سواد وعلم مختار

جواب ارائه شده به سوال شما در واقع جواب برای سوال فرد دیگری بوده که هنگام ارسال دقت نشده لذا بدین وسیله عذر خواهی میکنیم!
مختار ثفقی چهره موثری در تاریخ اسلام و به‌خصوص تاریخ تشیع است. او شخصیتی پیچیده دارد و در طول دوران زندگی به‌خصوص حیات سیاسی خود موضع‌گیری‌های متفاوتی از خود نشان داده است. اساساًٌ صحبت کردن در مورد مختار کار ساده‌ای نیست و پرسش‌های فراوانی در مورد او وجود دارد. در منابع تاریخی هم نظر واحدی در مورد او وجود ندارد و نوع ارزیابی مورخان در مورد مختار به گرایش‌های مذهبی و اعتقادی آنان بستگی تام و تمام دارد. برخی از جریان‌های افراطی عرصه تاریخ‌نگاری که نگاه ویژه و همراه با حسن ظن نسبت به دودمان بنی‌امیه داشته و دارند با بدبینی در مورد مجموعه اقدامات شیعیان به‌خصوص مختار قضاوت می‌کنند و حتی گاه پا را فراتر نهاده، نسبت‌هایی مبنی بر ادعای نبوت و مهدویت نیز برای شخص مختار قائل هستند.[1]اما در سوی دیگر، روایتگران شیعی تاریخ نیز با عنایت به اینکه حرکت مختار و یارانش برای مجازات قاتلان و مسببان حادثه خونین کربلا مرهمی بر زخم‌های شیعه بوده نگاهی حسی و عاطفی نسبت به قیام مختار و شخصیت وی دارند. این قضاوت‌های کاملا متضاد البته به سایه‌روشن‌های زندگی مختار برمی‌گردد و به همین خاطر است که داوری در مورد او را مشکل کرده است.[2]و[3]اما درخصوص شخصیت و علم مختار باید گفت علی‌رغم تمجید و تعریف‌هایی که از شخصیت مختار در بعد معنوی و تقوا و نیز سخنوری و عملکردی و صاحب تدبیر سیاسی و اجتماعی دانستن او بین علمای شیعه رواج دارد اما نسبت به علم و میزان سواد او و صاحب فتوا بودن او در نوشته‌های تاریخی مطلبی نیافتیم لذا صاحب فتوا دانستن او بدون سند و منبع معتبر کاری است سخت!
ازجمله دفاعیات علما از شخصیت مختار متنی است در کتاب گرانسنگ الغدیر:
علامه امینی در یک دفاع محکم، علمی و عاطفی از مختار می فرماید:
هر کس بر تاریخ و حدیث و علم رجال با دیدی نافذ نظر اندازد، در می یابد که مختار، در پیشاپیش مردان دین و هدایت و اخلاص است و نهضت بزرگ او جز برای بر پا داشتن عدل، از راه برکندن بنیان کافران و در آوردن ریشه ستم امویان نبوده و ساحت او از آئین کیسانی بدور بوده و آنهمه تهمت و طاماتی که بر وی بسته اند، راهی به درستی و راستی ندارد و بهمین جهت پیشوایان و رهبران بزرگوار ما یعنی حضرات سجاد و باقر و صادق علیهم السلام بر وی رحمت آورده اند و مخصوصا امام باقر (ع) او را بسیار ستوده است. و این شخصیت و اعمالش همیشه در پیشگاه خاندان پاک پیغمبر (ص) مورد سپاس بوده است. علماء اعلام نیز وی را بزرگ شمرده و به پیراستگی ستوده اند که از آن جمله اند: سید ما «جمال الدین بن طاوس، در کتاب رجالش «آیت اللّه علامه» در خلاصه «ابن داود» در رجالش «ابن نمای» فقیه، در رساله جداگانه ای بنام «ذوب النضار» که درباره او نوشته است. محقق اردبیلی در «حدیقة الشیعه» صاحب معالم در تحریر طاوسی، قاضی نور اللّه مرعشی در مجالس المؤمنین و شیخ ابو علی در منتهی المقال به دفاع از او پرداخته اند. و دیگر دانشمندان نیز. کار بزرگداشت گذشتگان از او به آنجا رسیده است که شیخ شهید اول در کتاب مزار خود زیارت مخصوصی برای او یاد کرده و در آن گواه راستینی است بر شایستگی و درستی او در کار ولایت و اخلاص وی در طاعت خداوند و محبّت نسبت به امام زین العابدین و خشنودی رسول خدا و امیر مؤمنان از او و نیز حکایت دارد از اینکه وی در راه رضای پیشوایان دین و نصرت خاندان پاک پیغمبر و خونخواهی آنان، فداکار و جانباز بوده است.[4] پی‌نوشت:
1- (تاریخ ابن خلدون، جلد 1، ص 356 همچنین آفرینش و تاریخ، مقدسی، ج 1، ص 198)
2- (بحارالانوار، ج 45، ص 344؛ رجال کشی، ص 127)
3- (اختیار معرفه الرجال، ص 125.)
4- الغدیر، ج٢، ص ۴٨٨.