شب قدر و عرضه اعمال به امام زمان

پاسخ کوتاه:
بر اساس روایات معتبر تمام امور بندگان بر پیامبر و امام معصوم و حجت الهی نازل می‌شود و از آن رو که هم اکنون حجت زنده، امام عصر عجل الله تعالی فرجه است، تقدیر امور به ایشان عرضه می‌شود. امضای امام در شب قدر، هیچ منافاتی با توحید ندارد؛ زیرا تمام تصرفات امام با اذن خدا صورت می‌گیرد و آنان به نحو طولی در امور تأثیر گذار هستند.

بر اساس روایات معتبر تمام امور بندگان بر پیامبر و امام معصوم و حجت الهی نازل می‌شود و از آن رو که هم اکنون حجت خداوند بر روی زمین، امام عصر عجل الله تعالی فرجه است؛ تقدیر امور به ایشان عرضه می‌شود.
امام جواد علیه السلام از حضرت امیر المؤمنین علیه السلام نقل می‌کند که ایشان به ابن عباس فرمود: «شب قدر در هر سالی است و خداوند در آن شب تمام امور آن سال را نازل می کند، پس از رسول خدا صلی الله علیه و آله نیز کسانی عهده دار این امور هستند. ابن عباس از امام پرسید: آن‌ها کیستند؟ امام علی علیه السلام فرمود: من و یازده نفر از فرزندان من که امام و هم سخن با فرشتگان هستیم».[1]برخی معتقدند شب قدر اختصاص به امت اسلامی ندارد:
این عده از مفسران از ظاهر برخی از آیات مانند «تَنَزَّلُ الْمَلائِکَهُ وَ الرُّوحُ فیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْر»[2] و «فیها یفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکیم »[3] استفاده کرده‌اند که شب قدر اختصاص به امت پیامبر صلی الله علیه و آله ندارد؛ زیرا «تنزل» و «یفرق» هر دو با صیغه مضارع آمده‌اند و دلالت بر استمرار می‌کنند.
و هم چنین تعبیر به جمله اسمیه «سَلامٌ هِی حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ» که نشانه دوام است نیز گواه بر این معنى است.
به علاوه روایات نیز این معنى را تأیید مى کند. مانند روایتی که از امام جواد علیه السلام رسیده است که فرمود: «خداوند شب قدر را در ابتداى خلقت دنیا آفرید و در آن شب نخستین پیامبر و نخستین وصیى که باید باشد (آدم و شیث را) آفرید و حکم فرمود که در هر سالى، شبى باشد که در آن شب تفسیر و بیان امور تا چنان شبى در سال آینده فرود آید ».[4]و ممکن است روایاتی که دلالت دارد شب قدر اختصاص به امت اسلام دارد، مقصود این باشد که در امت‌های پیشین، اگر چه شب قدر وجود داشته است ولی اعلان رسمی که مردم از آن آگاهی پیدا کنند نمی‌شده است. یا فضایل بینظیری در این امت خدای متعال بدان افزوده است. دوران فترت به معنای خالی بودن زمین از حجت خدا در این مدت زمان نیست بلکه به معنای نبودن رسول و پیامبر صاحب شریعت در این فاصله ششصد سال است. بی تردید اوصیاء و جانشین‌های حضرت عیسی علیه السلام، حجت خدا بر روی زمین بودند. نیامدن پیامبر دلیل بر نبودن حجت خدا در روی زمین و قطع ارتباط انسان با خدا نیست. بلکه زمین هیچ وقت از حجت خدا خالی نمی‌شود. امام علی علیه السلام در سخنی به کمیل می فرماید:
«آرى، روى زمین هرگز از کسى که قیام به حجت الهى کند، خالى نخواهد ماند، خواه آشکار و مشهور باشد، یا پنهان و ناشناخته، براى این که احکام، دستورات، دلایل و نشانه‌هاى خداوند از میان نرود خداوند به وسیله آن‌ها دلایل و نشانه‌هاى خود را حفظ مى‌کند تا به افرادى همانند خود بسپارند و بذر آن را در دل‌هاى کسانى شبیه خود بیفشانند ».[5]از این رو معتقدیم که نخستین انسان حجت خدا بود و آخرین انسان نیز حجت خدا خواهد بود. در روایتی امام رضا علیه السلام می‌فرماید: «همانا در هیچ عصر و زمانی زمین از حجت خدا بر خلق خالی نمی شود».[6] هر چند که ممکن است ما از نام و مشخصات آن‌ها بی خبر باشیم همان گونه که از صد و بیست و چهار هزار پیامبر، تنها نام عده محدودی از آنان را می‌دانیم.
از سوی دیگر حجت خدا ممکن است نبی باشد و یا وصی او؛ زیرا هر پیامبری وصی داشته است. اهل تشیع و تسنن روایت کرده‌اند که رسول خدا فرمود: «هر پیامبری وصی دارد».[7] از این رو شیعه بر این باور است که در هر زمانی خداوند حجتی در عالم دارد که او واسطه فیض خدا و حافظ دین او و مرجع علمی مردم است.
بر این اساس می توان گفت: نزول فرشتگان در شب قدر در دوران فترت بر حجت خدا یعنی وصی حضرت عیسی علیه السلام، بوده است.
حجت خدا، خلیفه و نماینده خدا بر روی زمین است و هر کاری که انجام می‌دهد با این عنوان و به اذن و اراده خدا است و به نحو طولی در امور تأثیرگذار هستند. از این رو هیچ منافاتی با توحید ندارد. امام مهدی علیه السلام می‌فرماید: «قلب‌های ما ظرف اراده و مشیت خدا است، اگر او بخواهد ما می‌خواهیم.{8}
و اگر معتقدیم که هر ساله در شب‌های قدر فرشتگان نامه اعمال ما را محضر حضرت حجت علیه السلام تقدیم و حضرت آنان را امضا می‌نمایند می‌گوییم که این با اراده و مشیت الهی صورت می‌گیرد و هیچ منافاتی با توحید ندارد هم چنان که این سخن حضرت عیسی علیه السلام هیچ منافاتی با توحید ندارد که می‌فرماید: «من از گِل، چیزى به شکل پرنده مى‌ سازم سپس در آن مى ‌دمم و به فرمان خدا، پرنده‌ اى مى‌ گردد. و به اذن خدا، کورِ مادرزاد و مبتلایان به برص[پیسى ] را بهبودى مى‌ بخشم و مردگان را به اذن خدا زنده مى ‌کنم ».
پی‌نوشت‌ها:
[1]. ابو الصلاح حلبی، تقریب المعارف، ص 182، انتشارات جامعه مدرسین، قم، 1404ق.
[2]. سوره قدر، آیه 4٫
[3]. سوره دخان، آیه 4٫
[4]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج 1، ص 250، دار الکتب الإسلامیه، تهران، 1365ق.
[5]. نهج البلاغه (فیض الاسلام)، کلمات قصار، حکمت 139٫
[6]. صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا (ع)، ج 2، ص 121، انتشارات جهان، 1378ش.
[7]. طبرانی، المعجم الکبیر، ج 6، ص 221، دار احیاء التراث العربی، 1405ق.
[8]. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 52، ص 51، چاپ اول، مؤسسه الوفاء، لبنان، 1404ق.