت و حیرت و ناباوری و شور و شعف بسر می­برند که ناگهان در هنگام غروب خورشید ندایی دیگر شنیده می­شود که: «الحق مع فلان (عثمان) و شیعته»[۲۰]در برخی روایات «فلان» و در برخی دیگر «عثمان» آمده که به احتمال قوی منظور از عثمان شخص عثمان ابن عنبسه می­باشد. «ای مردم پروردگار شما از سرزمین خشکی از فلسطین آمده است. پس با او بیعت کنید تا هدایت شوید و مخالفت نکنید.[۲۱]
در این هنگام است که تردیدکنندگان به شک می­افتند که کدام ندا حق است و صحیح می باشد. از امام صادق علیه السلام سوال شد چه کسانی به ندای اول و چه کسانی به ندای دوم پاسخ می دهند؟ حضرت فرمودند: کسی آن را تصدیق می کند که از قبل به آن ایمان آورده باشد.[۲۲]سپس این آیه را تلاوت فرمودند: «أَفَمَنْ یَهْدی إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ یُتَّبَعَ أَمَّنْ لایَهِدِّی إِلاَّ أَنْ یُهْدى فَما لَکُمْ کَیْفَ تَحْکُمُون».[۲۳]سپس فرمودند: صدای جبرئیل از آسمان و صدای ابلیس از زمین است. پس از صدای اول پیروی کنید و از صدای دوم دوری کنید که گول نخورید… بعد از این است که دو جبهه حق و باطل علناً رو در رو در مقابل هم قرار گرفته و وعده پیروزی مستضعفان بر مستکبران محقق می­گردد.

۱. راغب اصفهانى، حسین بن محمد؛ المفردات فی غریب القرآن ، تحقیق: صفوان عدنان داودى ، بیروت ، دارالعلم الدارالشامیه، ۱۴۱۲ ق ، نوبت چاپ اول ، ج ۱، ص ۴۹۶.
۲ ثقه الاسلام کلینى؛ الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیه، ۱۳۶۵ هجرى شمسى، ج۸، ص۳۱۰.
۳ علامه مجلسى، ملا محمدباقر؛ بحارالأنوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۴ هجرى قمرى؛ ج۵۲، ص ۲۳۵.
۴ الغیبه، همان، ص۴۳۹.
۵محمد بن ابراهیم نعمانى، الغیبه، تهران، مکتبه الصدوق، ۱۳۹۷ هجرى قمرى؛ ص۲۵۳.
۶ همان، ص ۲۵۲.
۷ قرآن مریم، سوره اسرا، آیه ۸۱.
۸ یزدی حائری، علی؛ الزام الناصب فی اثبات الحجه الغائب، تهران، بی نا، ۱۳۸۰، ص ۱۹۹.
۹ بحارالأنوار؛ همان، ج۵۲، ص۲۸۹؛ الخرائج والجرائح، همان، ج۳، ص۱۱۶۱؛ شیخ صدوق، کمال الدین، قم، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۵۹، ج۲، ص۶۵۲.
۱۰ شیخ صدوق، کمال الدین، تصحیح، علی اکبر غفاری، قم، انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴۰۵، ص ۳۲۸.
۱۱ محمد بن ابراهیم نعمانى، الغیبه، تهران، مکتبه الصدوق، ۱۳۹۷ هجرى قمرى؛ ص۲۵۱ و ۲۵۲ و ۲۵۸.
۱۲ همان، ص ۲۶۳.
۱۳ قرآن کریم، سوره شعرا، آیه ۴ – اگر بخواهیم از آسمان نشانه ای را می فرستیم به گونه ای که همه در برابر آن سر تسلیم فرود آورند.
۱۴ بحارالأنوار، همان؛ ج۵۲، ص۲۸۹؛ شیخ طوسى، محمد ابن الحسن، الغیبه، قم، مؤسسه معارف اسلامى، ۱۴۱۱ هجرى قمرى ، ص ۴۳۹.
۱۵ الزام الناصب فی اثبات الحجه الغائب، همان، ص ۱۹۹.
۱۶ شیخ صدوق؛ کمال الدین، قم، دارالکتب الإسلامیه، ۱۳۹۵ هجرى قمرى، ج ۲، ص ۶۵۰.
۱۷ کامل سلیمان؛ روز رهایی ترجمه یوم الخلاص، مترجم: لطیف راشدی، تهران، ارمغان طوبی، ۱۳۸۶، چا اول، ج ۲، ص ۶۱۸.
۱۸ احسانبخش، محمدصادق؛ آثار الصادقین، رشت، نشر صادقین، ۱۳۷۶ ش، چاپ اول، ج ۲۹، ص ۳۶۹.
۱۹ همان، ص ۲۲۷.
۲۰ شیخ مفید؛ الارشاد، قم، موسسه آل البیت، ۱۴۱۴، ج۲، ص ۳۷۱؛ ابن ابی الفتح اربلی؛ کشف الغمه، بیروت، دارالاضواء، بی تا، ج۳، ص۲۵۷.
۲۱ الحسن ابن سلیمان حلی؛ مختصر بصائر الدرجات، نجف، منشورات مطبعه حیدریه، ۱۹۵۰م، چاپ اول، ص ۱۸۴.
۲۲ نعمانى، محمد بن ابراهیم؛ الغیبه، تهران، مکتبه الصدوق، ۱۳۹۷ هجرى قمرى؛ ص۲۶۶.
۲۳ قرآن کریم، سوره یونس، آیه ۳۵ – آیا کسى که هدایت به سوى حق مى کند براى پیروى شایسته تر است، یا آن کس که خود هدایت نمى شود مگر هدایتش کنند؟ شما را چه مى شود، چگونه داورى مى کنید؟