تکثّر در معرفت

با عرض سلام.
تکثّر معرفتی ریشه در ذات غیر معصوم ما انسان‌ها دارد. وقتی ما در فهم و درک خودمان معصوم نباشیم، طبیعی است که اختلاف نظرهایی کوچک و بزرگ با هم خواهیم داشت. خود عرفا هم از آن جهت که عصمت در فهم و عصمت در بیان مکاشفات و مشاهدات ندارند، طبیعی است که باهمدیگر اختلاف داشته باشند؛ حتّی چه بسا دو عارف، یک حقیقت را مشاهده‌ی باطنی کنند ولی در بیان آن حقیقت واحد، هر کدام متفاوت از دیگری بیان کند. شاید یک منشاء اختلاف، کمبود علم است.لذا اهل البیت ـ علیهم السّلام ـ از آن‌جا که همگی علم برابر داشتند و از همگان عالم‌تر بودند، لذا چنین اختلافاتی هم باهمدیگر نداشتند.
وقتی بین عرفا، اختلاف فهم و اختلاف درک وجود داشته باشد، بین فلاسفه و متکلّمین و فقها و … به نحو اولی وجود خواهد داشت. هر چه مراتب کمال و قرب افراد به کمال محض، پایین‌تر باشد، به همان نسبت، تفاوت فهم و درک هم افزایش خواهد یافت.