امتحان آسان و سخت

منظورتان از سوال آسان و سخت چیست؟ سختی و آسانی سوالات را با چه مقیاس و ملاکی اندازه می‌گیرید؟ مثلاً فقر و ثروت، هر دو سوالات امتحانی‌اند. به نظر شما امتحان شدن با کدامشان، آسان‌تر است؟
اغلب مردم خیال می‌کنند که امتحان شدن با ثروت، آسان‌تر است؛ در حالی که چنین نیست. این صرفاً یک پندار عوامانه است که ناشی از ندانستن تکالیف مربوط به ثروت است.
خدای متعال فرمود: « … وَ الَّذینَ یَکْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ وَ لا یُنْفِقُونَها فی سَبیلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ أَلیم ـــ و کسانی که طلا و نقره (درهم و دینار) را ذخیره می کنند و آن را در راه خدا خرج نمی کنند پس به آنها مژده بده عذاب دردناک را.»
یعنی نگه داشتن پول در حساب بانکی یا در صندوق، به مدّت زیاد و نیز احتکار اموال، موجب عذاب اخروی است؛ چرا که در فرهنگ اسلام، مال، مال شخص نیست تا هر طور دلش خواست خرج کند؛ بلکه مال مال خداست و طبق فرمان خدا باید به جریا بیفتد تا همگان از آن بهره ببرند.
عنوان بصری، گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: « یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ مَا حَقِیقَةُ الْعُبُودِیَّةِ قَالَ ثَلَاثَةُ أَشْیَاءَ أَنْ لَا یَرَى الْعَبْدُ لِنَفْسِهِ فِیمَا خَوَّلَهُ اللَّهُ مِلْکاً لِأَنَّ الْعَبِیدَ لَا یَکُونُ لَهُمْ مِلْکٌ یَرَوْنَ الْمَالَ مَالَ اللَّهِ یَضَعُونَهُ حَیْثُ أَمَرَهُمُ اللَّهُ بِهِ و … ــــــــ یا ابا عبد الله! حقیقت بندگی چیست؟ فرمودند: سه چیز است؛ اینکه بنده، در آنچه خدا به او واگذار نموده، مالکیّتی برای خودش قائل نباشد؛ زیرا بندگان را مِلکی نیست. بندگان خدا، مال را مال خدا می‌بینند، و آن را جایی قرار می دهند که خدا امر نموده است. و … .»
«عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام أَ تَرَى اللَّهَ أَعْطَى مَنْ أَعْطَى مِنْ کَرَامَتِهِ عَلَیْهِ- وَ مَنَعَ مَنْ مَنَعَ مِنْ هَوَانٍ بِهِ عَلَیْهِ- لَا وَ لَکِنَّ الْمَالَ مَالُ اللَّهِ یَضَعُهُ عِنْدَ الرَّجُلِ وَدَائِعَ- وَ جَوَّزَ لَهُمْ أَنْ یَأْکُلُوا قَصْداً- وَ یَشْرَبُوا قَصْداً وَ یَلْبَسُوا قَصْداً- وَ یَنْکِحُوا قَصْداً وَ یَرْکَبُوا قَصْداً- وَ یَعُودُوا بِمَا سِوَى ذَلِکَ عَلَى فُقَرَاءِ الْمُؤْمِنِینَ وَ یَلُمُّوا بِهِ شَعَثَهُمْ- فَمَنْ فَعَلَ ذَلِکَ کَانَ مَا یَأْکُلُ حَلَالًا- وَ یَشْرَبُ- حَلَالًا وَ یَرْکَبُ وَ یَنْکِحُ حَلَالًا- وَ مَنْ عَدَا ذَلِکَ کَانَ عَلَیْهِ حَرَاماً- ثُمَّ قَالَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ – أَ تَرَى اللَّهَ ائْتَمَنَ رَجُلًا عَلَى مَالٍ- خُوِّلَ لَهُ أَنْ یَشْتَرِیَ فَرَساً بِعَشَرَةِ آلَافِ دِرْهَمٍ وَ یُجْزِیهِ فَرَسٌ بِعِشْرِینَ دِرْهَماً- وَ یَشْتَرِیَ جَارِیَةً بِأَلْفِ دِینَارٍ وَ یُجْزِیهِ بِعِشْرِینَ دِینَاراً- وَ قَالَ وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُسْرِفِین ـــــــــ ابان بن تغلب گوید: امام صادق علیه السلام فرمودند: به نظر تو آنچه خدا به هر که داده براى احترام به اوست و آنچه به هر که نداده براى خوار داشتن اوست؟ هرگز چنین نیست، بلکه مال مال خداست و نزد کسى امانت مى ‌نهد و به آنها اجازه می دهد که با میانه روی بخورند و با میانه روی بپوشند و با میانه روی با آن زن بگیرند و با میانه روی سوارى کنند و غیر از این مصارف، هر چه باقی ماند را به مؤمنان فقیر برگردانند و پریشانى زندگانى آنها را رفو کنند، هر کس بدین روش کار کند آنچه خورده و نوشیده و سوارى کرده و زناشوئى کرده حلال است و جز آن، بر او حرام است و آنگاه فرمود: اسراف نکنید که خدا مسرفان را دوست ندارد، آیا چنین می بینی که خدا مالى را به کسى سپرده و به او اجازه داده اسبی به ده هزار درهم بخرد با اینکه یک اسب بیست درهمى هم او را بس است؟! یا کنیزى به صد اشرفى طلا بخرد با اینکه کنیز به ده اشرفى هم او را بس است؟! و فرمود: و اسراف نکنید که خدا مسرفان را دوست ندارد.»
از این حدیث استفاده می شود که ثروتمندان، حقّ ندارند اموال موجود در اختیار خودشان را هر گونه که خواستند مصرف نمایند؛ بلکه خودشان فقط در حدّ متعارف ـ که مطابق با اهداف اسلامی باشد ـ حقّ استفاده نمودن از آن اموال را دارند، و باقی را باید بین فقراء تقسیم کنند. در روایات دیگری هم آمده که اگر کسی شب با شکم سیر بخوابد در حالی که همسایه اش گرسنه سر بر بالین نهاده است، چنان کسی مسلمان نیست. و همسایه در فرهنگ اسلام، یعنی چهل خانه از هر طرف.
«رَوَى عِیسَى بْنُ مُوسَى قَالَ قَالَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ علیهما السلام یَا عِیسَى الْمَالُ مَالُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَهُ وَدَائِعَ عِنْدَ خَلْقِهِ وَ أَمَرَهُمْ أَنْ یَأْکُلُوا مِنْهُ قَصْداً وَ یَشْرَبُوا مِنْهُ قَصْداً وَ یَلْبَسُوا مِنْهُ قَصْداً وَ یَنْکِحُوا مِنْهُ قَصْداً وَ یَرْکَبُوا مِنْهُ قَصْداً وَ یَعُودُوا بِمَا سِوَى ذَلِکَ عَلَى فُقَرَاءِ الْمُؤْمِنِینَ فَمَنْ تَعَدَّى ذَلِکَ کَانَ أَکْلُهُ مِنْهُ حَرَاماً وَ مَا شَرِبَ مِنْهُ حَرَاماً وَ مَا لَبِسَهُ مِنْهُ حَرَاماً وَ مَا نَکَحَهُ مِنْهُ حَرَاماً وَ مَا رَکِبَهُ مِنْهُ حَرَاماً ـــــ عیسی بن موسی گوید: امام صادق علیه السلام فرمودند: اى عیسى! مال، مال خداست که آن را به امانت به بندگان خود سپرده و فرمان داده است تا با اقتصاد و میانه‌ روى از آن بخورند، و با میانه روى از آن بیاشامند، و با میانه ‌روى از آن بپوشند، و با میانه‌ روى از آن زناشویى کنند، و با میانه ‌روى از مرکب بهره‌ مند شوند، و بقیّه را به فقراى مؤمنان بازگردانند؛ پس هر کس از این حد درگذرد، آنچه مى ‌خورد حرام است، و آنچه مى ‌نوشد حرام است، و آنچه مى ‌پوشد حرام است، و آنچه صرف زناشویى مى‌ کند حرام است، و آنچه هزینه سوارى مى ‌کنند حرام است.»
ملاک قضاوت، این گونه احادیث هستند نه پندارای عوامانه‌ی خودمان. طبق این احادیث، اغلب ثروتمندان زمان ما، در امتحانات الهی رفوزه شده‌اند، حتّی بسیاری از ثروتمندان به ظاهر دیندار هم طبق این معیار، گرفتار عذاب خواهند بود.
بی‌اطلاعی از این گونه احادیث است که باعث شده برخی‌ها امتحان شدن با ثروت را امتحانی آسان بپندارند.
امتحان با سلامتی هم به همین نحو، دشوار است. روز قیامت باید پاسخ دهیم که با اعضا و جوارح سالم، چه کردیم؟ باید پاسخ دهیم که با هوش بالا چه کردیم؟ روز قیامت، ما افراد سالم را کنار خانم «زهره اعتضاد» قرار داده و می‌پرسند: چرا این زن معلول ـ که هیچ دستی نداشت ـ از شما افراد سالم، بهتر عمل کرد؟
زنی که فاقد دست است ولی حجابش کامل می‌باشد، با پاهایش نقّاشی می‌کند، در سطح ممتاز، خوشنویسی می‌کند، قالیبافی می‌کند، گل‌سازی می‌کند، قهرمان تنیس روی میز است، آشپرزی می‌کند، معلّم کودکان معلول است، رانندگی می‌کند، عضو انجمن بین المللی نقّاشان آلمان است. تاکنون بیش از ۶۰ نمایشگاه داخلی و ۱۰ نمایشگاه خارجی در کشورهای سوریه، لبنان، قطر، دبی، چین، تایلند، عربستان و کویت برگزار کرده‌است. وی برنده‌ی جایزه‌ی فیلم رشد در سال ۱۳۸۷ است.
اینکه کسی خیال کند، امتحان شدن با سلامتی، امتحان آسانی است، ناشی جهالت اوست. اگر از هر عضوی، بهترین استفاده‌ی ممکن را نکنیم، باید جواب دهیم که چرا آن عضو را اسراف کرده‌ایم؟ اسراف یعنی استفاده از یک نعمت، در غیر مسیر هدف خلقتش. طبق احادیث، در آخرت، شخص قدم از قدم برنمی‌دارد مگر اینکه از او می‌پرسند با لحظه لحظه‌ی عمرت چه کردی؟