دین و اندیشه

شهادت ثالثه در اذان

پرسش و پاسخ

چرا در زمان پیامبر «اشهد ان علی ولی الله» وارد اذان نشد تا باز هم حجت دیگری بر جانشینی بر حق ایشان باشد؟

«امامت» استمرار خط نبوت است و لذا اعتقاد حقیقى به «نبوت خاتم» مستلزم اعتقاد و ایمان به «امامت» نیز هست. بنابراین امامت به عنوان زیر مجموعه «نبوت» است. اینکه این اصل یا نام امام علی علیه السلام را در اذان نگویند ، از اهمیت اعتقادی آن کاسته نخواهد شد.مانند عدل یا معاد که شهادت صریحی در اذان ندارند. تفاوتهای اذان بین شیعه و اهل تسنن در این یک مورد منحصر نیست. یک تفاوت اساسی نیز اینکه شیعه اذان را ابلاغ الهی به حضرت رسول الله صلی الله علیه و آله دانسته بر خلاف برخی از اهل تسنن که آن را تقلید پیامبر صلی الله علیه و آله از خواب دیدن عبدالله بن زید دانسته اند.
درکتاب «السلافه فی امر الخلافه » اثردانشمند بزرگ اهل سنت شیخ عبدالله مراغی مصری دو حدیث نقل نموده که شهادت سوم از زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله وجود داشته است :
1- سلمان فارسی در عصر پیامبر در اذان و اقامه بعد ازشهادت به یکتایی خدا و رسالت پیامبر صلی الله علیه و آله به ولایت امیرمؤمنان علی علیه السلام نیز شهادت می داد. یکی از اصحاب به محضر رسول خدا صلی الله علیه و آله رسید و عرض کرد: ((ای رسول خدا, امروز موضوعی را شنیدم که قبلا نشنیده بودم . پیامبر فرمود: آن موضوع چیست ؟ او عرض کرد: سلمان اذان می گفت . شنیدم او بعد ازشهادت به یکتایی خدا و رسالت پیامبر به ولایت علی علیه السلام هم شهادت داد (این ماجرا بعد از حجه الوداع پس از ماجرای غدیر رخ داد). پیامبر فرمو: سمعتم خیرا . چیز خوبی شنیده اید.
2- در مورد ابوذر غفاری روایت شده که یکی از اصحاب نزد پیامبرصلی الله علیه و آله آمد و عرض کرد: ای رسول خدا! ابوذر در اذان بعد از شهادت به رسالت پیامبرصلی الله علیه و آله به ولایت علی شهادت می دهد و می گوید: «اشهد ان علیا ولی الله » پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «کذلک ، اَ وَ نسیتم قولی فی غدیر خم : من کنت مولاه فعلی مولاه ، فمن ینکث فانما ینکث علی نفسه ; همین گونه است . مگر سخن مرا در غدیر خم فراموش کرده اید که گفتم: هر کس من رهبر او هستم پس علی علیه السلام رهبر او است . هر کس پیمان را بشکند قطعا به خودش آسیب رسانده است .» .
از دیدگاه شیعه , متن اذانی که در عصر رسول خدا صلی الله علیه و آله برای نماز قرائت می شد به این صورت است : الله اکبر, الله اکبر, الله اکبر, الله اکبر, اشهد ان لا اله الا الله , اشهد ان لا اله الا الله . اشهد ان محمدا رسول الله , اشهد ان محمدا رسول الله . حی علی الصلوه , حی علی الصلوه , حی علی الفلاح , حی علی الفلاح , حی علی خیر العمل , حی علی خیر العمل , الله اکبر, الله اکبر, لا اله الا الله , لا اله الا الله . نه یک کلمه کم و نه یک کلمه زیاد, (فقیه , ج 1, ص 188, چهار مجلدی , چاپ آخوندی , چاپ پنجم , وسائل الشیعه , ج 4, ص 644, ح 9. روایت دیگری هم همین 18 فصل را آورده اند).
اگر کسی یک کلمه کم یا زیاد کند, کار حرامی انجام داده است و هیچگونه تردیدی در این نیست . باید همین گونه که هست , بجا آورده شود, (مستند العروه , ج 2, ص 287).
شیخ صدوق می گوید: فرقه ی گمراه و ملعون مفوضه از خود اخباری ساختند و در اذان این جمله را اضافه کردند: ((محمد و آل محمد خیر البریه )) بعضی از آنان جمله ی ((اشهد ان علیا امیرالمؤمنین حقا)) را پس از ((اشهد ان محمدا رسول الله )) به عنوان اذان و اقامه اضافه کردند و در بعضی روایات این گروه , پس از ((اشهد ان محمدا رسول الله )) اشهد ان علیا ولی الله آمده است . شیخ صدوق اضافه می کند: تردیدی نیست در این که علی علیه السلام ولی الله امیرالمؤمنین بحق است و محمد و آل محمد, خیر البریه هستند ولی این جمله ها در اذان نیست , (فقیه , ج 1, ص 188). فقهای شیعه هیچکدام نگفته اند که این جمله جزو اذان است بلکه آنچه آوردیم , اذان همان است نه یک کلمه کم دارد و نه یک کلمه زیاد.
از دیدگاه شیعه , اذان مانند احکام شرعی دیگر, به رسول خدا صلی الله علیه و آله وحی شده است نه اینکه پیامبر خدا با مسلمانان مشورت کند و قرار بگذارند که به فلان شکل انجام شود و به خاطر اینکه وحی است , نمی توان کم و زیاد کرد. از حضرت امام صادق علیه السلام روایت شده است که فرمود: وحی بر پیامبرتان نازل می شود و شما گمان می کنید که آن حضرت اذان را از عبدالله بن زید گرفته است !!, (وسائل الشیعه , ج 4, ص 612, ح 3).
ابن ابی عقیل می گوید: امام صادق علیه السلام نفرین کرده است کسانی را که می گویند پیامبرصلی الله علیه و آله اذان را از عبدالله بن زید گرفته است , (همان ). در حدیث امام باقرعلیه السلام آمده است : وقتی که رسول خدا صلی الله علیه و آله به معراج رفت , وقت نماز که رسید, جبرئیل اذان و اقامه گفت و رسول خدا صلی الله علیه و آله با فرشتگان نماز خواندند, (همان , ح 1).
کتاب شریف وسائل الشیعه باب نوزدهم حدیث سوم , حدیث هشتم , حدیث هفدهم , و حدیث دهم , از ابواب اذان و اقامه در , همه نشان می دهند که اذان از سوی جبرئیل به حضرت محمد صلی الله علیه و آله تعلیم داده شده است .
یکی از اتهاماتی که به شیعه اثنی عشریه نسبت می دهند این است که می گویند: در مورد شهادت ثالثه ((اشهد ان علیا امیرالمؤمنین )) فقهای شیعه اثنی عشریه مانند صاحب جواهر گفته اند:
ذکر شهادت ثالثه :«اشهد ان علیا امیر المؤمنین » در اذان , اگر به قصد جزئیت نباشد, اشکالی ندارد و به موالات اذان ضرر نمی زند همانطوری که ذکر جمله ((صلی الله علیه و آله )) بعد از ((اشهد ان محمد رسول الله )) به موالات اذان آسیب نمی رساند, (جواهر الکلام , ج 9, ص 86, چاپ بیروت ).
آیت الله حکیم در مستمسک العروه می گوید: درباره شهادت به ولایت حضرت علی علیه السلام, شیخ طوسی در نهایه و مبسوط گفته است : روایات غیرقابل اعتمادی شهادت به ولایت را جزو اذان به حساب آورده است ولی این روایات در اذان و اقامه , معمول علیه نیستند و نمی توان به آنها عمل کرد .
علامه حلی می گوید: اخبار شاذی که شهادت ثالثه «اشهد ان علیا امیرالمؤمنین» را جزو اذان و اقامه به حساب آورده , قابل اعتماد نیستند. آیه الله حکیم می گوید: اگر کسی این جمله را به قصد استحباب بگوید اشکالی ندارد چون در حدیثی آمده است : هر وقت کسی لا اله الا الله و محمد رسول الله گفت , «علی امیرالمؤمنین» را هم بگوید. بعد می گوید: در عصر حاضر, شهادت ثالثه ((اشهد ان علیا ولی الله )) از شعارهای تشیع گردیده است و اگر کسی به این خاطر آن را بگوید اشکالی ندارد (مستمسک العروه , ج 5, چاپ بیروت , ص 544).
در مستند العروه آمده است : ما برای گفتن شهادت ثالثه ((اشهد ان علیا ولی الله )) نیازی به ورود نص نداریم چون ولایت , از متممات رسالت , از مقومات ایمان و کمال دین است و بخصوص در این عصر هیچگونه نیازی به امر دیگری نیست چون این جمله روشنترین شعار شیعه و آشکارترین رمز تشیع است . بر این اساس ذکر این جمله , چه در اذان و چه در غیر اذان هیچگونه اشکال ندارد. البته این جمله جزو اذان نیست و اگر کسی به قصد اینکه جزو اذان است , آن را بگوید, کار حرامی کرده است , (مستند العروه , ج 2, ص 287).
ممکن است کسی بپرسد: اصلا چرا این جمله مطرح شد؟ در جواب باید گفت : بنی امیه تمام تلاش خود را به کار بردند تا نام و آثار حضرت علی علیه السلام محو شود. شیعه برای زنده نگه داشتن نام علی و ولایت آن حضرت در طول تاریخ با همه تلاش , با ذکر شهادت ثالثه ((اشهد ان علیا ولی الله )) و امثال آن , مانع موفقیت دشمن شده است . فخر رازی در تفسیر سوره فاتحه , در مسأله فقهی جهر به بسم الله می گوید: علی علیه السلام , بسم الله الرحمن الرحیم را در نمازها بلند می گفت و بر بلند گفتن تأکید داشت . وقتی که حکومت و دولت به بنی امیه رسید, آنان از بلند گفتن بسم الله الرحمن الرحیم ممانعت کردند و در این ممانعت بسیار تأکید داشتند و علت اصلی ممانعت آنها این بود که آنان سعی داشتند آثار علی علیه السلام را از بین ببرند. بعد می گوید: دلایل عقلی موافق نظر ما است و عمل حضرت علی هم کمک ما است و هر کس علی را امام دین خود کند, در دین و جان خود به زنجیر ناگسستنی چنگ زده است , (تفسیر کبیر, ج 1, ص 160, چاپ استانبول ).
در آن زمان که امویان حاکم بودند, در برخی از مناطق کشور اسلامی یاران مخلص حضرت علی علیه السلام را می کشتند, آن حضرت را سب و نفرین می کردند و حتی نمی گذاشتند کسی نام علی علیه السلام را برای بچه های خود انتخاب کند. بر هیچ کس پوشیده نیست که چه بلاهایی از سوی امویان و عباسیان بر آل علی و سادات علوی رسید. شیعه در برابر این فشارها مقاومت کرد و علی را فراموش نکرد و به این ترتیب علی علیه السلام , یادومکتبش زنده ماند.
حی علی خیرالعمل , جزو اذان است . این جمله را اهل سنت حذف کردند. محمد بن ابی عمیر می گوید: از حضرت امام رضا علیه السلام پرسیدم : چرا ((حی علی خیرالعمل )) را حذف کردند؟ امام علیه السلام فرمود: علت ظاهری را می خواهی یا علت باطنی را؟ گفتم : هر دو را. فرمود: علت ظاهری این است که گفتند: ما می خواهیم مردم با شنیدن حی علی خیرالعمل , از جهاد روی نگردانند و تنها به نماز مشغول نشوند ولی علت باطنی این است که ((خیرالعمل )) عبارت است از ولایت حضرت علی علیه السلام . آنان خواستند که هر روز بر ولایت تأکید نشود, (وسائل , ح 4, ص 647, ح 16).
اذان از دیدگاه اهل سنت : ابو محذوره می گوید: پیامبر اسلام این اذان را به من یاد داد: الله اکبر, الله اکبر, اشهد ان لا اله الا الله , اشهد ان لا اله الا الله . اشهد ان محمدا رسول الله , اشهد ان محمدا رسول الله . سپس بر می گردد و می گوید: اشهد ان لا اله الا الله , اشهد ان لا اله الا الله . اشهد ان محمدا رسول الله , اشهد ان محمدا رسول الله . حی علی الصلوه , حی علی الصلوه , حی علی الفلاح , حی علی الفلاح , الله اکبر, الله اکبر, لا اله الا الله , (صحیح مسلم , ج 1, ص 287, باب صفه الاذان , ح 6, بیروت , چاپ اول ).
اهل سنت در کیفیت تشریع اذان می گویند: وقتی مسلمانان به مدینه هجرت کردند, برای اقامه ی نماز وقت تعیین می کردند و در آن وقت می آمدند و آن روزها برای نماز, اعلانی در کار نبود. روزی با یکدیگر در این مورد گفتگو کردند. برخی پیشنهاد ناقوس دادند, برخی پیشنهاد شیپور دادند و عمر بن خطاب گفت : چرا کسی را مأمور نمی کنید که با صدای بلند اعلان کند. پس از آن رسول خدا فرمود: ای بلال ! بلند شو و ندای نماز سر بده , (صحیح بخاری , ج 3-1, جزئ 1, ص 157 داراحیاء التراث العربی , 1313 قمری ).
درباره جمله های اذان می گویند: عبدالله بن زید, نزد پیامبر آمد و گفت : خوابی دیده ام . سپس خوابش را برای پیامبر نقل کرد و پیامبر هم فرمود: خواب درست دیده ای , آنچه را که به تو در عالم خواب گفته شده , به بلال تعلیم بده و او اذان بگوید. عمر بن خطاب وقتی مراجعه عبدالله بن زید و صدای اذان بلال را فهمید نزد پیامبر آمد و گفت : ای پیامبر! من هم مانند عبدالله بن زید خواب دیده ام و پیامبر فرمود: پس خدا را شکر و این پایدارتر است , (صحیح ترمذی , ج 1, ص 359, ح 189, با تحقیق و شرح احمد محمد شاکر, 1357 قمری ).
بنابراین از دیدگاه اهل سنت , اذان بر پیامبر وحی نشده بلکه پیامبر آن جمله ها را از خواب عبدالله بن زید گرفته است .

شهادت ثالثه در اذان

guest
0 نظرات
تازه‌ترین
قدیمی‌ترین بیشترین رأی
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها
دکمه بازگشت به بالا