کمال نهایی انسان -تفاوت مراتب انسانها -تفاوت استعدادها
انسان کامل شدن یک مفهوم عمومیت یافته برای همه بندگان خداست یا اختصاصی و منحصر به فرد برای هر کس ؟ یعنی اگر بنده تالی تلو معصوم شوم و به مقام معصومیت از گناه برسم با مقام یک انسان دیگر مثل اقای قاضی یا حضرت امام که تالی تلو معصوم شده اند فرق می کند ؟ یعنی بنده فقط می تونم بهترین خودم بشوم و نمی تونم به درجه رشد اقای بهجت و علامه طباطبایی برسم ؟ وقتی پیامبر در ادعیه می فرمایند انچه که من می خوانم شما هم بخوانید تا مثلا شما هم به مقام محمود برسید یعنی دیگر من نمی تونم به مقام محمود شخص خود پیامبر خدا برسم ؟ یعنی نهایت چیزی که خدا از من می خواهد و نهایت ظرفیت من مثلا عدد ۱۰ هست و اگر من به عدد ۹ و حتی ۱۰ برسم تمام امتیاز خودم را دریافت کردم ولی عدد درخواستی خدا از پیامبر اکرم مثلا ۱۰۰۰ هست و ایشان به نهایت رشد خودشون که نهایت رشد بشریت هست یعنی عدد ۱۰۰۰ مورد تایید خدا رسیده اند و نتیجتا پروردگار با توجه به ظرفیت بنده حقیر و پیامبر از هر دو ما رضایت کامل دارند ؟ یعنی هر دوی ما به مقام انسان کامل رسیده ایم ولی در حد و ظرفیت خودمون ؟
انسان ها از نظر خلقتی و شرایط محیطی و عواملی که در پیدایش و پرورش ایشان دخیل است, یکی نیستند و همه با هم تفاوت دارند، ظرفیت ایشان برای کمال هم متفاوت است. اما این تفاوت مهم نیست. مهم این است که همین ظرفیتی که در افراد انسانی هست بسیار گسترده است و ما معمولا تلاش کافی برای شکوفا ساختن آن نداریم. اگر کسی بتواند ظرفیت خویش را در کمال شکوفا کند و به فعلیت برساند، به سعادت واقعی خود دست یافته است و از این نظر کسی احساس کمبود نمی کند. البته گفتنی است که این ظرفیت یک موجود سخت افزاری نیست که قابل گسترش نباشد. با پیشروی انسان در راه معنویت و سلوک حتی می تواند ظرفیت او نیز گسترش یابد مانند علم که انسان به هر مقدار که تلاش می کند ظرفیت اش برای علم گسترش می یابد. توجه داشته باشید که موضوع ظرفیت نباید خللی در زندگی ما و نشاط و تلاش ما بگذارد. مومن باید با امید و توکل بر خدای عالم به پیش برود و هرگز توقف نکند.خدای متعال همه ما انسان ها را بر اساس فطرت توحیدی آفردیده است لذا راه کمال برای همه ما باز است. یعنی استعداد و قوهی الهی در درون ما است. اگر این طور نبود همهی انسانها میتوانستند به خدا ایراد بگیرند که چون ما استعداد پیشرفت را نداشتیم نتوانستیم به کمال برسیم! پس راه کمال و پیشرفت باز است و ما خودمان هستیم که با نحوهی عمل خود، خودمان را به آن هدف نزدیک میکنیم یا از آن دور میشویم.دوست گرامی، ما در زندگی خود وظیفهای داریم که باید آن را تشخیص بدهیم و به آن عمل کنیم. اما باقی ماجرا و این که چه خواهد شد به ما مربوط نیست چون خدا خداییاش را بلد است و میداند باید چه کند. ما باید تکلیف خود را بدانیم.
– وجود دارای مراتب است ؛ و هر مرتبه ای نسبت به مرتبه پایین تر از خود ، علّت و نسبت به بالاتر از خود معلول است. و مراد از بالا بودن مرتبه وجودی یک موجود ، این است که وجود آن موجود ، قویتر و شدیدتر از وجود مرتبه پایین تر از خود بوده ، بر تمام وجود آن احاطه دارد و تمام کمالات آن را داراست. با این بیان ، روشن است که وجود خداوند متعال بالاترین مرتبه وجود و محیط بر همه موجودات بوده و جامع کمالات همه آنهاست. بنا بر این ، معیار اشرفیّت موجودات ، مقدار نزدیکی وجودی آنها به خداوند متعال است . خداوند متعال کمال مطلق و قداست محض است ؛ لذا هر چه یک موجود ، از حیث وجودی به خدا نزدیکتر باشد به همان اندازه از کمال ، قداست و شرافت برخوردار خواهد شد. بنا بر این ،وجود مادّی آن حضرت نیز به واسطه اتصالی که به حقیقت نوری خود دارد از همان شرافت برخوردار است . لذا آن حضرت موجودیست که همه قوس نزول و صعود را یکجا از آن خود کرده و احاطه وجودی بر همه ممکنات دارد. شاعر چه خوش گفته است که:
« ز احمد تا احد یک میم فرق است *
* جهانی اندر این یک میم غرق است.»
باز چه نیکو گفته آنکه گفته است: « دو سر حلقه هستی تو به هم پیوستی.»
رسول اکرم صلی الله علیه و آله صدیقه طاهره و دوازده امام علیهم السلام به صورت خاص , تنها مصداق حقیقی ((انسان کامل ))اند.
الف ) جانشینی خدا (خلافه اللهی ):
ب ) انسان کامل , مظهر اسم اعظم :
ولی الله بودن انسان کامل : ((ولی )) یکی از اسمای الهی است و از آن جا که اسمائ الله باقی و دائم اند, انسان کامل – که مظهر اتم و اکمل اسمای الهی است – صاحب ولایت کلیه دائمی است و می تواند به اذن او در ماده کائنات تصرف کند و قوای ارضی و سماوی را تحت تسخیر خویش در آورد و این ولایت تکوینی , از ویژگی های برجسته انسان کامل به شمار می رود. – رسول خدا صلی الله علیه و آله و عترت طاهره او علیهم السلام اولین مخلوق الهی اند . فاصله و همت ما انسانها خیلی زیاد است. اگر چه منع امکانی برای تکامل بشر غیر از سعی و تلاش و همت خودش وجود ندارد.
منابعی جهت آگاهی بیشتر :
– انسان کامل , شهید مرتضی مطهری
– انسان و خلافت الهی , استاد محمد شجاعی , مؤسسه خدمات فرهنگی رسا. تهران , چاپ اول , 1362 ش
– المیزان , علامه طباطبایی , ج 12,
– تفسیر موضوعی قرآن , آیه الله جوادی آملی , مرکز نشر اسرائ, قم , چاپ اول , 1379 ش ,
– مقالات , استاد محمد شجاعی , سروش , تهران , چاپ پنجم , 1380, ج اول
– انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه علامه حسن حسن زاده آملی , بنیاد نهج البلاغه , تهران : 1365 ش
– درباره ولایت تکوینی ر.ک :
1- ولایت نامه , علامه طباطبایی , ترجمه همایون همتی , امیر کبیر, تهران , چاپ اول , 1366
2- مجموع کتاب و مجموعه مقالات , استاد حسن زاده آملی , مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی , قم , چاپ دوم , 1364 ش ,
کمال نهایی انسان -تفاوت مراتب انسانها -تفاوت استعدادها