نشاط علمی

پاسخ:به طور کلی هر رفتاری که انسان انجام می دهد معلول سه عامل انگیزه، نیاز و هدف است. به عبارت دیگر در کنار هر رفتاری مثلث انگیزه، هدف و نیاز به چشم می خورد. حال اگر عوامل جانبی موجب شود که انگیزه فرد کاهش پیدا کند یا عدم دوراندیشی و نداشتن شناخت لازم باعث ابهاماتی در تعیین اهداف گردد به گونه ای که فرد دچار سردرگمی و بی هدفی شود و انگیزه ای برای انجام فعالیت های علمی نداشته باشد علاوه بر عدم احساس نیاز یا عدم تشخیص نیاز می تواند از جمله علل بی تفاوتی و بی رغبتی به مطالعه شود.«خواندن درس براى خدا» به معناى آن است که مقصود نهایى از تلاش ها و مجاهدت هاى شبانه روزى انسان از تحصیل دانش کسب رضاى خدا باشد. این انگیزه لوازمى دارد از جمله:
الف) تحصیل دانش، گرفتن نمره، اخذ مدرک و … را وسیله اى در جهت خدمت صادقانه در راه خدا و اعتلاى جامعه اسلامى و بهبود وضعیت مردم قرار دهد و با خداى خویش عهد بندد که ضمن تأمین نیازهاى شخصى خود، هرگز هدف از علم را سود پرستى، جاه طلبى و امثال آن قرار ندهد.
ب ) نشاط و تحرک علمى خود را متناسب با نیازهاى جامعه اسلامى و در راستاى هدف والاى خدمت به خلق خدا افزون سازد و بکوشد تا از جهت علمى و اخلاقى فردى لایق و کارآمد باشد.
با توجّه به دو نکته فوق، در مى یابیم که نه تنها هدف الهى مانع اخذ نمره خوب نیست؛ بلکه چه بسا زمینه ساز رشد علمى بیشتر نیز هست. البته در شرایطى که بر انسان لازم مى شود فعالیت هاى دیگرى غیر از تحصیل انجام دهد، به طور طبیعى ممکن است در نمره هاى انسان تأثیر منفى داشته باشد و در این جاست که فرد با ایمان باید مجاهدت و تلاش بیشترى کند و یا با تشخیص دقیق اهم و مهم، یکى را برگزیند (یا نمره خوب با حذف دیگر فعالیت ها و یا پرداختن به فعالیت هاى جانبى در حد معقول و قبول قدرى تنزل نمره). در اینجا این نکته را یاد آور مى شویم که تحصیل رضایت، مسأله اى است که به بینش انسان در مورد حیات و هدف آن برمى گردد، و چیزى نیست که فقط با نیت و یا گفتن حاصل شود. اگر کسى این حقیقت را که: «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ : ما از خداییم و به او باز مى گردیم» را دریافت کرد، آن گاه در مى یابد که اگر عملى براى خدا و در جهت و طریق او نباشد، آن عمل ضایع و از بین رفتنى است و تنها آنچه که در طریق اوست، مایه ارزش، رشد و تعالى آدمى مى باشد. بنابراین اگر مى خواهید مفهوم رضایت الهى را لمس کنید و بدانید که چه انگیزه مهم و با ارزشى است، به نحوه نگرش خود به حیات و جهان بینى بیشتر بیندیشید و سعى کنید در این زمینه تفکر، تحقیق و مطالعه مداوم داشته باشید.
برای کشف عوامل بی تفاوتی راهکارهای زیر پیشنهاد می شود:
1. گاهی اوقات اطرافیان و دوستان و هم اتاقی ها در خوابگاه یا در دانشگاه با بیان مطالبی از قبیل «این که بعد از فارغ التحصیلی کار مناسب برای جوانان نیست» انگیزه مطالعه و فعالیت های علمی را کاهش می دهد. برای رفع این مشکل باید از ارتباط با افراد منفی اجتناب کرد و با توکل به خداوند وظیفه فعلی یک دانشجو که درس خواندن است را انجام داد.
2. عدم علاقه به رشته تحصیلی می تواند موجب بی رغبتی و بی تفاوتی به مطالعه شود اگر دانشجویی احساس می کند علاقه ای به رشته تحصیلی خود ندارید در مرحله اول با اساتید و کارشناسان در رشته خود مشورت کند شاید آنها اطلاعاتی را در مورد محاسن آن رشته به او ارائه کنند که موجب علاقه او به آن رشته شود و از حالت بی تفاوتی و بی انگیزگی نجات پیدا کند و در مرحله دوم اگر علیرغم همه مشورت ها احساس می کند علاقه ای به این رشته ندارد تغییر رشته دهد.
3. دوری از خانه و شهر یا محل سکونت نیز ممکن است برخی از افراد را دچار افسردگی و بی رغبتی به درس و مطالعه کند.
4. آب و هوا و تغییرات جوی نیز ممکن است تأثیر داشته باشد.
5. سوء تغذیه، مشکلات جسمانی یا روانی نیز در بی رغبتی تأثیر دارد بنابراین اگر در این زمینه مشکلاتی هست باید برطرف شود.
6. احساس گناه می تواند نشاط انسان را بگیرد.
7. عشق و علاقه افراطی به افراد خصوصا در جوانی گاهی عامل ناهنجاری در تحصیل جوانان می شود.
همچنین، عمل به توصیه های زیر می تواند در ایجاد نشاط علمی در یک دانشجو مؤثر باشد:
1. با افراد مثبت نگر، فعال، با نشاط و درس خوان معاشرت کند و از معاشرت با افرادی که به امور معنوی و علمی توجهی ندارند اجتناب کند.
2. روزانه نیم الی یک ساعت ورزش مورد علاقه انجام دهد.
3. از قرار گرفتن در تنهایی و بیکاری اجتناب کند.
4. با اهتمام به مسائل معنوی و مذهبی و شرکت در مراسم مذهبی روحیه معنوی خود را تقویت کند.
5. از گناه دوری کند و از رفتن به محیط هایی که فکر و ذهن او را می رباید اجتناب کند.
6. در صورت امکان در فرصت هایی که چند روز تعطیل هست مسافرتی را ترتیب دهد و با جمع دوستان مسافرت کند تا یک تنوع در وضعیت زندگی او به وجود آید.
7. برای اوقات شبانه روزی خود برنامه ریزی کند و برنامه خود را جوری تنظیم کند که جای خالی وجود نداشته باشد و برای همه اوقات خود کار خاصی را تعیین کند.
8. از بروز حالت خمودی و بی انگیزگی مأیوس نشود زیرا گاهی اوقات این نوسانات خلقی در انسان به وجود می آید. به عبارت دیگر حالات روحی و خلقی انسان یکنواخت نیست بلکه گاهی اوقات انسان غمگینی و افسردگی را تجربه می کند و این امری طبیعی است بنابراین جای نگرانی نیست. البته اگر حالت افسردگی بیش از 6 هفته ادامه پیدا کرد حتما به روان شناس بالینی یا روانپزشک مراجعه کند.
9. از یکنواختی در روش مطالعه و زندگی اجتناب کند و تنوعی در زندگی خود بدهد.
10. از تلقین این فکر که «من روحیه مطالعه و کار ندارم» یا «من حال مطالعه ندارم» اجتناب کند بلکه به جای آن به خود تلقین کند که همانطور که توانستم در کنکور قبول شوم می توانم با موفقیت تحصیلات دانشگاه را با موفقیت به پایان برسانم و انشاءالله فردی مؤثر خواهم بود.
11 . تصمیم بگیرد زندگی جدیدی را با پیدا کردن دوستان جدید و ایجاد فضای جدیدی برای تحصیل و زندگی ایجاد نماید و با برنامه ریزی و انجام کارهای مثبت شور تازه ای به خود بدهد و به گذشته فکر نکند.
از خصوصیات دین مقدس اسلام این است که در هر حال و هر شغل و هر مکانی می توان در عین اشتغال به کار و تلاش , غرق در عبادت بود و به آن کار انگیزه الهی و خدایی بخشید. حدیث شریف ((انما الاعمال بالنیات )), (بحارالانوار, ج 70, ص 212, ح 40) راه گشای بسیاری از این مشکلات است و یادآوری می کند که چیزی که مهم است به خداوند توجه داشتن و با یاد او و عشق و محبت او در زندگی گام برداشتن است . کشاورزی که با چنین نیتی در مزرعه از سر و رویش عرق جاری است و کارگری که برای تأمین نیازمندی زندگی خود و خانواده اش کارهای سختی را انجام می دهد می تواند با همین نیت که به اعمال و فعالیت های او رنگ خدایی می دهد خود را به مبدأ قدرت و عظمت و رحمت متصل نماید و خود را در حال عبادت ببیند. دانشجویی که هدفش از درس خواندن به دست آوردن تخصص و رفع مشکلات مملکت و قطع وابستگی به بیگانگان و خدمت به مردم و خلق خداست و با همین انگیزه و با توجه به خداوند و ایجاد ارتباط با او درس می خواند و از طرفی می خواهد از نظر اقتصادی سربار جامعه و محتاج دیگران نباشد و یا زن و فرزند خود را از روزی حلال تأمین نماید. کارش مورد رضایت خداوند است و عبادت محسوب می گردد چون هدف از عبادت , نزدیکی و قرب انسان با خداوند متعال و ایجاد ارتباط با اوست که با چنین نیتی می توان هر عملی را به عبادت تبدیل کرد. و به طور کلی کسب روزی حلال در ثواب با جهاد و جنگ در راه خداوند همسنگ شمرده شده چه رسد به خدمت به جامعه اسلامی و مسلمین.
عبادت به جز خدمت خلق نیست به تسبیح و سجاده و دلق نیست (بوستان سعدی)
انسان آفریده شده تا خدا را عبادت کند (ذاریات، آیه 56). عبادت هم مانند سایر دستورات دینی، هم جنبه فردی دارد و هم جنبه اجتماعی. نمازی که به فرموده امیر بیان نزدیک کننده ترین وسیله به آستان الهی است «الصلاه قربان کل تقی» (نهج البلاغه فیض الاسلام، ص 1152) به صورت دسته جمعی توصیه شده است.
بارزترین جنبه اجتماعی عبادت، خدمت به خلق است. پیامبران و اولیاء الهی، دلسوزترین و خدمتگزارترین مردم نسبت به جامعه بوده اند و برای هدایت و در آسایش بودن آنها، مشکلات طاقت فرسایی را به جان می خریده اند.
قرآن شریف درباره پیامبر اسلام می فرماید: او به خاطر سختی هایی که به مردم می رسید بسیار در رنج و ناراحتی بود (توبه، آیه 128)
در روایت های مختلف نیز بر اهتمام ورزیدن به امور مسلمین تأکید بسیاری شده تا جایی که «ایجاد و تقویت روحیه خدمت به دیگران» به عنوان یکی از اصول مهم تعلیم و تربیت دینی معرفی شده است.