شیوه امر به معروف والدین بی نماز

قطع رابطه با پدر نه تنها کار را حل نمی کند بلکه به کار، گره می زند و کار، گره می خورد! با پدر بایستی حتی اگر کافر بود برخورد صحیح و درست کرد . در مرحله اول بایستی برخورد بسیار مؤدبانه و اخلاقی باشد و تا حد ممکن از سویی اهانتی نشود و از سوی دیگر سعی در ارشاد و راهنمایی به نماز خواندن شود ، با عمل کردن خودتان و نماز خواندن خودتان و پایبندی به ارزش های دینی.مشکل این است که معمولا چگونگی تاثیر امر به معروف و نهی از منکر دانسته نشده و ممکن است نتواند تاثیر مثبتی بگذارد ! و در مرحله دوم باید با زبان تاثیر، امر به معروف و نهی از منکر کرد ، اکنون شیوه های تاثیر امر به معروف ونهی ازمنکر را بررسی می کنیم! اهمیت شیوه ها :
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: ( هر که امر به معروف می کند ، باید شیوه اش نیز معروف باشد).
قرآن می فرماید : نیکی در این نیست که از بی راهه به خانه ها وارد شوید ، نیکی در این است که از راه آن وارد شوید.
امام باقر (علیه السلام) ذیل این آیه فرمود : خانه ها را از راهش وارد شوید یعنی هر کاری را از راهش انجام دهید ! آری برای هر معروف و منکری ، از هر شخصی در هر مکانی و هر زمانی، شیوه ای خاص لازم است که اگرمراعات نشود ، امکان دارد اثر منفی دهد.
شیوه آئینه وار:
حدیثی از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده که فرمود: ( المومن مرآه المومن ) مومن آئینه مومن است . اگر در این حدیث کوتاه دقت کنیم، نکاتی درباره شیوه امر به معروف درک می کنیم ؛ از جمله :
1- آئینه از روی صفا عیب را می گوید ، نه از روی انتقام ، غرض وکینه .
2- آئینه زمانی عیب را نشان می دهد که خودش گرد و غبار زده نباشد.
3- آئینه مراعات مقام و مدال را نمی کند.
4- آئینه عیب را بزرگتر از آنچه هست ، نشان نمی دهد.
5- آئینه همراه با نشان دادن عیب ، نقاط قوت را نیز نشان می دهد.
6- آئینه عیب را روبرو می گوید نه پشت سر.
7- آئینه عیب را بی سرو صدا می گوید.
8- آئینه عیب را در دل نگه می دارد و همین که از کنارش رد شدی عیب از صفحه او پاک می شود.
9- آئینه را اگر شکستی ، خرده های آن هم زشت و زیبا را نشان می دهد. مومن را اگر شکستی و تحقیر کردی ، باز دست از حرفش بر نمی دارد.
10- اگر آئینه عیب مرا گفت ، باید خودم را اصلاح کنم نه آنکه آئینه را بشکنم .آری! اگر مسلمانی نهی از منکر کرد ، شما گناه را از خود دور کن و به انتقاد کننده اعتراض نکن.
ای غزالی گریزم از یاری که اگر بدکنم نکو گوید // مخلص آن شوم که عیبم را همچو آیینه روبه رو گوید
نه که چون شانه با هزار زبان پشت سر رفته ، موبه مو گوید .
توجه دادن به کرامت وارزش انسان :
اگر انسان بداندکه جانشین خداست. اگرانسان بداندکه فرشتگان بر او سجده کرده اند اوموجودی است که روح خدا در او دمیده شده است؛ تنها موجودی است که خداوند درآفرینش او خود را ستوده است؛ همه چیز را به تسخیر او درآورده است؛ در آفرینش ، بهترین شکل را به او عطا کرده است؛ برای او ، انبیا وکتب آسمانی فرستاده است؛ او را موجودی فنا ناپذیر قرار داده است، ارزش او بهشت است و نه کمتر ؛ خداوند انواع فضیلت ها وکرامتها را به او مرحمت کرده است.
اگرانسان به این کرامت ها و مقامات توجه کند، هرگز خود را به کارهای زشت آلوده نخواهد کرد. راستی! چرا عمر ما چراگاه شیطان باشد؟ ما که جانشین خدائیم ، چرا با دشمن خدا قرین باشیم؟ حضرت علی (علیه السلام) فرمود : کسی که کرامت و ارزش خود را شناخت دنیا و هوسها نزد او ناچیز می شود.
روایت:
شخصی به نام شقرانی در زمان امام صادق (علیه السلام) مرتکب شراب خواری شد . امام صادق (علیه السلام) به او فرمود: ای شقرانی ! کار زشت از هر کس که سر زند ، زشت است ؛ ولی اگر از تو سر زند ، زشت تر است؛ همان گونه که کار نیکو از هر کس نیکوست ؛ ولی اگراز تو سر زند ، نیکوتر است . این به خاطر جایگاه تو است . تو از وابستگان ما هستی . پس ، قدر خود را بدان !
واما شیوه های امربه معروف ونهی از منکر :
1- آماده سازی
سخن حق ، همچون شکر است ؛ اگر شکر را به همین شکل در گلوی کسی بریزیم ، امکان دارد خفه شود. باید شکر را با آب مخلوط کرده تا تبدیل به شربت شود و برای همه افراد قابل استفاده و تحمل باشد .
یکی از اساتید بزرگ می فرمود : از خاطرم نمی رود زمانی که می خواستم درباره روایات کفن در تلویزیون صحبت کنم ، فکر کردم که بعضی مردم تحمل شنیدن ندارند، لذا بحث را این گونه آماده کردم که : از نیازهای عمومی و همگانی ، نیاز به لباس است. اسلام برای هر فصل و زمان وکاری لباس در نظر گرفته ودستوراتی داده است؛ مثل لباس کودک، لباس کار ، لباس جنگ ، لباس نماز عید ، لباس نماز باران ، لباس احرام و حج ، لباس عروس ، لباس دادن به برهنه ها ، نظافت لباس ، وصله کردن لباس ، رنگ لباس ، دوخت لباس ، جنس لباس و… و برای هر یک از عناوین هم حدیثی و نکته ای گفتم . کم کم مردم را برای شنیدن بحث آخرین لباس (کفن) و روایات کفن آماده کردم . ولی اگر از ابتدا می گفتم : موضوع بحث امروزم کفن است ، شاید میلیون ها نفر تلویزیون را خاموش می کردند.
2- تلقین
چه بسیارند افرادی که از انجام معروف هراس دارند و چه بسیارند کسانی که جدا شدن از بعضی منکرات را برای خود محال می پندارند ، در صورتی که تلقین صحیح و بیان نمونه ها در این زمینه کارگشا خواهد بود.
3- استفاده از هنر ، شعر و طنز
نقش هنر در دعوت مردم به فساد و انحراف ، بر کسی پوشیده نیست . سامری با هنر مجسمه سازی توانست مردم را منحرف و بنی اسرائیل را گوساله پرست کند. زیبا گویی ، فصاحت و بلاغت ، بهترین اهرم برای جذب مردم است؛ همانگونه که قیافه زیبا و موزون نقش مهمی در تاثیر کلام دارد. در قرآن ، امر شده است که هنگام رفتن به مسجد ، زینت های خود را با خود بردارید. سخن زیبا و مجادله نیکو از سفارشهای قرآن کریم است. یکی از نامهای قرآن ، احسن القصص است. آری ، قصه گویی یک هنر است.
4- انصاف در برخورد
قرآن کریم در نهی از شراب ، اول از منافع مادی و مالی آن سخن گفته است و بعد می فرماید : (ضررش از نفعش بیشتر است) خداوند در برخورد با کافران ومنافقان ومشرکان ، همواره از عبارت (اکثرهم) استفاده می کند، یعنی همه آنان را نفی نمی کند بلکه می فرماید: بیشتر آنها چنین هستند در برخورد با خلافکاران نیز باید ابتدا نقاط قوت و مثبت آنها را بگوییم و سپس آنها را متذکر کنیم .
5- امید دادن
گاهی انسان گنهکار با خود می گوید : دیگر از ما گذشته است ، ما دیگرراهی برای بازگشت نداریم. ما دیگر جهنمی شده ایم . این گونه افراد هر روز به گناه بیشتری گرفتار می شوند.
چون قامت ما برای غرق است——— در کم و زیاد او چه فرق است .
باید به آنها از عفو الهی واز پذیرفتن توبه و لطفی که خداوند به توبه کنندگان دارد، بگوییم و خاطراتی ازتوبه کنندگان بیان کنیم تا گناه ، او را به یاس نکشاند . باید به او تذکر داد که یاس ازگناهان کبیره است .
6 – تغافل
گاهی باید انسان خود را به غفلت بزند و تظاهر کند که من متوجه خلاف تو نشدم تا از این طریق شخصیت افراد شکسته نشود. قرآن می فرماید : برادران یوسف که پس از ده ها سال او را دیدند و نشناختند ، به او گفتند : ما قبلاً برادری داشتیم به نام یوسف که دزد بود. یوسف خود را به تغافل زد و نگفت که آن برادر من هستم و چرا به من نسبت دزدی می دهید . البته تغافل در مورد خلافه های شخصی ، جزئی و فردی است ؛ و گرنه درمسائل مهم که دشمنان وکفار برای براندازی نظام اسلامی نقشه می کشند ، تغافل بزرگترین خواست دشمن است.
7- توجه به ظرفیت افراد
امام صادق (علیه السلام) شخصی را برای ماموریتی به منطقه ای فرستاد . او درگزارش خود به امام ، از مردم منطقه به شدت انتقاد کرد . امام فرمود : ایمان ده درجه دارد . بعضی یک درجه ایمان دارند و بعضی دو درجه ، بعضی هم هفت تا ده درجه . نباید کسانی که ایمان کامل تری دارند ، از دیگران توقع بیش از ظرفیت داشته باشند . در شیوه تبلیغ انبیا می خوانیم که می فرمودند : ما ماموریم طبق ظرفیت افراد با آنان صحبت کنیم.
8- کنایه گویی
قرآن به حضرت عیسی (علیه السلام) می فرماید : آیا تو به مردم گفتی که من و مادرم را خدا بگیرید؟! در جای دیگر ، خداوند، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را مخاطب قرار داده و می فرماید : اگر پدر و یا مادرت نزد تو به پیری رسیدند ، تو با آنان درشتی نکن !
در حالی که همه می دانیم حضرت عیسی مردم را به توحید دعوت می کرد و پیامبر اسلام درکودکی پدر و مادر خود را از دست داده بود. این گونه خطاب ها در حقیقت به مردم است.
9 – ایجاد محبت
در بخش مهمی از قرآن ، خداوند نعمت های خود را می شمارد تا عشق انسان را نسبت به خود زیاد کند. قرآن که مردم را امر به عبادت می کند ، می فرماید : پروردگار کعبه را پرستش کنید ؛ زیرا او شما را از گرسنگی و ترس نجات داد.
نمونه هایی از سیره پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) درباره جذب دلها:
1- هر گاه سه روز، یکی از یاران را نمی دید ، به سراغش می رفت.
2- از مریض ها در دورترین نقطه شهر، عیادت می کرد.
3- مردم را با بهترین نام صدا می زد . حتی نام زنان وکودکان را با کرامت می برد.
در تاریخ زندگی اهل بیت علیهم السلام نیز خاطرات فراوانی به چشم می خورد که یک نمونه از آن را نقل می کنیم :مردی شامی به امام حسن مجتبی (علیه السلام) جسارت کرد. حضرت ایشان را به منزل بردند وچنان موردتفقد قرار دادندکه او از حرفهای خود شرمنده شد. در روایات می خوانیم : با هر کس که با تو قطع رابطه کرد ، ارتباط برقرار کن وهر کس به تو بدی کرد ، تو با او خوبی کن.
10- تحریک عواطف
شخصی به مادرش تندی کرد . روز بعد ، امام صادق (علیه السلام) او را دید و به او فرمود : چرا با مادرت تندی کردی؟مگر نمی دانی که شکم مادرت منزل تو بود؟ دامان مادرت گهواره تو بود؟ شیر مادر غذای تو بود؟ سپس فرمود : پس با او خشن نباش.
11- مخفیانه و مختصر باشد.
در حدیث می خوانیم : هر کس برادر دینی خود را مخفیانه موعظه کند ، او راآراسته کرده ، ولی هر کس آشکارا موعظه کند، او را شرمنده کرده است. در حدیث می خوانیم : هر گاه کسی را موعظه می کنی ؛ خلاصه بگو!
گرنصیحت کنی ، به خلوت کن که جز این ، شیوه نصیحت نیست.
هر نصیحت که بر ملا باشد آن نصیحت به جز فضیحت نیست.
12- نمایاندن الگوها
معرفی چهره های موفق وتجلیل از آنها ، در دعوت مردم به معروف نقش موثری دارد . این که هر سال مردم در عاشورا فریاد (یاحسین )سر می دهند ، زمینه دوری از پذیرش طاغوت و وفاداری به نظام اسلامی می شود.
قرآن می فرماید : مردم دنیا از همسر فرعون درس بگیرند که چگونه جذب مال ومقام وقدرت فرعون نشد .درجای دیگری می فرماید :از حضرت ابراهیم وحضرت محمد (علیه السلام) درس بگیرید ؛ زیرا این دو بزرگوار اسوه والگو هستند.
قرآن کریم به پیامبر عزیز می فرماید: از طریق حکمت و منطق یا موعظه ونصیحت و یا جدال نیکو مردم را به راه خدا دعوت کن!همان گونه که شیطان انسان را گام به گام به سوی فساد می کشاند راه اصلاح وامر به معروف ونیز گام به گام باشد
در قرآن درمورد تحریم ربا این مراحل به چشم می خورد :
در مرحله اول ، قرآن می فرماید :آنچه به مال شما از طریق ربا اضافه می شد ،نزدخدا افزایش نیست.
در مرحله دوم ، قرآن ربا خواری را از عادات زشت یهودیان می شمارد.
درمرحله سوم ،قرآن انسان را از ربای مضاعف و زیاد نهی می کند.
درمرحله چهارم ، قرآن ، ربا گرفتن رابه منزله اعلام جنگ باخدا می داند.
14- تکرار
چون برنامه اسلام تنها آموزش نیست ، بلکه تربیت هم هست ،لذا اوامر ونواهی باید تکرار شود. برای هر غفلت ،یک تذکر لازم است. شما درنماز ده ها بار (الله اکبر ) را در رکوع وسجود وقیام تکرار می کنید .یاد خدا غذای روح است وباید همچون غذای جسم تکرار شود.
15 -مماشات
حضرت ابراهیم (علیه السلام) برای نهی از بزرگ ترن منکر (شرک) از راه مدارا و مماشات وارد شد وگام به گام به انتقادات خود اضافه کرد. بار اول فرمود: خورشید غروب می کند ومن غروب شدنی را دوست ندارم .( انی لااحب الافلین) بار دوم فرمود: ماه پرستی انحراف است وخدا مرا گرفتار آن نکند . ( لئن لم یهدنی ربی …)بار سوم فرمود: من بیزارم از هر چه که شما شریک خدا می دانید .( انی بری ء مما تشرکون)
16- حکمت ، موعظه ، جدال نیکو
قرآن کریم به پیامبر عزیز می فرماید: از طریق حکمت و منطق یا موعظه ونصیحت و یا جدال نیکو مردم را به راه خدا دعوت کن!در امر به معروف ونهی ازمنکر باید روی مسائلی تکیه کرد که قابل خدشه نباشد.به سخنان محکمی که موردقبول همه است، حکمت گفته می شود.مراد از موعظه حسنه ، موعظهای است که بر اساس محبت و با بیان نیکو باشد و در زمان و مکان مناسب با شیو ه های صحیح انجام شود. ومراد از مجادله نیکو نیز پذیرفتن نقاط قوت دیگران واستدلال و مقابله به مثل در شیوه ها است.
17 – ریشه مفاسد را بخشکانیم
قرآن می فرماید : ( سوء ظن نبرید و تجسس نکنید ) ؛ زیرا سوء ظن ، سرچشمه تجسس وتجسس ، سرچشمه غیبت می شود.اگر قرآن ،زنان را از پایکوبی ویا گفتار همراه با ناز وکرشمه وتحریک آمیز نهی می کند ،به خاطر خشکاندن سرچشمه گناه است. درمسائل سیاسی واجتماعی نیز برای اصلاح دولت ها باید دولتمردان اصلاح شوند وبرای اصلاح نسل نو ،باید خانواده ها اصلاح شوند.قرآن می فرماید : با رهبران کفر مبارزه کنید.
18- احترام به ارزشهای دیگران
قرآن کریم ،به تورات وانجیل وانبیای گذشته احترام می گذارد و مراکز عبادت سایر ادیان را محترم می شمارد ؛ حتی برای حفظ آن ، دفاع را لازم میداند. در سفارش های اسلامی نیز آمده است: (بزرگان هر قوم را احترام کنید!)
19 – با انجام معروف ،زمینه را بر منکر تنگ کنیم
قرآن می فرماید : (راه جلوگیری از فحشا ومنکر ، انجام معروفی همچون نماز است.)هنگامی که خداوند می خواهد حضرت آدم را از غذایی منع کند، ابتدا اجازه بهره برداری از غذاهای دیگر را به او می دهد ومی فرماید : (از هر غذایی در بهشت استفاده کن؛ ولی از این غذا استفاده نکن!) تفریح و ورزش از معروف هایی است که جلو بسیاری از مفاسد، امراض ومنکرات رامی گیرد. زهد وعدالت مسئولان مملکتی،از معروف هایی است که می تواند جلوبزرگترین منکرات را که بدبینی به حکومت اسلامی است ،بگیرد.
20- توجه به زمان
در روایات می خوانیم : هنگام مسافرت ، خانواده خود را به تقوی سفارش کنید ؛ زیرا در آستانه جدایی ،علاقه ها اوج می گیرد و زمینه پذیرش در انسان زیاد می شود.در حدیث می خوانیم : به هنگام خشم وغضب ، کسی را ادب نکنید زیرا در معرض افراط هستید .در قرآن نیز نسبت به استغفار در سحر مکرر سفارش شده است.
21- اعراض
قرآن میفرماید : ( هر گاه کسانی را دیدی که در آیات ما به یاوه سرائی نشسته اند ، پس به عنوان اعتراض ،مجلس آنان را ترک کن ! یا مسیر حرف را تغییر ده ! واگرشیطان تو را به فراموشی انداخت ، تا متوجه شدی جلسه را ترک کن وبا ستمگران منشین).در حدیث می خوانیم : (سزاوار نیست که مومن درمجلس گناهی که نمی تواند آن را تغییر دهد بنشیند.)پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید : گناهکاران را با قیافه عبوس ملاقات کنید !
راهکارتشویق به نماز:
شاید مهمترین موضوع برای کسی که می خواهد کسی را به سمت نماز دعوت کند ، توانمندیش در ایجاد ارتباط صمیمی وعاطفی با این شخص باشد ، ارتباطی صاف، صمیمی و صادقانه و این کمی سخت است ؛ البته نه در همه موارد ، نوجوانانی هستند که به راحتی می توان باآنها ارتباط دوستانه خوبی برقرار کرد و نه مستقیم بلکه با زیرکی و هوشیاری، ایشان را دعوت به نماز کرد، فراموش نشود که ، چه این ایجاد ارتباط سخت باشد و چه آسان ، در هر صورت ، نماز آسانی از او بخواهید و تا مدتها توجهی به کیفیت نمازش از خود نشان ندهید تا خودش به این موضوع علاقمند شود ، حتی یادتان باشد که گاهی نوجوانی بیش از سن خودش ، در نماز اهتمام به خرج می دهد ، شما سعی کنید او را با لطافت تعدیل کنید ، و از انجام مستحبات ، به اکتفا کردن به واجبات ، بکشانید.