نسبت عمل خوب به یک فرد
سلام، اکر حرف خوبی را به کسی نسبت دهیم در صورتی که او این حرف را نزده باشد مصداق تهمت است؟
الف ) بهتان در لغت و عرفبهتان در لغت، به معنای متحیر شدن یا متحیر کردن است(222) و نزد عرف، در معنای دروغ بستن به افراد به گونه ای که مایه تحیر شود به کار می رود.گاه سه کلمه بهتان تهمت و افترا در یک معنا به کار می روند؛ در حالی که این سه، هم از نظر لغوی و هم از لحاظ اصطلاحی با هم تفاوت دارند. بهتان، دروغ بستن؛ افترا دروغ بافتن؛ و تهمت، اظهار بدگمانی است.
ب ) حقیقت بهتان در علم اخلاق
بهتان نزد دانشمندان اخلاق نسبت دادن رفتار یا گفتار یا حالتی زشت و ناپسند به کسی است که از آن زشتی، پاک و منزه است.
روایات بسیاری وجود دارد که به بیان حقیقت این رفتار زشت پرداخته است.
ابوذر غفاری (ره) می گوید: از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) پرسیدم:
ما الغیبه؟ قال: ذکرک اخاک بما یکره قلت: یا رسول الله! فان کان فیه الذی یذکر به؟ قال: اعلم، انک اذا ذکرته بما هو فیه فقدا غتبته و اذا ذکرته بما لیس فیه فقد بهته(223).
غیبت چیست؟ فرمود: این که برادر دینی ات را به چیزی که موجب ناخشنودی او است یادآور شوی. عرض کردم: ای رسول خدا! اگر نقصی که یادآور شدیم، در او باشد چه؟ پیامبر فرمود: اگر نقصی را که در او وجود دارد، بازگویی، غیبت کرده ای و اگر نقصی را که در او نیست، یادآور شوی، بهتان زده ای. ( اخلاق الاهی ، نویسنده : استاد آیت الله مجتبی تهرانی ، ص144 )
ج ) تعریف تهمت
تهمت از ریشه وهم، به معنای اظهار گمان بدی است که به دل انسان راه یافته است.
هر رفتاری از مجموعه رفتارهای انسان که در جامعه پدیدار می شود، به دو گونه قابل تفسیر و برداشت است: برداشتی خوب و مثبت، و برداشتی بد و منفی. در تهمت، انسان از رفتار، گفتار یا حالت دیگری، برداشت بد و منفی می کند که البته این برداشت، گاه به خود رفتار باز می گردد به این معنا که خود رفتار، ناپسند و ناشایست تلقی می شود، و گاه از آن رفتار، صفات درونی و ویژگی های ناپسند برداشت می شود بی آن که خود رفتار بد و ناپسند باشد که در این صورت، رفتار، فقط به منزله آینه و نمای آن صفت درونی گرفته می شود؛ یعنی گاه تهمت درباره زشتی ذات عمل و خود رفتار است، و گاه عمل و رفتار پلی قرار داده می شود تا برخی از زشتی های درونی به شخص نسبت داده شود.
د ) تفاوت سوءظن با تهمت
هر گاه کسی از رفتار، گفتار یا حالات دیگران برداشت بدی داشته باشد، ولی این برداشت، فقط در درونش پنهان بماند و آشکار نشود، به سوءظن (بدگمانی) مبتلا شده است؛ ولی اگر برداشت ناشایستش را اظهار کرد، به رفتار او تهمت گفته می شود؛ پس تفاوت سوءظن و تهمت در آشکار کردن گمانی است که از رفتار دیگری برداشت شده است.
ه ) تفاوت بهتان با تهمت
در بهتان انسان می داند کسی که به او نسبت ناروا می دهد، کار نادرستی انجام نداده است؛ ولی از روی اغراض و خواسته های نفسانی، همانند دشمنی، کینه و حسد، صفت یا رفتار ناشایستی را به او نسبت می دهد؛ اما در تهمت، انسان برداشت خویش از رفتار دیگری را مدنظر قرار می دهد و او را متهم می سازد؛ در حالی که نمی داند این رفتار از او سر نزده است؛ برای نمونه اگر انسان، شخصی را با سلاح گرم در کنار مقتولی مشاهده کند و به او نسبت قتل بدهد؛ در حالی که می داند قاتل نیست، رفتارش بهتان نامیده می شود و اگر نداند او قاتل نیست، به رفتار او تهمت گفته می شود. ( اخلاق الاهی ، نویسنده : استاد آیت الله مجتبی تهرانی ، ص130 )
نتیجه :
همانطور که در مطالب بالا مشاهده کردید بهتان« نسبت دادن رفتار یا گفتار یا حالتی زشت و ناپسند به کسی است که از آن زشتی، پاک و منزه است» بنابراین عمل شما بهتان محسوب نمی شود ، چون عمل زشتی را به آن شخص نسبت نداده اید .
نسبت عمل خوب به یک فرد