تعدد صراط از دید عرفاء

ابتدا خدمت شما سوال کننده محترم عرض شود که این بخش از سوال یعنی «به عدد انفس خلایق، طرق الی الله» در حقیقت اشاره به مضمون سخنى معروف و مشهور از عرفاء، خصوصاً عارف بزرگ محی الدین ابن عربی است که برخی نیزآنرا به عنوان روایت به وجود مبارک پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم) منسوب می کنند و حال آنکه تحقیقات در کتاب های معتبر روایی چنین انتسابی را تأیید نمی کند و روایتی با این مضمون وجود ندارد (هرچند مضمون برخی روایات تأییدی بر محتوای آن است). و اساساً محتوای این گونه جملات، عرفانی است و دلیلی بر تعدد صراط ها نمی باشد. و برای پی بردن به منظور و مراد عرفا از این گونه سخن ها باید بطور کامل با ادبیات و فضای عرفان آشنا باشیم.اما باید گفت که اصل جمله چنین مى باشد «الطرق الى الله بعدد انفاس الخلائق»(1)، بنابراین گزاره مذکور جمله اى عرفانى است و معنا و مفهوم آن را نیز باید در متون و ادبیات عرفاء جستجو کرد.بر اساس نظر عرفاء که بر آمده از قرآن، سنت و شهود آنهاست، و برهان نیز آن را تأیید مى کند موجودات و مخلوقات نه تنها از طریق سلسله علل و مسببات و اسباب خود به خدا مرتبط هستند و راه دارند، بلکه از آن بالاتر هر موجود و مخلوقى داراى حصه اى الهى است و از طریق این حصه به طور مستقیم به خداوند ربط دارد و به اصطلاح فلسفى موجودات عین ربط به حق تعالى هستند و هستى و موجودیت و همه حقیقت خود را تنها از خداوند متعال مى گیرند.
در این صورت همه موجودات به خداوند راه دارند و بلکه راهى به سوى او هستند. در این صورت همه انسانها یک راه وجود، فطری و بدون واسطه با خداوند دارند که آن راه خودشان است، و اصطلاحاً به چنین مسأله ای راه های تکوینی به سوی خداوند گفته می شود و هر کدام از این راه های تکوینی که بی شمار هم هستند از فروعات و زیرمجموعه های صراط مستقیم الی الله می باشند و ماهیت و حقیقت راه و صراط تشریعی هم فقط یک چیز است آنهم مسیری که در طول تاریخ خلقت بشر تا قیامت از به واسطه ارسال پیامبران و جانشنینان آنان أئمه معصومین(سلام الله علیهم) برای هدایت بشر تبیین شده است. البته در این صراط، برای آگاهی و هدایت مردم به کمال مطلق (یعنی خداوند متعال) قوانین کلی و فرعی در قالب دین برای بشر بیان شده است که متضمن تمامی راه ها به سوی خدا است و این همان «صراط المستقیم»ی است که در قرآن بیش از 40 بار به آن اشاره یا صراحتاً بیان شده است.
در پایان لازم میدانم خدمت شما عرض کنم که این سوال با سوال قبلی شما تفاوت چندانی ندارد و همین پاسخ با عباراتی متفاوت هم آنجا بیان شده است.
پاورقی:
(1) محى الدین ابن عربى، الفتوحات المکیة، ج: 2 ص: 317 و 411. وى تصریح مى کند که این گزاره از جملات به کار رفته توسط «اهل الله» است و جمله را نیز با اندکى تغییر با متن به صورت «ان الطرق الى الله على عدد انفاس الخلائق» نقل مى کند.